سال‌های دور از هورمون

چند بار برایتان اتفاق افتاده كه خسته و بی‌حوصله باشید و در پایان روز، احساس كمبود انرژی كنید؟ این گونه علایم تنها محدود به بانوان در سنین یائسگی نیست و بیشتر خانم‌ها در تمام سنین به آن دچارند اما بسیاری از زنان در دوران یائسگی تصور می‌كنند كه خستگی، شایع‌ترین بیماری خاموش در میان بانوان است و هیچ فرد دیگری آن را در نمی‌یابد.
خستگی شدید در اوایل دوران یائسگی معمولا به علت اختلالات خواب است و پس از تنظیم میزان هورمون‌های جنسی زنانه و رسیدن به مقدار ثابت، عوامل دیگری در بروز خستگی موثرند كه مهم‌ترین عوامل جسمی بروز خستگی مزمن، شامل قندخون پایین، كم‌خونی و كم‌كاری تیروئید است. عامل مهم دیگر، تغذیه است كه با كاهش قدرت سازش‌پذیری بدن و دستگاه غدد داخلی، اشتها كمتر می‌شود و در یك چرخه موجب بروز خستگی می‌شود.
● كاهش قندخون
به علت مصرف شیرینی‌ها و قندهای تصفیه شده و اختلال ترشح انسولین، هیجانات طولانی مدت و شدید، بارداری، شیردهی، سرطان‌ها و تومورها و عفونت‌ مزمن، در میزان قندخون، اختلال به وجود می‌آید. علایم كاهش قندخون، شامل این موارد است:
احساس عصبانیت و پرخاشگری، تحریك‌پذیری بی‌علت، افزایش انرژی و احساس خستگی پس از غذا خوردن، احساس ناگهانی ضعف و سرگیجه، افسردگی‌های دوره‌ای، سردرد ناگهانی، احساس فراموشی موقت و گذرا، تپش قلب و ضربان سریع قلب، نیاز به گریه كردن و ترس بدون علت، تعریق، كابوس شبانه و سوءهاضمه و نفخ.
برای كنترل بهتر قندخون، باید از مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی كافئین مانند چای و قهوه و استعمال دخانیات پرهیز شود و از مواد غذایی حاوی ویتامین‌های گروه B مانند جگر، سبوس گندم، نخود فرنگی، لوبیا و باقلا، مخمر آبجو، غذاهای حاوی ویتامینA مانند سیب زمینی، اسفناج، كدو تنبل، طالبی، گرمك، گل گلم، مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند مركبات، توت فرنگی، گوجه فرنگی خام، كلم بروكلی و گل كلم استفاده شود. مصرف مواد غذایی حاوی منیزیوم مانند بادام زمینی، نخود فرنگی، بادام، اسفناج، عدس، لپه و برنج، مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم مانند ماهی، سیب‌زمینی، موز، شیر بدون چربی و نخود فرنگی و مواد غذایی حاوی كروم مانند غلات با پوست، آب پرتقال و پنیر، از بروز خستگی پیشگیری می‌كند چون كمبود این عناصر و مواد معدنی موجب بروز خستگی می‌شود و به همین علت، استفاده مفرط از داروهای مسهل و مدر و نوشیدن مقدار كم‌آب نیز باعث خستگی می‌شود.
● كم‌خونی
علایم كم‌خونی شامل سردرد، سرگیجه، از دست دادن حافظه، عصبانیت، تحریك‌پذیری و خواب‌آلودگی است و علایم مراحل پیشرفته‌تر شامل افزایش ضربان قلب، بی‌حسی انگشتان، زنگ زدن گوش و میل به خوردن یخ و خاك است.
مصرف مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت، جگر، حبوبات، اسفناج پخته، برگه زردآلو و كشمش و مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند مركبات، آهن مورد نیاز بدن را تامین می‌كند و در نتیجه كم‌خونی‌هایی كه به علت تغذیه نامناسب یا از دست دادن خون به وجود می‌آید، برطرف می‌شود.
زنان یائسه باید مراقب مصرف ویتامین ۱۲B و اسید فولیك باشند و این دو عنصر را از مواد غذایی حاوی آنها دریافت كنند. بسیاری از داروها با تداخل درعمل جذب این ویتامین‌ها ممكن است در طولانی مدت موجب كم‌خونی شود كه با مشورت با پزشك خانواده می‌توان از آنها آگاه شد.
● كم‌كاری تیروئید
كم‌كاری تیروئید هم از جمله بیماری‌هایی است كه موجب ایجاد خستگی مزمن می‌شود. البته این عارضه، علایم دیگری مانند پوست خشك، چشمان پف‌‌آلود و دست و پاهای سرد نیز دارد كه با بررسی‌های آزمایشگاهی و تفسیر علایم و آزمایش‌ها می‌توان به تشخیص قطعی رسید. كمبود ید، موجب كاهش ترشح هورمون تیروكسین و ایجاد خستگی می‌شود كه با مصرف نمك‌های یددار یا تخم‌مرغ، گوشت و غلات و سبزی‌ها و میوه‌ها این عنصر به بدن می‌رسد. علاوه بر ید، سلنیوم و ویتامین ‌۱B هم بر فعالیت منظم و طبیعی تیروئید موثرند.
● ورزش
شاید هنگامی كه خسته‌اید، اصلا به فكر ورزش كردن نیفتید. سعی كنید از منزل خارج شوید و فعالیتی انجام دهید. راهپیمایی سریع، جریان خون شما را تحریك می‌كند و سرعت سوخت‌وساز یا متابولیسم را افزایش می‌دهد. اكسیژن در فعالیت فیزیكی بدن نقش اساسی دارد و ورزش كردن با تامین اكسیژن بیشتر و تنظیم فعالیت غدد داخلی كمبود انرژی و خستگی ناشی از آن را برطرف می‌كند.
● گیاهانی برای مبارزه با خستگی
گینكگو بیلوبا موجب افزایش جریان خون مغز و بهبود حافظه و باعث آسان شدن ورود قند (گلوكز) به سلو‌ل‌های مغزی و بهبود انتقال پیام‌های مغزی می‌شود. این گیاه در چین از گیاهان مقدس و از اجزای اصلی طب سنتی چین است. در طب سنتی ایران گیاهان زیر به صورت جوشانده، دم كرده و عرقیات برای رفع خستگی به ویژه برای زنان در دوران یائسگی مفید است: بادرنجبویه، بهارنارنج (عرق)، بیدمشك (عرق)، سنبل‌الطیب، زعفران، گل گاوزبان.

دكتر فرحناز حبیبی

منبع : روزنامه سلامت