دلم برای سینمای ملی می سوزد

(این مصاحبه را در منطقه مرزی سرخس با خانم بنی اعتماد انجام دادم . قبل از آغاز گفتگو با خنده گفت : شما خبر نگار ها لب مرز هم دست از سر ما بر نمی دارید !!
ـ خنثی شدن فیلم ها خطرناک است
ـ سطح کیفی فیلم ها با این یک سویه کردن، پایین می آید و این مسئله خطرناکی است. اگر سیاست های یکسان سازی پیش نیاید، حضور نداشتن کارگردانان صاحب نام نمی تواند به جشنواره لطمه بزند.
نوشتن از کارگردان مطرحی نظیر «رخشان بنی اعتماد»، در یک مقدمه کوتاه کار ساده ای نیست. فیلم سازی که در آثارش، همواره نگاهی غمخوارانه و مسئولانه، در قبال تحولات اجتماعی داشته است.
آثار درخشان بنی اعتماد، سرشار از حس و نگاه لطیف انسانی به شخصیت هایی است که همگی مابه ازاهای واقعی و بیرونی دارند. او شخصیت های آثارش را چنان قدرت مند طراحی کرده که تاثیر گسترده و درازمدتی، بر مخاطبانش گذاشته است. وی با خلق آثار درخشانی چون «نرگس»، «خارج از محدوده»، «روسری آبی»، «گیلانه»، «زیر پوست شهر»، «خون بازی» و... نقش تاثیرگذاری در شکل دهی سینمای اجتماعی ایران داشته است.
بنی اعتماد چندی پیش به عنوان تهیه کننده فیلم «حیران»، با گروه تولید این فیلم به مشهد سفر کرده بود. در هنگام اقامت بنی اعتماد در مشهد فرصتی دست داد تا با این کارگردان صاحب نام به گفت وگو بنشینیم. وی نیز در نهایت صمیمیت دعوت ما را برای مصاحبه پذیرفت که جای سپاسگزاری فراوان دارد.
▪ خانم بنی اعتماد! برای آغاز این گفت وگو از حال و هوای فیلم «حیران» و نحوه همکاری تان با این پروژه بگویید.
- فیلم نامه خانم «شالیزه عارف پور» را، سال پیش خواندم و پسندیدم. این اولین باری است که فیلم فرد دیگری را تهیه می کنم. برای خودم تجربه تازه ای است که هم تهیه کننده باشم هم مشاور کارگردان. فیلم نامه «حیران» فیلم نامه خوبی است. فیلم نامه قصه عشق یک دختر روستایی به یک جوان افغانی را بیان می کند و به پیامدهای آن می پردازد. آن چه بار اجتماعی فیلم را اعتبار می دهد این نکته است که ناآگاهی و ناآشنایی به قوانین، چطور می تواند یک زندگی و جمع را که بر مبنای عشق و عاطفه شکل گرفته، به هم بریزد.
▪ شما در فیلم هایتان همواره نگاهی متفاوت به مقوله جایگاه زن و موقعیت آسیب پذیر زنان در جامعه داشته اید. به نظر می رسد فیلم «حیران» نیز چنین ویژگی داشته باشد.
- یکی از دلایلی که این فیلم نامه را برایم جذاب می کرد، نگاه نزدیک آن به دغدغه های من بود. قصه، موقعیت یک زن و مادر جوان را مطرح می کند. برای من مسئله مهم، زاویه نگاه کارگردان، به این موقعیت است. روایت به موقعیت و تنگنایی که زن در آن قرار گرفته نزدیک می شود و این جنبه از فیلم نامه برای من اهمیت دارد.
▪ آیا در آینده تهیه کننده پروژه های دیگری نیز خواهید شد؟
- آینده را نمی توانم پیش بینی کنم. شاید اگر باز موقعیتی شبیه این موقعیت پیش بیاید، باز هم این کار را ادامه دهم. باید بررسی کنم و ببینم نقشم تا چه حد می تواند موثر باشد.
▪ پس دغدغه های فیلم سازی در شما از بین نرفته است؟
- حتما از بین نرفته و در ادامه آن دغدغه هاست که به این سمت کشیده شدم.
▪ غیبت شما و کارگردا ن های هم نسل تان در جشنواره بیست و ششم فیلم فجر کاملا محسوس بود. تا آن جا که عده ای معتقدند با حضور نداشتن فیلم سازان مطرح از اعتبار جشنواره کاسته می شود؛ ارزیابی شما در این باره چیست؟
- به ندرت پیش آمده که دو سال پی درپی، در جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشم. معمولا فاصله فیلم هایم بیش تر از یک سال است. چون زمانی را صرف پژوهش و نوشتن فیلم نامه می کنم. به نظر من جشنواره نباید متکی به عده و گروه خاصی بشود که اعتبارش با بودن یا نبودن آن ها از بین برود. طبیعی است که حضور فیلم سازان شناخته شده، به جشنواره اعتبار می دهد. اما به همان اندازه هم حضور فیلم سازان جوان و تازه نفس به شکل دیگری به جشنواره رونق می بخشد. مهم ترین نکته این است که سیاست های یک ساله سینمایی به گونه ای نباشد که فیلم ها، در یک جهت و یک مسیر حرکت کنند. سطح کیفی فیلم ها با این یک سویه کردن، پایین می آید و این مسئله خطرناکی است. اگر سیاست های یکسان سازی پیش نیاید، حضور نداشتن کارگردانان صاحب نام نمی تواند به جشنواره لطمه بزند. چون فیلم ها و کارگردان های جدیدتری وارد گود می شوند و کیفیت تازه تری به جشنواره می دهند. آن چیزی که خطرناک است خنثی شدن فیلم هاست. ترسیده شدن سینما خیلی خطرناک است و همیشه این بحران را داشته ایم.
