مرآت واردات: تاریخ سقوط صفویان, پیامدهای آن و فرمانروایی ملک محمود سیستانی

نویسنده : وارد - محمدشفیع
مقدمه :صفت‌گل - منصور
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۰۵/۲۸
رده دیویی : ۹۵۵.۰۷۱۹
قطع : وزیری
جلد : گالینگر
تعداد صفحه : ۳۰۰
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۱۲۵۱/و۲م۴
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۲۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۶۷۸۱-۸۵-۳

'مرآت واردات' اثر 'محمد شفیع طهرانی' (متخلص به 'وارد'), شاعر و مورخ قرن دوازدهم هجری قمری (تولد 1087 هـ ق) است. این نوشتار, به دلیل اشتمال بر تاریخ سال‌های پایانی صفویان, به ویژه دوران سلطنت شاه سلطان حسین و سقوط این خاندان, فرمانروایی ملک محمود سیستانی و سرگذشت شاه تهماسب دوم و قدرت‌گیری نادرشاه حائز اهمیت است. بنا بر توضیحات مفصل مصحح در مقدمه کتاب باید گفت متن اصلی 'مرات واردات' از نظر مضمون و محتوا به سه بخش قابل تقسیم است. (این بخش بندی از سوی مصحح پیشنهاد شده و مولف چنین بخش‌بندی نکرده است). بخش نخست درباره ویژگی‌های جغرافیایی هندوستان, جزایر و سرزمین‌های پیرامون آن, همچنین تاریخ و رویدادهای مهم سیاسی این سرزمین است. بخش دوم دربرگیرنده شرح حال سی و پنج تن از عرفای مشهور است که به گونه تذکره الاولیا تالیف شده است. در این بخش تذکره شیخ صفی‌الدین اردبیلی نیز درج گردیده که در واقع بخش سوم دانسته شده است. بخش اخیر اگر چه با زندگی شیخ صفی آغاز می‌شود اما در واقع یک دوره تاریخ سیاسی سلسله صفوی و خاندان و طریقت صفویه است که دستنویس را دربر می‌گیرد و صد برگ از نسخه تصحیح حاضر, در واقع همین بخش سوم است. مطالب موجود در بخش تصحیح شده (بخش سوم) درباره اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در آستانه برافتادن دولت صفوی و پیامدهای آن بسیار پر اهمیت و در پاره‌ای جاها دربرگیرنده گزارش‌هایی است که در دیگر منابع مربوط به این دوران ذکر نشده است.