موضوع قبطی های مصر

علاوه بر این سئوال ها میزبانی آمریكا برای این كنفرانس حكایت از آغاز فصل جدیدی از سیاست های این كشور داشت كه این بار بر خلاف سیاست های سابق و سنتی به مسائلی چون اقلیت های قومی و دینی در منطقه پرداخته تا بتواند از آن به عنوان یك اهرم فشار در دنیای مدرن استفاده كند. خاصه آنكه اقلیت های زیادی چون كردهای آشوری عراق، بربرهای الجزایر، دروزی ها و مارونی های لبنان و علویان سوریه در منطقه وجود دارند.
• جو فشار بین المللی
پس از نمایش اهانت آمیز یك تئاتر پیرامون دین اسلام و حضرت رسول در كلیسای ماری جورجس در اسكندریه، نشست قبطی ها در یك جو مكدر و نامطلوب بین مسلمانان و قبطی ها صورت گرفت. این در حالی است كه این كنفرانس مورد هجوم تند قرار گرفته و قبطی ها متهم به یاری جویی از بیگانگان و سوءاستفاده از شرایط بین المللی برای تفرقه افكنی داخلی می شوند. عدلی ابادیر رئیس اولین نشست طی بیانیه ای خطاب به جامعه جهانی تهمت های منتسب به وی و همكارانش را رد و تاكید می كند كه به «حق فریاد» خود واقف بوده ایم و این حق هر مظلومی است. وی در این بیانیه ادامه می دهد كه نسبت دادن خیانت و توطئه تهمتی بیش نبوده و هیچ گاه قابل اثبات نیست. رهبر قبطی های مهاجر مصری طبق اظهاراتش خواهان استفاده از چتر حمایتی بین المللی برای ۱۲ میلیون قبطی مصری است. (در آمار رسمی مصر این عدد مقبول نیست.)عدلی ابادیر می گوید خواهان این است كه درباره قبطی ها نیز قانون ادغام مثبت (سیاهپوستان) كه آمریكا در ۱۹۶۴ آن را عملی و راه را برای حضور سیاهان در عرصه های سیاسی و اجتماعی فراهم كرد اجرا شود تا راهكاری برای حضور قبطی ها در تمامی عرصه های سیاسی، اجتماعی مصر باشد. افزون بر آن وی به طرح مشكلات قبطی ها و برخی مطالبات آنان از جمله ساختن كلیسا و افزایش تعداد نمایندگان قبطی در پارلمان مصر می پردازد. این كنفرانس در یكی از تالارهای كنگره آمریكا و با حمایت مالی ویژه عدلی ابادیر برپا می شود كه در آن گروه های قبطی، شخصیت های اسلامی، سیاسی، فرهنگی، ادبی و مطبوعاتی با گرایش های لائیك از مصر و دیگر نقاط جهان شركت می كنند. همچنین در این كنفرانس دكتر سعدالدین ابراهیم استاد جامعه شناسی سیاسی و مدیر مركز ابن خلدون در امور مطالعات توسعه، تعدادی از اعضای كنگره آمریكا و اعضای وزارت خارجه آمریكا از جمله شركت كنندگان هستند. قرار است در این كنفرانس اسناد و فیلم های ویدئویی به نمایش گذاشته شود كه طبق ادعای قبطی ها در این فیلم های ویدئویی تعدادی از دختران قبطی حكایت اهانت به خود را مطرح كردند. به نظر می رسد كه خواسته های این كنفرانس منطقی نیست زیرا اگر بخواهیم بحرانی كه تمام جامعه مصر را گریبانگیر خود ساخته فقط از منظر فرقه ای، دینی بررسی كنیم، اكثریت غالب مظلوم مسلمانان مصر هستند. عده زیادی بر این عقیده اند كه در پشت پرده این نشست نیت های پلید بسیاری نهفته است به رغم اینكه محورهای اصلی این نشست در واقع مسائلی فرعی هستند و به مسائل كلی چون اصلاحات و آزادی می پردازد آن هم بدون شناسایی امكانات، توانمندی ها و ضعف های واقعی.
