اطمینان داریم که اطمینان ندارید !

بعد از چند سال بحث و بررسی درباره رایانه ای شدن انتخابات و اظهارنظر موافقان و مخالفان، سرانجام مسئولان محترم برگزاری انتخابات تصمیم گرفتند که مکانیزه کردن انتخابات را از مجلس هشتم شروع کنند و برای پیشگیری از نارسایی های احتمالی و کسب تجربه کافی قرار شد در این دوره فقط انتخابات تهران رایانه ای باشد و بعد از این آزمون و رفع نواقص احتمالی و پیش بینی نشده، انجام انتخابات بعدی در سراسر کشور با استفاده از سیستم رایانه ای برگزار شود. در پی این تصمیم، تلاش گسترده ای برای فراهم آوردن مقدمات و ملزومات کار آغاز شد و دست اندرکاران امور با جدیت به تدوین ساختار متناسب با روش جدید، آموزش نیرو، سازماندهی ستاد و... پرداختند.
همزمان با این تلاش گسترده و پیگیر، مسئولان محترم وزارت کشور و شورای نگهبان نیز در مصاحبه ها و سخنرانی های خود از آمادگی این دو نهاد برای انجام رایانه ای انتخابات تهران خبر دادند و از توضیح و روشنگری ضروری در این زمینه دریغ نکردند که تمامی این تلاش ها و پیگیری ها قابل تقدیر است.
تا اینجا، صورت مسئله کامل شده است، اما این سکه روی دیگری هم دارد که برخلاف صورت مسئله، چندان امیدوارکننده به نظر نمی رسد و تئوری یاد شده رادر عمل با دشواری هایی روبرو می کند. دشواری ها و مشکلاتی که فرصت چند ماهه اخیر برای عبور از آن ناکافی بوده است و به نظر می رسد آمادگی کامل و اطمینان بخشی برای انجام رایانه ای انتخابات به فرصت و زمان بیشتری نیاز دارد. و با توجه به شواهد و قرائن موجود و برخی از اخبار و گزارش های موثق، با اطمینان- و البته با عرض پوزش- می توان گفت که تقریباً هیچیک از مسئولان اصلی انتخابات نسبت به برگزاری بی دغدغه و بدون مشکل انتخابات رایانه ای تهران اطمینان کامل ندارند و در جریان آماده سازی مقدمات متوجه مشکلاتی شده اند که رفع آن به زمان بیشتری از آنچه پیش بینی شده است نیاز دارد. بهترین و گویاترین دلیل برای اثبات این ادعا، آن است که مسئولان مربوطه در کنار تدارک مقدمات و ملزومات انجام رایانه ای انتخابات تهران، این احتمال را هم درنظر گرفته اند که شاید مجبور شوند انتخابات تهران را در دوره اخیر نیز مانند دوره های قبلی و به صورت غیررایانه ای انجام دهند و به همین علت، زمینه های لازم برای انجام معمولی انتخابات تهران را نیز فراهم آورده و مقدمات و ملزومات آن را از هم اکنون پیش بینی کرده اند. این پیش بینی اگرچه از صداقت مسئولان ذیربط و دغدغه و تلاش جدی آنان برای برگزاری سالم و بدون شبهه انتخابات خبر می دهد- که جز این انتظار نبوده و طی ۲۹سال گذشته نیز همواره چنین بوده است- ولی در دل خود از نکته دیگری نیز حکایت می کند و آن، نگرانی مسئولان محترم از موفقیت طرح رایانه ای انتخابات تهران است ضمن آن که تمامی آنها به گواهی شواهد قطعی و بررسی های کارشناسی و دقیق بر این باورند که انجام رایانه ای انتخابات نه فقط در تهران بلکه در تمامی کشور با در اختیار داشتن فرصت بیشتر به آسانی امکان پذیر است و از هم اکنون به طور مستدل و کارشناسانه نوید آن را می دهند. ولی آغاز این طرح در فرصت ناکافی کنونی خالی از نقص و عاری از دغدغه و نگرانی نیست.
شرح این ماجرا، اگرچه به درازا می کشد و نقاط مثبت طرح یاد شده نیز قابل انکار نیست ولی در این نوشته محدود به چند نمونه از نکات دغدغه آفرین در طرح مزبور اشاره ای گذرا داریم:
۱) در همه جای دنیا براساس یک قاعده کاملاً منطقی، تلاش می شود که شرکت مردم در انتخابات تا آنجا که ممکن است آسان و رأی دادن آنان با سهولت بیشتر و صرف وقت کمتر باشد. در ایران اسلامی اگرچه سه عامل، اعتماد به سلامت انتخابات، اطمینان از موثر بودن آرا و احساس تکلیف دینی باعث شده است که مردم همواره حضور چشمگیری در انتخابات داشته و این حضور گسترده حتی به هنگام بمباران شهرها و مناطق مسکونی در دوران جنگ نیز کمترین آسیبی ندیده است ولی فداکاری و صداقت مردم نباید مسئولان محترم را از فراهم آوردن زمینه های لازم برای سهولت رأی دادن و صرف وقت کمتر-مخصوصاً در تهران با تعداد ۳۰نماینده- غافل کند. و اما، در حالی که نوشتن نام ۳۰ کاندیدا در ورقه رأی گیری تهران مستلزم صرف وقت بیشتری نسبت به سایر شهرهاست، در فرم های جدید رأی گیری رایانه ای فرد رأی دهنده علاوه بر نوشتن نام ۳۰ کاندیدا، باید در مقابل نام هر یک از نامزدها، کد نامزد مورد نظر را هم در محل مخصوص ورقه رأی و در مقابل نام کاندیدا بنویسد. این کد دارای ۶ - و در مواردی ۷ - جزء است که شامل ۵ عدد و یک یا دو «حرف» می باشد. اکنون می توان تصور کرد که رأی دهندگان با توجه به این که برای نخستین بار با این سیستم روبرو می شوند. اولا؛ برای تعیین کد ۶ یا ۷ رقمی هر یک از نامزدهای موردنظر خود با چه دشواری روبرو خواهند بود و ثانیاً؛ چه میزان از وقت آنان صرف وارد کردن کدها در ورقه رأی خواهد شد؟...
