آینده حیات سیاسی بریتانیا

تونی بلر به مدت ۱۰ سال و از فاصله سال های ۱۹۹۷ تاکنون نخست وزیر بریتانیا بود. انتخابات عمومی ۱۹۹۷ بریتانیا موجب پیروزی چشمگیر او بر جان میجر شد و او توانست در این پیروزی بر سلطه ۱۸ ساله حزب محافظه کار پایان دهد.
بلر به محض ورود به حیات سیاسی بریتانیا از همان آغاز فعالیت مبارزات حزبی ، نشان داد که می تواند بدیل مناسبی برای میجر و حزب محافظه کار او باشد. به همین جهت با جهد و مساعی او حزب کارگر برای سه دوره متوالی توانست موقعیت برتر خود را در حیات سیاسی بریتانیا حفظ کند. عدم تسلط و کنترل کافی میجر بر مبانی درونی حزب محافظه کار در کنار مواضع منفعل او در حل مشکلات داخلی و همچنین وجود نوعی قرابت و تشابه فکری میان او با تاچر، از دلایل شکست او از بلر بود.
ضمن آنکه شخصیت نافذ بلر و حمایت مردم از او به همراه برنامه های بدیع او در باب اداره آینده بریتانیا توانست نقش موثری را در پیروزی حزب کارگر آن هم بعد از ۱۸ سال ایفا کند. فراگرد سیاسی حیات بریتانیا در دوران زمامداری بلر دستخوش تحولات عدیده یی بوده است. بلر که از سال ۱۹۹۷ پا به عرصه قدرت بریتانیا گذاشت، اصلاحات سیاسی را محور فعالیت های خود قرار داد و با اختصاص میلیاردها پوند به اصلاحات حیات سیاسی توانست موقعیت حزب کارگر را در شرایط اعتلا قرار دهد. بر این اساس با اهتمام او بانک انگلیس استقلال یافت و توافقنامه صلح جمعه خوب در ایرلند شمالی منعقد شد.
این شرایط حاکم ناشی از توجهی بود که او به اصلاحات نشان داد، به همین جهت سیر اصلاحات سرانجام با مساعی او توانست قدرت قانون گذاری را به اسکاتلند و ولز واگذار کند. تقسیم قدرت مسالمت آمیز میان دو گروه پروتستان و کاتولیک ایرلند شمالی و اجرای صلح نیم بند میان این دو گروه و همچنین اتخاذ راه حل دیپلماتیک بحران ۲۳ مارس ۲۰۰۷ اروندرود در خلیج فارس، برگی از آخرین فعالیت سیاسی موفق بلر در دوران زمامداری اش بود.
اما سیاست خارجی بلر با عزمی که او در گرایش و پیوند سنتی بریتانیا با امریکا نشان داد، قبل از هر چیز ناشی از خصایل میانجی گرانه یی بود که بتواند این کشور را در سلک متحدان سنتی واشنگتن قرار دهد.
با چنین کارنامه یی و با شرایطی که در اواسط سومین حضور در قدرت قرار داشت، بلر تصمیم به کناره گیری گرفت ، از اعم دلایلی که منجر به کناره گیری و استعفای او شد می توان به دلایلی چون ترجیح روابط بر ضوابط، رسوایی او در اخذ و دریافت رشوه، شکست حزب کارگر در شوراهای محلی و انتخابات منطقه یی، نضج و شکل گیری حزب لیبرال دموکرات در عرصه حیات سیاسی بریتانیا آن هم با انگیزه تجدید نظر و انتقاد بر عملکرد حزب کارگر، مشارکت انگلیس در جنگ عراق و نحوه عملکرد این دو هم پیمان استراتژیک در مهار و شکست تروریسم، اشاره کرد. اما افول قدرت بلر از هنگامی آغاز شد که این کشور به عنوان یک هم پیمان استراتژیک در سلک متحدان امریکا در جنگ عراق قرار گرفت.
جنگ عراق و مشارکت بریتانیا در آن موجب رنگ باختن نوستالژی بلر شد. در حقیقت جنگ عراق، آخرین تیر خلاص بر عملکرد بلر و نشانه یی از پایان دوران زمامداری و افول دولت او تلقی شد و این دلیل از میان دلایل متعدد استعفای او، موجب شد که او نتواند وداع آبرومندانه یی با خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ استریت داشته باشد.
انتظار می رود که با اعلام استعفای تونی بلر نخست وزیر وقت دولت بریتانیا، جزیره شکسپیر وارد فاز جدیدی از مناسبات، در حیات سیاسی این کشور شود و این بیشتر بدان روست که گوردون براون وزیر خزانه داری بلر در تلاشی می خواهد خود را در مقام نخست وزیری آینده بریتانیا ابقا کند. آنچه احتمال جانشینی براون به جای بلر را تقویت می کرد، به ائتلافی بازمی گشت که این دو را در فرآیند نمایش اشتراکی ۵ آوریل ۲۰۰۵، محبوب جامعه و افکار عمومی بریتانیا کرد. نمایش ۵ آوریل ۲۰۰۵ نشان داد که پیوندهای استواری بین این دو در حزب کارگر برقرار است. به همین سبب جانشینی براون به جای بلر دور از انتظار نبود.
به رغم تشابه های جناحی میان بلر و براون، آنچه وجه تمایز این دو را می نمایاند، وجود نوع تفکر متفاوت در حزب کارگر است. این تفکر متفاوت، بلر را به کارگر نوین(نیولیبر) منتسب می دارد و براون را به نظام سنتی حزب کارگر پیوند می دهد. جریان کارگر نوین دیدگاه جدیدی را در حیات سیاسی بریتانیا عرضه کرده است که آنان را به تفکرات محافظه کارانه شخصیت هایی چون مارگارت تاچر و به نومحافظه کاران امریکا نزدیک می سازد.
وجود همین دیدگاه موجب شد که حزب محافظه کار در مبارزات سیاسی از دستیابی به کانون قدرت دور و حرفی برای گفتن نداشته باشد. اما جناح دیگر به ساختارهای سنتی تر سوسیالیستی تعلق دارد که براون نماینده آن است. این جناح سنتی ضمن پایبندی به اصول ارزشی و آرمانی حزب کارگر، ارزش های محافظه کارانه حزب کارگر نوین را در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و سیاست خارجی نقد می کند.
بر این اساس براون بیشتر تلاش خود را به ترمیم و جبران صدمات ناشی از عملکرد بلر معطوف کرده است. تدوین و تنظیم برنامه های پاسخگوی مردم در پارلمان، تحقق آرمان های مردم بریتانیا، تلاش به منظور جلب اعتماد افکار عمومی و جامعه بریتانیا، توسعه سیاسی و تلاش برای استقرار صلح، هم سویی با امریکا در پیشبرد اهداف استراتژیک، ضرورت حضور انگلیس در جنگ فراگیر علیه تروریسم و سامان دادن جامعه عراق در لوای یک دموکراسی نمایندگی، از اعم برنامه های براون است که این نماینده حزب کارگر تحقق آن را از آرمان های سنتی حزب کارگر می داند. به همین جهت است که حیات سیاسی بریتانیا با مساعی برنامه های او وارد مناسبات جدید می شود. این آرزویی است که در نیل آن تردید ندارد و بلر آینده افکار عمومی جهان را در اهتمامی که در پیشبرد اهداف دارد به قضاوتی مطمئن رهنمون می دارد.

صلاح الدین هرسنی

منبع : روزنامه اعتماد