آرگولوس

آرگولوس Argulus یا شپشک ماهی The fish louse یکی از انگلهای سخت پوست انواع ماهیان آب شیرین , لب شور و دریایی است.
این انگل گسترش جهانی داشته و در ایران هم گزارش شده است. (پیغان , ۱۳۸۰) تاکنون بیش از ۵۰ گونه از آرگولوس ها شناسایی و توصیف شده اند.
(Amlacher , ۱۹۷۰)
معمولا ماهی هایی که در استخر ها یا حوضچه (این کلمه نادرست است زیرا حوض عربی و چه پسوندی فارسی است ! ) به سر میبرند گرفتار آرگولوس می شوند.
کم پیش می آید که ماهیان آکوآریومی دچار آرگولوس شوند. مگر آنکه قبلا در محیط بیرون بوده باشند یا ماهی و یا گیاه و یا آب آلوده ای به آبزی دان آنها افزوده شده باشد.
از میان ماهی های آکوآریومی بیشتر ماهی گلدفیش و کویی مورد حمله آرگولوس قرار می گیرند.( (E.J. NOGA , ۱۹۹۶
● آناتومی آرگولوس
بدن انگل بالنده (بالغ) از سه قسمت سر , سینه و شکم تشکیل شده.
این انگل دارای دو چشم مرکب , چهار جفت پای شنا و یک جفت بادکش می باشد. (پیغان , ۱۳۸۰) دارای دو آنتن و نیش (خار) پیش دهانی می باشد.
● رده بندی آرگولوس
آرگولوس متعلق به رده سخت پوستان , زیر رده پارو پایان , و تیره برانکیورا یا آبشش دمیان ( (Branchiura و خانواده آرگولیده می باشد. (پیغان , ۱۳۸۰)
● گونه های مهم آرگولوس
▪ معروف ترین گونه های این انگل عبارتند از :
ـ آرگولوس فولیاسئوس
(کپور ماهیان , آزاد ماهیان وتاس ماهیان را بیشتر دچار میکند و در مناطق سرد سیر و معتدل یافت میشود.)
ـ آرگولوس ژاپونیکوس
(بیشتر گلدفیش را دچار کرده و از گونه قبلی آب گرم تری را می پسندد.)
ـ آرگولوس کورگونی
(ویژه مناطق سرد سیر است و بیشتر آزاد ماهیان را گرفتار می کند.) (پیغان , ۱۳۸۰)
باید اضافه کرد که بیشینه اندازه آرگولوس فولیاسئوس ۵/۸ میلی متر و بیشترین اندازه آرگولوس پلوسیدوس ۵/۸ میلی متر و بیشینه اندازه آرگولوس کورگونی ۱۳ میلی متر است .
(Amlacher , ۱۹۷۰)
● چرخه زندگی و انتقال آرگولوس
به طور خلاصه باید بگویم , چرخه زندگی انگل بسته به گونه انگل و دمای آب بین ۴۰ تا ۱۰۰ روز به طول می انجامد. (پیغان , ۱۳۸۰)
انتقال انگل از یک ماهی به ماهی دیگر متداول بوده و در خارج از بدن میزبان می توانند برای دوره های زمانی طولانی زنده بمانند.جفت گیری انگل بر روی بدن میزبان انجام میشود.
انگل ماده برای تخم گذاری بر روی گیاهان ( و سایر اشیاء ) بدن ماهی را ترک می کند.
پس از تخم گشایی ,لارو انگل به جستجوی میزبان خواهد پرداخت.(پیغان ,۱۳۸۲)
هر انگل ماده از ۲۰ تا ۲۵۰ تخم (بر حسب گونه ) تولید می کند. لاروها قبل از بلوغ ۶ مرحله متفاوت دارند و پس از هفتمین پوست اندازی به آرگولوس بالغ تغییر شکل میدهند.(Amlacher , ۱۹۷۰)
آرگولوس دارای پوششی بسیار سخت است که آن را در مقابل موجودات درنده مقاوم می سازد.(مخیر , ۱۳۸۱)
آرگولوس یکی از بزرگ ترین انگلهاست و با چشم برهنه دیده می شود.
● آسیب وارده به ماهی
انگل بالغ با آرواره خود پوست را سوراخ کرده و از ترشحات بافتی و خون ماهی تغذیه می کند. گویا وظیفه خار پیش دهانی تزریق ماده ضد انعقاد خون است.
ماهی آلوده ابتدا با ساییدن بدن به اطراف و حرکات ناگهانی سعی می کند انگل را از سطح بدن خود دور سازد. رفته رفته ماهیان آلوده , بی حال شده و در کناره ها جمع می شوند . سپس اشتهای ماهی کم شده و لاغر شده و پوست در آلودگی شدید کدر می شود . اغلب کنده شدن فلس ها و خوردگی باله و زخمهای پوستی ظاهر می شوند.
آرگولوس غیر از استفاده مستقیم از بدن ماهی , با تخریب پوست زمینه ورود باکتری ها و ویروسها و قارچها را به آن محیا می سازد. (پیغان , ۱۳۸۰)
آرگولوس باعث انتقال ویرمی بهاره کپور یا استسقاء بهاره کپور ماهیان می شود. (مخیر , ۱۳۸۱)
● درمان
بهترین , ساده ترین , ارزان ترین و کم خطر ترین راه مبارزه قرار دادن ماهی در محلول ۱۰ گرم در لیتر نمک طعام به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه می باشد.روش دیگر کندن و جدا کردن انگل از روی بدن ماهی با سوزن و مالیدن مرکورکروم در جای آن است. (عمادی , ۱۳۶۰)
▪ سایر راه ها عبارتند از :
حمام کوتاه مدت با تری کلروفن , با غلظت ۱۵ – ۳۰۰ میلی گرم در لیتر به مدت ۱ ساعت.
حمام طولانی مدت با برومکس , به میزان ۲۵/۰ میلی گرم در لیتر و حمام طولانی مدت با تری کلروفن , به میزان ۵/۰ – ۲۵/۰ میلی گرم در لیتر ماده موثر. (پیغان , ۱۳۸۰)
یا با استفاده از پرمنگنات پتاسیم به میزان ۱۰ میلی گرم در لیتر برای ۱۰ تا ۳۰ دقیقه.
در استخرهای بزرگ پرورش ماهی از ترکیب فسفره آلی با نام تجاری مازوتن استفاده می شود به نحوی که غلظت نهایی آن به ۲۵/۰ قسمت در میلیون برسد و سپس از استخر خارج گردد.دو بار تجویز دارو به فاصله یک هفته برای انگلهای خارجی بزرگ کافی است. (مخیر , ۱۳۸۱)
تخلیه و خشک کردن استخر ( و آکوآریوم ) همه مراحل انگل را خواهد کشت و حذف گیاهان و تخمهای انگل چسبیده به آن ار آب , به کاهش تعداد انگل ( در آب ) کمک خواهد کرد. (پیغان , ۱۳۸۲)
مبارزه بیولوژیک با برخی ماهیهایی که آرگولوس را می خورند نیز مورد توجه است (مانند گامبوزیا و ماهی سه خاره ) . (پیغان , ۱۳۸۰)

فربد امامی لنگرودی
http://abzidan.persianblog.ir