تحول و نوآوری رمز موفقیت

مقام معظم رهبری سال ۱۳۸۷ را سال نوآوری و شکوفایی خواندند که مؤید اهمیت نوآوری در کشور در دهه ی چهارم انقلاب با بهره گیری از تمامی امکانات، به‌خصوص در حوزه ی آموزش و پرورش بوده است.
عصر حاضر، عصرشتاب تحوّلات، تغییرات و پیشرفت است. عمر مفید ابداعات و ابتکارات کاهش یافته و روند تحولات و سرعت توسعه، موجب تغییر در تمامی زمینه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... شده و به‌طور کلی زندگی کنونی و آینده ی بشر را به چالش کشیده است و راهی نو را می طلبد.
بهره گیری از تمامی امکانات و توانمندی ها برای دوام و بقا ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. در این خصوص آموزش و پرورش نیازمند نوآوری و تغییر در نگرش مدیران بوده است.
نوآوری، چاره ساز و امید آفرین برای عبور از بحران ها و چالش ها، تحول آفرین، در همه ی عرصه ها و مایه ی انسجام و وحدت است. در واقع نویابی و نوآوری اثر بخش با خود، پیشرفت، توسعه، اتکا به توان و ظرفیت‌های داخلی جهت شکوفایی و هنر تبدیل خواستن به توانستن را به ارمغان می آورد و زمینه ساز ورود از حاشیه به متن در صحنه‌ی جهانی، استقلال و خود کفایی و رهایی از سیاست ها استراتژیک نوین کشورهای ابرقدرت می باشد. در این میان آموزش و پرورش هر کشور، نمادی از عظمت و اقتدار و زیربنای علمی آن کشور است. آموزش و پرورش در صورتی که برخواسته از دل مردم باشد می تواند تأثیرگذاری زیادی داشته باشد.
● مفهوم نوآوری
نوآوری و شکوفایی یعنی توجه به خواسته ها و نیازهای نوین جامعه، هنر هدایت کشور از وابستگی به استقلال، هنر درک شرایط و مقتضیات عصر کنونی، بهره گیری بهینه از حدّاقل امکانات جهت توسعه و افزایش کارایی با وجود همه ی نا ملایمات، توجه به معرفت و آگاهی، ترویج عقل گرایی و اهمیت بیشتر به خواسته ها و انتظارات نخبگان. نوآوری را نباید تنها در مسائل علمی و فنی جست و جو کرد، بلکه و باید آن را در همه ی مسائل از جمله مسائل فرهنگی ساری و جاری دانست. نوآوری در زمینه های فرهنگی به ندرت شکل می گیرد، ولی بستر تحول در دیگر عرصه ها را فراهم می آورد. اگرچه با وقوع انقلاب اسلامی همه‌ی عرصه‌های ایران اعم از سیاسی و اقتصادی تحول یافت ولی به‌حق توجه خاص در تغییر کتب درسی از جنبه ی محتوایی و بر پایه‌ی فرهنگ اسلامی به شکل خاص مورد توجه قرار نگرفت هرچند تغییرات محسوسی مشاهده شد اما این تغییرات به صورت پایه ای و بنیادی نبوده است؛ به این علت ستاد تحول بنیادی در آموزش و پرورش بر اساس منویات مقام معظم رهبری پایه ریزی شد تا زمینه‌ی فعالیت در خصوص نوآوری و شکوفایی در آموزش و پرورش را ایجاد کند.
● فرآیند تحول
تحول در آموزش و پرورش در سطوح ستادی نیازمند تحول در محتوا است؛ یا به عبارت دیگر باید در مسائل فرهنگی صورت گیرد. به طور مثال: توجه کشورهای غرب به عقل گرایی و علم گرایی باعث تحولات بزرگی بوده است. البته بدیهی است که نوآوری در عرصه های دیگری همچون اقتصادی و فنی نیز به تدریج سایر عرصه ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد.
