مولانای ایرانی ها، منبع درآمد ترک ها

در حالی که مولانا و اشعار او همواره جایگاه مهمی در فرهنگ فارسی زبانان داشته اما زیارت آرامگاه او در قونیه -درگذشته-به عده معدودی از ایرانیان و دیگر فارسی زبانان محدود بوده است. با اینکه سفر به ترکیه به دلیل عدم نیاز به اخذ روادید همچنین هزینه اندک آن و همجواری جغرافیایی، برای ایرانیان آسان تر از هر کشور دیگری بوده اما تا چند سال پیش تنها شمار محدودی از ایرانیان که بیشتر علائق و تخصص های ادبی و تاریخی و عرفانی داشتند، برای زیارت آرامگاه مولانا به مدفن او در قونیه سفر می کردند.
اما به یک باره ظرف چند سال اخیر در ایام گرامیداشت مولانا طی آذرماه، شهر قونیه به یکی از مقاصد اصلی توریستی ایرانیان تبدیل شده است.
شاهین شهبازی نوازنده موسیقی سنتی ایرانی که همراه با یکی از تورهای مسافرتی و به منظور اجرای برنامه برای مسافران ایرانی از تهران به قونیه سفرکرده، می گوید: «دلیل افزایش ناگهانی اقبال ایرانیان به زیارت آرامگاه مولانا، تنها تبلیغات گسترده بنگاه های گردشگری ایرانی است وگرنه در میزان علاقه ایرانیان به مولانا و جایگاهی که این شاعر و عارف بزرگ میان ایرانیان داشته، طی سال های اخیر تغییر محسوسی دیده نمی شود و اتفاق تازه ای در این زمینه نیفتاده است. »
بنگاه های گردشگری ایرانی بسته به اینکه مسافرت با اتوبوس، قطار یا هواپیما باشد و نیز کیفیت هتل محل اقامت، هر مسافر را با هزینه ای بین ۴۵۰ هزار تا یک میلیون تومان به قونیه می برند و این سفر علاوه بر بازدید از قونیه شامل دیدار از چند اثر تاریخی دیگر در ترکیه نیز می شود.
به دنبال افزایش شمار علاقه مندان به سفر به قونیه در ایران، بین تهران و قونیه پروازهای مستقیم دایرشده و در دو هفته ای که مراسم بزرگداشت مولانا در قونیه برقرار است، هفته ای چهار پرواز بین تهران و قونیه انجام می شود. محمد یوندن معاون فرهنگ و گردشگری قونیه علت موفقیت این شهر در جذب گردشگران داخلی و خارجی را عملکرد درست و به موقع دولت ترکیه در بخش گردشگری می داند.
وی در خصوص تعداد گردشگران این شهر می گوید: «استانبول، ازمیر وآنتالیا در رده های اول قرار دارند. قونیه پس از این شهر ها بیشترین گردشگران مذهبی را در خود جای می دهد. سالانه حدود پنج میلیون گردشگر به آنتالیا سفر می کنند اما قونیه میزبانی دو میلیون گردشگر را عهده دار است که ۵۰۰ هزار نفر آنان را گردشگران خارجی تشکیل می دهند و بقیه آنان گردشگران داخلی هستند. » اگرچه این شهر سالانه میزبان هزاران گردشگر ایرانی است اما مدیر گردشگری این شهر می گوید: «بیشترین گردشگرانی که به دیدن بارگاه مولانا می آیند از کشورهای اروپایی مثل انگلیس و فرانسه و آمریکا هستند. البته هر سال در آذرماه که مراسم سالگرد مولانا در این شهر برگزار می شود ایرانی ها بیش از سایر ملیت ها به قونیه می آیند.»
همچنین یکی از راهنمای تورهای مسافرتی در این خصوص می گوید: «علاوه بر شمار زیادی از علاقه مندان و اهل ادب و عرفان که به قونیه سفر کرده اند، بسیاری از ایرانیان نیز از روی کنجکاوی عازم قونیه می شوند. »
برای مردم ترکیه که هنگام زیارت آرامگاه مولانا در مقابل مقبره او در سکوت و احترام کامل ایستاده و به دعا می پردازند، دیدن ایرانی هایی که با حالتی خاص به راز ونیاز با مولانا می پردازند شگفت انگیز است. نظری به هزینه سفر به قونیه و توجه به افزایش متوسط سطح درآمد ایرانیان طی سال های اخیر نشان می دهد درصد قابل توجهی از جمعیت ایران، چه علاقه مند و چه کنجکاو برای سفر به قونیه با دشواری چندانی مواجه نیستند.
مدیرگردشگری قونیه در خصوص متوسط هزینه سفر به این شهرمی گوید: «کیفیت خدمات را بالابردیم و نرخ آن را پایین آوردیم. دولت به گونه ای برنامه ریزی کرد که هر کارمند می تواند در سال ۱۵ سفر داخلی داشته باشد. هزینه این سفر حدود ۱۰۰۰ لیر است و تا جایی که می توانیم امکانات می دهیم. »
وی درخصوص میزان حمایت دولت از سرمایه گذاری در بخش گردشگری گفت: «سیستم تجارت در بخش گردشگری در ترکیه و بسیاری از کشورهای جهان از قدمت چندانی برخوردار نیست. ترکیه از سال ۱۹۵۰ تا سال ۱۹۶۰ معنی یک تجارت جدی را در گردشگری فهمید. در اولین قدم دولت ترکیه قانون تشویق را برای سرمایه گذاران در پیش گرفت به این ترتیب اقدام به ایجاد زیرساخت های مورد نیاز با بودجه دولتی کرد. حتی در برخی موارد با قرض کردن از سایر کشورهای خارجی زیربناها را ایجاد کرد و آرام آرام کنار کشید و تاسیسات را به بخش خصوصی واگذار کرد. در بخش آموزش هم موسساتی به نام «توربان» تشکیل داد و استانداردها را ایجاد کرد. حال با گذر از مرحله توسعه و آموزش این موسسات هم جمع شدند و دولت بیشترین بودجه را روی کنترل و استاندارد های پیشرفته، تبلیغ و شناساندن ترکیه هزینه می کند. در حال حاضر هر منطقه در ترکیه به طور مستقل برای تبلیغات گردشگری فعالیت می کند به طوری که برخی گردشگران روس که به آنتالیا سفر می کنند، نمی دانند که آنتالیا هم جزء ترکیه است. در برخی موارد حتی محله ها در هر منطقه، خودشان اقدام به تبلیغات برای جذب گردشگر و معرفی جاذبه های شان می کنند. هر جایی هم که نیاز باشد دولت برای حمایت حضور پیدا می کند. دولت ترکیه در رونق گردشگری به درآمد دولتی فکر نمی کند بلکه قصدش افزایش درآمد ملی است. در حال حاضر دولت در بخش گردشگری بیشتر نقش نظارتی و پشتیبانی دارد. »
طی چند سال اخیر ادعای ترکیه بر ترک بودن مولانا واکنش های منفی بسیاری را در بین ایرانیان در سراسرجهان در پی داشته است. پس از سفر به این شهر بارها از خود پرسیده ام که شاید اگر آرامگاه مولانا هم درون مرزهای جغرافیایی ایران بود، موقعیتی شبیه آرامگاه های حافظ و سعدی و خیام با معماری خاص آنها می یافت که بیشتر حال و هوای شاعرانه دارند تا نقطه عطفی درجذب گردشگری کشور.

دلبر توکلی

منبع : روزنامه سرمایه