• مشكلات داخلی قبطی ها
جمال اسعد پژوهشگر قبطی در جواب به این سئوال كه چنانچه مشكلات قبطی ها از نوع مشكلات داخلی است آیا راهكار حل این مشكل خارجی است، می گوید: بررسی مشكلات قبطی های مصر در كنفرانسی خارجی میسر نیست بلكه عاری از حقیقت خواهد بود چرا كه این مشكلات بر پایه یك سری مشكلات سیاسی، اجتماعی و تاریخی در درون به وجود آمده است. وی در ادامه این سئوال را مطرح می كند كه مطرح كردن قضیه قبطی ها در سطح جهانی به حل معضل منجر می شود؟ و در جواب خود می گوید: معضل قبطی ها در واقع معضل تحقیر است و تحقیر در گفتمان مسیحیت ریشه دوانده است چرا كه آموزش های غلط كلیسایی همواره از مقوله تحقیر تمجید كرده و به آن توجه ویژه ای نشان می دهد. طبق قانون مصوب كنفرانس واشینگتن با اشراف پنج سازمان آمریكایی و در راس آنها «خانه آزادی» آمریكا كه توانسته بود در سال ۱۹۹۸ قانون حمایت از آزادی ادیان را به تصویب كنگره برساند هر گونه تعرض به آزادی ادیان قابل پیگیری قانونی از جانب آمریكا است. نكته مهم در این بحث این است كه قبطی های مهاجر خواهان حل مشكلات داخلی مصر هستند یا اینكه ارتباطشان با موسسه های آمریكایی در واقع برای افزایش فشار آمریكا بر مصر و در راستای منافع واشینگتن است و هیچ ارتباطی با مشكلات قبطی های مصر ندارد. از سوی دیگر به نظر می رسد مطالبات قبطی ها كه دربرگیرنده به دست آوردن ۱۵ درصد كرسی های نهادهای قانونگذاری مصر است با هدف تقسیم حاكمیت سیاسی كشور صورت می گیرد و در راستای منافع آمریكا و بازگشت مجدد سایكس پیكو با رنگ و بوی آمریكایی و تحت عنوان طرح خاورمیانه بزرگ است كه از هم اكنون با تجزیه سودان و لبنان از طریق توجیه تفاوت های دینی فرقه ای آغاز شده است و مهمتر از آن واقعیت های امروز عراق است. قبطی های مهاجر درصدد ایجاد فرصت برای آمریكا به منظور اجرای طرح خود در مصر هستند.به همین دلیل نمی توان منكر ارتباط قبطی های مهاجر و طرح آمریكایی ها برای منطقه بود. دكتر سعدالدین ابراهیم یكی از سخنرانان اصلی كنفرانس نوامبر نیز در پاسخ به این سئوال كه آیا كنفرانس قبطی های مهاجر می تواند به مشكلات در مصر پایان دهد، گفت: طبیعی است كه این كنفرانس به چنین موفقیتی نائل نمی شود اما افكار عمومی را در واقع به سوی مشكلات قبطی ها سوق خواهد داد و این مشكلات را زیر ذره بین خواهد گذاشت كما اینكه در سال گذشته كه كنفرانس زوریخ برگزار شد فقط یك روزنامه اخبار آن را پوشش داد. اما امروزه می بینیم كه قبل از برگزاری این كنفرانس بسیاری از رسانه ها در مورد آن نوشتند و به آنها اجازه داده شده به مشكلات قبطی ها روی میزهای سیاسی و مطبوعاتی بپردازند و راهكارهایی برای حل این مشكلات بیابند. سعدالدین ابراهیم ادامه می دهد: ما ده سال پیش پیرامون مشكلات قبطی ها هشدار دادیم كه چنانچه توجهی به مسائل آنان نشود در آینده این مشكلات شدت خواهد گرفت. زمانی كه تصمیم گرفتیم یك همایش در مصر برگزار كنیم مورد حمله شدید بسیاری قرار گرفتیم. كما اینكه كسانی هستند كه منكر وجود چنین مشكلاتی می شوند.
• به راستی مشكلات قبطی ها چیست
دكتر ابراهیم می گوید: مشكل كار در اینجا است كه بین قانون مكتوب و تطبیق آن در جامعه اختلاف فاحش وجود دارد مثلاً طبق ماده ۴۰ قانون اساسی همگان در برابر قانون از حقوق شهروندی برابر برخوردارند و دین، جنس و نژاد سبب امتیاز نیست. اما در عمل و تطبیق آن دقیقاً عكس مسئله را می بینیم و صورت های مختلف تبعیض و تفرقه را می توان به راحتی لمس كرد. بارزترین معضل، مشكل انجام فرایض دینی است كه در سال ۱۹۷۲ باعث فتنه در قاهره شد. تحقیر قبطی ها در انجمن های محلی و قومی، عدم ارتقای آنان در سطوح مختلف اداری و مسائلی از این دست را می توان از جمله مشكلات دیگر برشمرد. از دكتر سعد می پرسم آیا مشكل قبطی ها درونی نیست؟ مثلاً خود قبطی ها در مسائل سیاسی گوشه عزلت گزیده اند و خود را در كلیسا محصور نكرده اند؟ وی در جواب می گوید: چنانچه اكثریت مشكلاتی نداشته باشد اقلیت ها مشكلی ندارند. ساختار سیاسی مصر هرگونه مشاركت سیاسی از سوی هر جامعه ای كه باشد را برنمی تابد و حتی با آن برخورد می كند اما آنچه كه تمسك و پناهجویی قبطی ها به كلیسا را بیشتر و مستحكم تر كرده است انكار و چشم پوشی از معضل قبطی های مصری از سوی طیفی از روشنفكران است. از این رو است كه كلیسا برای قبطی ها تبدیل به یك موطن می شود یعنی زمانی كه وطن طبیعی آنها خود و مشكلاتشان را برنمی تابد و مجالی برای گفت و گو و پاسخ به آنها نمی دهد. راهكار ریشه ای حل معضل قبطی ها بازگشت به ساختار لیبرالیستی كامل است. می بایست قوانین و مقررات یكسان در مصر حاكم باشد، قوانین و مقرراتی كه وطن را زیستگاه تمام آحاد جامعه بداند.
