پیام‌های انفجار سامرا

انفجار مناره های امامان شیعه در کشوری که اختلافات قومی و مذهبی، بخش قابل توجهی از چالش های سیاسی، اجتماعی آن را دربرمی گیرد حامل پیام مهمی است. این پیام حاکی از آن است که اراده ای بسیار نیرومند در تدارک تولید آرایش جدیدی در ترکیب سیاسی، اجتماعی عراق است که مقدمه آن می تواند موج های پی درپی درگیری های خونین شیعیان و اهل تسنن باشد. اراده ای که انفجارهای دیروز و سال گذشته را سازماندهی کرد بدین علت نیرومند نامیده می شود که با مطالعه سازماندهی بسیار دقیق اجرا گردید.
همچون سال گذشته، نیروهای مسلح القاعده با درگیری بسیار محدود وارد حرم شدند، نقاط حساس مناره ها را با مهندسی کاملاً حساب شده ای بمبگذاری کردند و موفق شدند دو سازه بسیار سنگین و حجیم، یعنی دو مناره و یک گنبد بسیار عظیم را ویران کنند. در جریان این بمب گذاری هیچ نیروی امنیتی مزاحم بمب گذاری نشد.
وزارت کشور عراق با همکاری نیروهای امریکایی طی دو سه روز گذشته در تلاش بودند تا هرچه سریعتر گاردهای محافظ حرم را تعویض کنند. گزارش هایی حاکی از آن بود که سامرا به زودی شاهد درگیری جدیدی خواهد بود و ممکن است حرم مقدس شیعیان بار دیگر مورد حمله قرار گیرد.وزارت کشور عراق و امریکایی ها به گزارش هایی دست یافته بودند مبنی بر اینکه احتمالاً القاعده در گاردهای محافظ حرم که شیعه نبوده اند نفوذ کرده اند، اما عملیات تخریب مناره ها قبل از تعویض این گاردها انجام شد.
نفوذ القاعده به درون تیم های حفاظت حرم امام حسن عسگری فقط بخش کوچکی از فاجعه ای است که در میان لایه های امنیتی وزارت کشور عراق در جریان است. بخش قابل توجهی از تمرکز و سازماندهی امریکایی ها در عراق طی سه سال گذشته سازماندهی و تعلیم نیروهایی بوده است که دولت عراق بتواند به آنها اعتماد و تکیه کند. بسیاری از گزارش ها حاکی از آن است که نیروهای امنیتی عراق امروزه به یکی از معضلات اساسی تبدیل شده اند.
آنچه که امروزه به عنوان نیروهای امنیتی و پلیس سازماندهی شده اند دارای دو ویژگی اساسی هستند؛ فساد و گرایشات قومی - مذهبی بسیار قوی. نگرانی از ناکارایی این نیروها به حدی افزایش یافته است که امریکایی ها مطالعه برای ایجاد یک نیروی امنیتی موازی را با مشارکت مردان مسلح شیوخ قبایل آغاز کرده اند.نیروهای امنیتی امروزه فقط بخش کوچکی از معضلی است که عراق امروزه با آن مواجه است.نوری مالکی نخست وزیر عراق معتقد است که «بی اعتمادی» و «نگرانی از توطئه» مهمترین عواملی هستند که عملاً عالی ترین مقام های سیاسی دولت عراق را به خود مشغول کرده است.
حملات انتحاری پی درپی، انفجارهای مهیب، کشف اجساد بدون سر و پیدا شدن جنازه کسانی که اعدام شده اند همگی حاکی از آن است که عراق به سمت و سویی پیش می رود که از ابتدا انتظار آن نمی رفت. بزرگترین معضل دولت عراق امروزه برقراری حداقل امنیت و کاهش آمار تلفات ناشی از حملات انتحاری و بمب گذاری های پی درپی است. این بدان معنا است که عملاً تامین معاش مردم، بازسازی و اصلاح ناکارایی های سیاسی حاکمیت این کشور به فراموشی سپرده شده است .
به عبارت دیگر منحنی عملکرد سیاسی، اجتماعی دولت عراق تابع فشارهای ادواری گردیده است که از سوی القاعده وارد می شود. برخی از مطالعات حاکی از آن است که تاکنون حدود ۶۵۵هزار نفر عراقی در جریان ناامنی های چهار سال گذشته کشته شده اند. بسیاری معتقدند آنچه در عراق جریان دارد یک جنگ داخلی تمام عیار است. جنگی که عملاً همه فرصت های دولت مرکزی را بر باد می دهد و به تدریج آن را نابود می کند.