▪ فکر می کنم کشیده شدن فیلم سازان سینما به سمت تلویزیون را هم باید از همین منظر بررسی کرد؟
- این یک اتفاق کلی است که دارد در سینما می افتد. یعنی تنگناهای سینما هر روز حادتر و بالعکس شرایط کار در تلویزیون مهیاتر می شود. در این شرایط، راه برای فیلم سازانی که بتوانند نوع کارشان را با سیاست های تلویزیون هماهنگ کنند، باز می شود. ما همیشه دچار این افراط و تفریط ها هستیم. نقش تلویزیون در همه جای دنیا، به وجود آوردن فضای هرچه بیشتر کار است. ولی در کشور ما تلویزیون انرژی را از سینما تخلیه می کند. تنگناهای سینما بیشتر می شود و امکانات تلویزیون مهیاتر. در این شرایط خیلی طبیعی است که آدم نگران شود و برای سینمای ملی دلسوزی کند من از آن دسته فیلم هایی حرف می زنم که روز به روز شرایط ساخته شدن شان سخت تر و به تدریج غیرممکن می شود.
▪ فیلم های اجتماعی که در حال حاضر ساخته می شوند، نمی توانند خاطره لذت بخش آثار درخشانی مثل «نرگس»، «روسری آبی» و «زیر پوست شهر» را برایمان تکرار کنند. نمی ترسید از این که دیگر چنین فیلم هایی ساخته نشوند و این فیلم هایتان تبدیل به خاطره شوند؟
- البته واقعا معتقد نیستم که دیگر ساخته نمی شود. هنوز هم ساخته می شود. ولی دیگر جریان سینما نیست. در دهه گذشته گونه اجتماعی جریان حاکم سینما بود. الان به آن شکل نیست امروزه در فیلم های فیلم سازان جوان، رگه هایی از سینمای اجتماعی قوی را با نگاه تازه تری می بینیم. شرایط باید به گونه ای باشد که این ها بتوانند به عنوان یک جریان باقی بمانند.الان فیلم های خوب دارند تبدیل به تک ستاره ها می شوند امیدوارم فیلم هایم تبدیل به خاطره نشوند. من از خاطره بیزارم.
▪ چند سال پیش از مظلومیت اکران فیلم های فرهنگی سخن گفته بودید. احساس می شود فیلم «خون بازی» شما هم به همین سرنوشت دچار شد.
- من خیلی پرهیز دارم از این که درباره یک فیلم خودم موردی صحبت کنم. فکر می کنم باید کلی تر نگاه کنیم. الان سینماداران تمایل بیشتری به اکران فیلم های تجاری دارند و این فیلم ها مدت بیشتری می توانند روی پرده بمانند. این یک فرمول اجتناب ناپذیر است. بحث بر سر این نیست که آن فیلم ها چرا این طور نمایش داده می شوند. من می گویم بی انصافی است که انتظار داشته باشیم همه فیلم ها در شرایط مساوی اکران با همدیگر رقابت کنند. طبیعی است برخی فیلم ها مخاطب عام نداشته باشند. این ها در طول زمان باید شناخته شوند. این فیلم نباید با فیلمی که ابتدا به ساکن به دلیل حضور ستاره ها مخاطب می آورد، سنجیده شود. این دو را نباید در یک کفه ترازو گذاشت. این بحثی است که من زمان فیلم «زیر پوست شهر» داشتم. آن موقع فیلم من پرفروش تر از همه بود. در همان زمان فیلم «درخت جان» هم اکران بود. بحث من با کمیسیون اکران این بود که نباید موقعیت از فیلم «درخت جان» گرفته شود. همان موقع پیشنهاد کردم در سینما فرهنگ که دعوا بر سر نمایش دو فیلم بود، «درخت جان» نمایش داده شود. من حاضر بودم زمان نصف شود. چون «درخت جان» زمان می خواست تا شناخته شود.
باید هر فیلم را با فرمول و پتانسیل خودش برای اکران بسنجیم. اگر بخواهم به گذشته برگردم، راجع به هر فیلم می توانم بگویم چه مصیبت هایی برای اکرانش کشیده ام. کسی حاضر نبود «گیلانه» را اکران کند. چون پوستر «معتمدآریا» با گریم «گیلانه» مخاطب عام را جذب نمی کرد. فیلم «خون بازی» چون تصویر دختر زیبایی نداشت، به همین سرنوشت دچار شد. دلم نمی خواهد حد بحث را این قدر پایین بیاورم که در مورد فیلم خودم صحبت کنم.
در «زیر پوست شهر» وضعیت مخالف شرایط «خون بازی» را داشتیم. آن را هم بی انصافی می دیدم. احساس می کردم باید یک چاره ای پیدا کنیم تا به خاطر فیلم «زیر پوست شهر» فیلم دیگری قربانی نشود. چون این سینمایی است که با همه این فراز و نشیب ها و بحران و تنگناها دوستش داریم. سینمایی که هنوز شاید بخش سینمای ملی اش مسئولانه ترین رابطه فرهنگی را با جامعه برقرار کرده است.
▪ به جز «حیران» تصمیم به ساخت فیلم دیگری ندارید؟
- فعلا تمام ذهنم درگیر فیلم «حیران» است. عادت ندارم هم زمان به دو تا پروژه فکر کنم. بعد از پایان یافتن «حیران» برای فیلم بعدی ام تصمیم گیری می کنم.

احسان رحیم زاده
http://www.filmneggar.blogfa.com