• گفتمان تند سیاسی
اما دكتر رفیق حبیب پژوهشگر قبطی معتقد است كه بخشی از جهت گیری های سیاسی قبطی های مهاجر نشأت گرفته از فضای بیرون است؛ فضایی كه این موسسه ها در آن شكل گرفته اند و گفتمان تند سیاسی بر آن غلبه كرده و با معضل از زاویه یا فضای دیگری درگیر می شود. برخی نیز می گویند قبطی های مهاجر در واقع از آزادی بیان و فضای موجود سوء استفاده می كنند، چیزی كه برای قبطی های داخل مصر مهیا نیست و گمان می رود كه از سوی قبطی های مصر سخن می گویند. بدیهی است كه برخی از این مجموعه ها تعامل و همكاری با سازمان های بین المللی در فضای كنونی را در جنبش خود لحاظ كرده اند. بنابراین همان گونه كه حكومت مصر را خطاب می كنند آمریكا را نیز مورد خطاب قرار داده اند تا در امور داخلی آنها دخالت كند. كه این به نوبه خود باعث پیچیده شدن گفتمان سیاسی می شود. از جمله این گفتمان ها هجوم به وابستگی عربی، اسلامی مصر و یا دیدگاه های رادیكال تر است كه سعی دارند مسلمانان را غارتگر جلوه دهند و این دیدگاه ها آثار خود را در اوضاع داخلی قبطی نشان داده و باعث به وجود آمدن دیدگاه های رادیكال می شود و در نهایت منجر به ظهور تشكل های فرقه ای می شود كه سعی دارد از قبطی ها یك گروه سیاسی بسازد. باید توجه داشت این مطالبات كه با دخالت نیروهای خارجی شروع شده و به محو هویت عربی، اسلامی مصر ختم می شود باعث به وجود آمدن فاصله بین قبطی ها و مردم می شود كه به نوبه خود فرقه گرایی را تشویق می كند. به اعتقاد من جو موجود باعث اختلال در اوضاع قبطی ها شد. به خصوص كه در مقابل قبطی های مهاجر، قبطی های داخل هیچ گونه تحركی از خود نشان نمی دهند، به جز نقش كلیسا، كما اینكه گمان می رود قبطی های مهاجر برای تایید مواضع خود ولو به صورت ضمنی به دنبال تحریك كلیسا و مددجویی از آن هستند. قبطی های مهاجر گمان دارند كه عملكرد كلیسا در مصر از دهه ۸۰ میلادی قرن گذشته به این سو بسیار ضعیف بوده حال آنكه در دهه ۷۰ اوضاع بهتری داشته است و معتقدند كه مقامات كلیسا از انتقاد شفاف از دولتمردان مصر ابا دارند و خواسته های جامعه قبطی را در پس پرده ها با آنان در میان می گذارند.هانی لبیب پژوهشگر قبطی در امور شهروندی با عدم استقبال از این كنفرانس تاكید دارد كه قبطی ها بخشی از جامعه مصر هستند و مسئله خطرناك در این میان سوء استفاده از قبطی ها به عنوان اهرم فشار در دست دیگران برعلیه حكومت مصر است. این مسئله ای است كه می بایست همه ما به آن توجه ویژه داشته باشیم. همراه با طلوع فجر جهانی سازی، دین نیز به بخشی از چرخه های ماشین جهانی سازی تبدیل شده است. به عنوان مثال سیاست آمریكا همواره در راستای تضعیف كلیسای ارتدوكس قبطی است چرا كه این تنها كلیسایی است كه عادی سازی روابط با اسرائیل را رد می كند. برخی محافل صهیونیست ها مانند تشكل های مشهور از جمله یهوه و ادفنكست اقدام به تبلیغ عقاید مسیحی كرده كه با اعتقادات كلیسای قبطی تناقض دارند. از سوی دیگر مشكل دیگری كه قبطی ها در بخش داخلی با آن درگیرند اشراف بخشی دینی بر زندگی آنها و تمسك آنان به كلیسا است؛ مسئله ای كه به راحتی آن را می توان در جامعه مصر دید به طوری كه دین به بخشی جدایی ناپذیر در تعامل جامعه مصر با جوامع غیرمسلمان تبدیل شده است. در آخر اینكه ما در قبال دو حالت و یا دو جهت دینی مسلمان و مسیحی هستیم كه در نبود دموكراسی باعث ایجاد تنش و تسلط یك بخش بر بخش دیگر می شود. مشكل دیگر رابطه دولت و قبطی ها است. دولت قبطی ها را به رهبران دینی و... گروه بندی می كند، جامعه قبطی نیز احساس می كند كه حل مشكلاتشان در دستان رهبران كلیسا است. كما اینكه حل این معضل یك ضرورت است و آن ضرورت این است كه قبطی ها سعی كنند در ساختار سیاسی مصر به دور از كلیسا ادغام شوند.
منبع: المجله
ترجمه: نوروز حمزی

منبع : روزنامه شرق