جنگی که عملاً انشقاق های طبیعی این کشور را به سوی تجربه و آشوب منطقه ای هدایت می کند. و در نهایت جنگی که عملاً حامل این پیام است که این دولت نوری المالکی یا نیروهای امریکایی نیستند که عراق را اداره می کنند بلکه دولت سایه - یا القاعده- هدایت عراق را برعهده دارد.عراق امروزه، رئیس جمهور، پارلمان، نخست وزیر و وزرایی دارد که براساس کلیه استانداردهای بین المللی با گزینش دموکراتیک و آزاد انتخاب شده اند. اما عملاً هیچ یک از نهادها یا مقام های دولتی در اداره امور و حل اساسی ترین معضلات این کشور نقش چندانی برعهده ندارند.
به عبارت دیگر، برخی معتقدند که عراق به سمت و سویی پیش می رود که عملاً می تواند تبدیل به موتور بحران های ادواری امنیتی برای منطقه و نیز برای کشورهای همسایه عراق باشد.براساس یک مطالعه BBC، شدت و تعداد درگیری های قومی مذهبی و نیز حملات انتحاری و انفجار ماشین های بمب گذاری شده از فوریه ۲۰۰۶ و پس از انفجار گنبد حرم امام حسن عسگری همچنان رو به تزاید بوده است و عملاً نیروهای امریکایی و نیز دولت عراق نتوانسته اند نفش چندانی در کاهش ناامنی یا حتی ثابت نگه داشتن ناامنی ها از خود نشان دهند.
برخی از آمار حاکی از آن است که تاکنون ۳۷۰۰ سرباز از نیروهای متحدین در عراق کشته شده اند که سربازان امریکایی شاهد بیشترین تلفات بوده اند. گفته می شود که آمار تلفات سربازان امریکایی در عراق بسیار بالاتر است و وزارت دفاع امریکا ارقام واقعی را منتشر نمی کند. همین عاملی است که امریکایی ها را نهایتاً مجبور می کند تا این کشور را ترک کنند.
براساس مطالعه ای که فارین افرز انجام داده است مقایسه رشد حملات انتحاری و انفجارها در عراق و افغانستان« تئوری احیای دوباره القاعده» را مطرح می سازد. براساس این مطالعه، علاوه بر عراق رشد حملات القاعده در افغانستان نیز این تئوری را تایید می کند. تعداد حملات طالبان از ۱۶۳۲ مورد در سال ۲۰۰۵ به ۵۳۸۸ حمله در سال ۲۰۰۶ رسیده است.
حملات انتحاری نیز از ۲۷ مورد در سال ۲۰۰۵ به ۱۳۹ حمله در سال ۲۰۰۶ افزایش یافته است.براساس همین مطالعه، ممکن است ارتش امریکا در عراق به تدریج به همان بلایی دچار شود که ارتش اتحاد شوروی در افغانستان به آن دچار شد. فارین افرز معتقد است، به نظر می رسد مدیریت القاعده به هدایت سیاست خارجی عراق و نیز هدایت امریکایی ها در جهتی نزدیک می شود که عملاً بن لادن از آن بهره ببرد.
به نوشته فارین افرز، ایران شیعه مهمترین کشوری است که ممکن است ناخواسته درگیر پیامدهای ناامنی در عراق شود. براساس این تحلیل، القاعده هدایت بسیاری از حملات انتحاری و انفجارها را در عراق برعهده دارد، اما انگشت اتهام به سوی ایران نشانه می رود. فارین افرز معتقد است القاعده علاوه بر ناامن کردن عراق در تدارک تسری عوارض جانبی این درگیری به سیاست خارجی ایران است.
براین اساس بمب ها را القاعده در عراق منفجر می کند اما امریکایی ها ایران را متهم می کنند. این عاملی است که می تواند به سوی درگیری ایران و امریکا اما با هدایت القاعده منجر شود.بدین ترتیب، پیام های انفجار سامرا از کنترل خارج شدن عراق از دست دولت این کشور و نیز خارج شدن کنترل این کشور از دست نیروهای امریکایی است.
بی تردید اگر نیروهای امریکایی نتوانند امنیت عراق را تامین کنند، دولت عراق بیش از یک تابلوی بی رنگ و لعاب نخواهد بود. به جای درگیر شدن با نیروهایی که ناامیدانه درصدد برقراری امنیت و آرامش در عراق هستند، باید به یاری آنان شتافت. عراقی که کنترل آن از دست دولت این کشور و امریکایی ها خارج شود برای اتباع آن و همسایگانش امنیتی باقی نخواهد گذاشت.

فرزانه روستایی

منبع : روزنامه شرق