گفتنی است آقای پورمحمدی وزیرمحترم کشور که با این سیستم نه فقط آشنایی کامل دارد بلکه از نزدیک و بی واسطه در جریان طراحی آن بوده است در یک اقدام آزمایشی، ۱۸ دقیقه برای پر کردن ورقه رأی جدید وقت صرف کرده است و آقای جهرمی وزیرمحترم کار در همین آزمایش، فرم یاد شده را طی ۲۰ دقیقه پر کرده است و... به قول خواجه شیراز؛ «محتسب گر می خورد، معذور دارد مست را»! و در جایی که آقایان پورمحمدی و جهرمی هر یک ۱۸ و ۲۰ دقیقه برای پر کردن فرم رأی گیری وقت صرف کرده اند به راحتی می توان حدس زد که این مدت زمان برای افراد معمولی تا چه اندازه به درازا خواهد کشید و...
۲) برای حوزه انتخابیه شهرستان تهران شامل شهرهای تهران، ری، اسلامشهر و شمیرانات نزدیک به ۴ هزار شعبه اخذ رأی در نظر گرفته شده است بنابراین بایستی طی یک ماه آینده حداقل ۵ هزار دستگاه رایانه با ملزومات جانبی و ضروری آن نظیر اسکنر، پرینتر و... تهیه شود. این دستگاهها باید نو- و اصطلاحاً آکبند- باشد تا کمترین احتمال دستکاری قبلی در سیستم وجود نداشته باشد. فراهم آوردن این تعداد رایانه و لوازم جانبی و ضروری آن در فاصله کوتاه یک ماهه چندان آسان نیست و تا چند روز قبل هنوز به طور کامل آماده نشده بود.
۳) ۵هزار رایانه مورد اشاره با توجه به بهره گیری دو شیفته از آنها، حداقل به ۱۰ هزار اپراتور ورزیده نیاز دارد که باید الزاماً از میان افراد کارآمد، متعهد و مورد اطمینان انتخاب شوند. آیا این تعداد اپراتور ورزیده انتخاب و به کار گرفته شده اند؟! تا آنجا که نگارنده باخبر است، پاسخ این سوال منفی است و حداقل این که هنوز تعداد به کار گرفته شده با تعداد مورد نیاز فاصله زیادی دارد.
۴) به علت جدید بودن سیستم رایانه ای که برای اولین بار برای انجام انتخابات به کار گرفته می شود، تعداد ۱۰ هزار اپراتور مورد نیاز بایستی برای کار با سیستم و نرم افزار جدید آموزش های ویژه دیده باشند بنابراین بر فرض که ۱۰ هزار اپراتور مورد نیاز انتخاب شده باشند آیا آموزش آنها نیز شروع شده و یا این آموزش در فاصله یکماهه پیش روی امکان پذیر است؟! متاسفانه پاسخ این پرسش نیز مثبت نیست.
۵) علاوه بر ۱۰هزار اپراتور که به توان تخصصی نیاز دارند، آشنایی-هرچند اجمالی- مسئولان شعبه ها و بازرسان نیز با سیستم رایانه ای ضروری است و حال آن که این آمادگی و آشنایی در بسیاری از آنان- اگر نگوئیم اکثریت آنها- وجود ندارد و آشنا کردن آنها با سیستم رایانه ای به فرصتی بیشتر از یکماه باقیمانده نیاز دارد.
... و نکات دیگری که پرداختن به آنها در این مختصر نمی گنجد.
و اما، با توجه به نکات فوق آمادگی برای انجام رایانه ای انتخابات تهران در فرصت اندک کنونی، اگر ناممکن نباشد، دستکم با دشواری های قابل پیش بینی و احتمالا پیش بینی نشده فراوانی روبرو خواهد بود، بنابراین عاقلانه تر آن است- و ضرورت نیز دارد- که آغاز طرح رایانه ای کردن انتخابات به دوره دیگری موکول شود تا فرصت کافی و لازم برای فراهم کردن مقدمات و ملزومات آن وجود داشته باشد.
و بالاخره، نگارنده احساس می کند- و برای این احساس خود دلایل قابل ارائه ای نیز دارد- که هم مسئولان محترم شورای نگهبان و هم دست اندرکاران محترم انتخابات در وزارت کشور، با توجه به مشکلات یاد شده ترجیح می دهند رایانه ای کردن انتخابات را به فرصت دیگری موکول کنند اما چرا هیچکدام برای لغو تصمیمی که گرفته اند پیشقدم نمی شوند؟ پاسخ- با عرض پوزش-شاید این باشد که هر کدام از آنها تصور می کنند اگر برای لغو این تصمیم پا پیش بگذارند، در افکارعمومی به مخالفت با دستاوردهای جدید علمی و تکیه بر روش های سنتی متهم شوند! وگرنه در ژرفای دل با آنچه در این یادداشت آمده است موافقند. این تصور- اگر نگارنده درست حدس زده باشد- در حالی است که اولا ایران اسلامی به پیشتازی و شتاب در علوم و فنون جدید زبانزد است و ثانیاً؛ لغو این تصمیم با هدف انجام کامل و برتر آن درآینده نه فقط قابل ملامت نیست که درخور تحسین نیز هست.

حسین شریعتمداری

منبع : روزنامه کیهان