● شرایط نوآوری و شکوفایی
نوآوری و شکوفایی نیازمند یک سری بسترها و تمهیدات نظری و عملی است. به این دلیل جهت تحقق عینی عدالت و پیشرفت، باید همه‌ی عرصه های جامعه را مورد توجه قرار دارد. همچنین در کنار آموزه های دین اسلام و مسائل پرورشی، باید شرایط اقتصادی را در آموزش و پرورش مورد تأکید قرار داد تا ترکیب متجانس و مناسبی از گزینش شرایط فعلی و آینده ایجاد شود.
از شرایط بسیار مهم برای نوآوری و شکوفایی وجود یک چارچوب با ثبات و در عین حال منعطف از نظر اقتصادی است که قدرت تطابق با تغییرات سریع ساختاری را داشته باشد.
● نوآوری آموزش و پرورش
برای این که نوآوری آموزش و پرورش جنبه‌ی کاربردی و نهادینگی پیدا کند، باید در جامعه تبدیل به یک نیاز شود و مورد پذیرش و مقبولیت قرارگیرد.
آموزش و پرورش هر جامعه دیدگاه هایی نو و بدیع را می پذیرد و برای علم جایگاه معتبری قائل است که تحقق آن نیازمند یک سری شرایط و مقتضیات از جمله مجموعه ی عقاید و افکار حاکم بریک جامعه است. این رابطه، رابطه‌ا‌ی دو طرفه است، چرا که همچنان که فضای فرهنگی مثبت، ظرفیت بهینه ای برای نوآوری می باشد؛ فضای فرهنگی نامناسب نیز مانع بسیار مستحکمی در مقابل شکوفایی جامعه است.
تغییر این فضا و شرایط فرهنگی نیازمند فرآیند طولانی مدت و سرمایه‌ای عظیم است که با حضور دولت نهم این توان و این بستر در حال شکل گیری است.
برای نوآوری اولین گام تغییر دیدگاه از پیش‌نگری به پس نگری (آینده نگری) است.
نکته‌ی دیگراین است که جهت شکوفایی نیازمند تفکر جمعی به جای تفکر فردی هستیم و باید از حیطه‌ای مشارکتی بهره مند شویم چرا که توسعه‌ی فرهنگی هر کشور در گرو ایجاد جامعه‌ی ملی و تفکرات گروهی و یا خرد جمعی است. خرد جمعی باعث افزایش مشارکت همگانی و نوآوری، ابداعات و شکوفایی بیشتر کاهش زیان ها و آسیب ها، جلوگیری از حاکم شدن تفکرات استبدادی، رهایی از فرا محوری و قهرمان پروری در جامعه، دوری از مقطعی شدن نوآوری و در واقع باز نویسی نوآوری، شکوفایی در همه ی عرصه ها، تحقق فضایل اخلاقی در جامعه و احترام به همگان و در واقع به علم،عالم و عمل متکی بر خدا محوری و خود باوری خواهد شد.
● ایجاد فضای نوآوری برای کارکنان
یکی از خصیصه‌های مهم ظهور و بروز نوآوری، ایجاد فضای محرک نوآوری است. بدین معنی که مدیریت در هر سطحی باید همیشه در جامعه آماده‌ی شنیدن مسائل جدید از هر شخصیت حقیقی و حقوقی باشد. سیستم مدیریت استعداد، ابزار مؤثری برای ترغیب خلاقیت ها و ظهور نوآوری است و دارای چهار عنصر کشف استعداد، جذب استعداد، حفظ استعداد و اداره ی مدیریت استعدادها است. فقدان مشارکت در روند تصمیم گیری، عامل بی‌علاقگی و از بین بردن استعدادها می شود.
برای تعیین حق مردم در روند تصمیم‌گیری، برای سازمان‌دهی یک نظام مجهز با بازخورد کافی و برای بسیج شدن منابع از طریق مشارکت، تلاش پی‌گیر در خصوص تمرکززدایی برای توسعه از راه نهادینه سازی ضرورت دارد و وجود یک اراده ی نیرومند درپی این حرکت لازم است.

مجتبی باغدارنیا

منبع : نشریه نگاه