بازار یابی آبزیان ، چالش ها و فرصت های افزایش مصرف

بدون شك در دو دهه اخیر روند رشد جمعیت و جوان شدن ساختار جمعیتی كشور افق نیازهای جدیدی را پیش روی مسئولین ، برنامه ریزان ، كارشناسان و تصمیم سازان سازمانهایی كه به نحوی در سازماندهی تولید مواد غذایی در كشور موثرند گشوده است . تامین غذای سالم و مورد نیاز جمعیت روز افزون كشور كه سلامت آنها در آینده جسمی و روانی كشور بسیار اهمیت دارد از جمله مسئولیتهای است كه باید تدابیر خردمندانه برای آن اندیشده شود . آبزیان دارای قابلیتهای چندگانه از حیث سلامت زایی و جلوگیری از بیماریها است و در مقایسه با مواد پروتئینی دیگر یك ماده غذایی كامل تر و بی ضررتر محسوب می شود .یافته های علمی نشان می دهد كه این ماده غذایی به علت داشتن اسیدهای چرب غیر اشباع امگا ۳ در شكل گیری سلسله اعصاب كودكان ، تقویت بینایی ، جلوگیری از بیماری افسردگی كه در جوامع صنعتی و شهری روز به روز در حال افزایش است و كاهش خطرات ناشی از بیماریهای قلبی و عروقی تاثیر بلامنازعی دارد . به همین دلیل پزشكان و متخصصان علوم تغذیه مصرف بیشتر ماهی را توجیه و تجویز می نمایند .
فرهنگ را مجموعه ای از آداب و سنن ، باورها ، اندیشه ها ، رفتارها و هنجارهایی میدانند كه موجب انطباق انسان با محیط رشد ، خلاقیت و نوآوری های پیوسته می گردد . بدین لحاظ هنگامی كه پیرامون فرهنگ سازی سخن به میان می آید و گفتگو می شود مراد آن است كه رفتارها ، هنجارها و آداب و سننی كه بوجود می آید انسان را با محیط انطباق داده و خلاقیت ها و نوآوری ها را گسترش دهد و یا به تعبیر دیگر موجباتی برای بهینه سازی و افزایش كیفیت دایمی شكل گیرد. لذا فرهنگ سازی پیش از آنكه به تعریفی از آداب و سنن ، باورها ، رفتارها و . . . اشاره كند به مساله مهم تعریف محیط تازه توجه دارد . محیطی كه باید مطلوبیت مورد نظر را خود داشته باشد و كیفیت های بالنده ای را عرضه كند . كیفیت هایی كه قادر باشند در عین رفع نواقص ، بر ارزشهای متعالی فزاینده ای استوار گردند و پیش برند .
از این رو محیطی كه در صدد فرهنگ سازی در آن هستیم ، مبتنی بر مطالعات و پژوهشهای انجام گرفته مطلوب و مورد انتظاری است كه در آن شاخصهای ذیل مورد عنایت است . برای فرهنگ سازی محیطی در پژوهشها نیازمند نگرش هستیم كه بتواند درعین درك متقابل روابط و تعاملات حاكم بر جامعه به مخاطبان ( اثر پذیران ) توجه داشته باشد و از فناوری های شایسته و كارآمدی بهره گرفته و ادبیات مناسبی را به كار می گیرد . فرهنگ در لغت به معنای سرمایه های مادی و معنوی هر ملت است . واژه تغییر فرهنگ نیز ناخود آگاه بعد زمان را در اذهان متبلور می سازد . به طوری كه تغییر فرهنگ با قدمت و زمان رابطه بسیار مستقیمی دارد . باید قبول كنیم كه هر برنامه ریزی درخصوص تغییر فرهنگ انسانها ، به خصوص فرهنگ مصرف ، نیازمند صرف زمان زیادی در كنار سایر اقدامات دیگر می باشد . فرهنگ و عادات غذایی انسانها ، تاثیر نشأت گرفته از وضعیت اقتصادی طبقات گوناگون جامعه ، شبكه تولید نگهداری و توزیع محصولات شیلاتی ، عادات دینی و مذهبی ، نگرش جامعه نسبت به اثر بخشی مواد غذایی وضعیت بهداشتی جامعه و فرهنگ خانوار است .
ایرانیان علاقه اشان بیشتر به مصرف گوشت قرمز است تا گوشت ماهی . ماهی از نظر ارزش غذایی و پروتئین در حد بالایی است به طوری كه ماده غذایی سلامت لقب گرفته است . مصرف سرانه در كشورهای توسعه یافته ۲۵ كیلو گرم و كشورهای در حال توسعه ۹ كیلو گرم است و مصرف سرانه كشور ما حتی از كشورهای درحال توسعه نیز پایین تر است .
● دیدگاه FAO در مورد غذا :
در چهار دهه گذشته ، پیشرفت قابل توجهی در افزایش متوسط غذای جهان به پایه كیلو كالری نفر در روز صورت گرفته است . هم اكنون متوسط كیلو كالری نفر در روز درحدود ۲۸۰۰ كیلو كالری ( ۱۹ درصد بیش از نیمه ۱۹۶۰ میلادی ) است . همچنین در حال حاضر ۳۰ كشور دارای مصرف سرانه زیر دو هزار و دویست كیلو كالری می باشند . متوسط مصرف جهان در سال ۲۰۱۵ به سه هزار كیلو كالری خواهد رسید و در سال ۲۰۳۰ از مرز ۳ هزار كیلو كالری خواهد گذشت . این پیشرفتها در متوسط مصرف نشانه این است كه اكثریت مردم وضعیت تغذیه بهتری داشته اند و سوء تغذیه كاهش یافته است . ماهی غذای سلامتی است ومتوسط سرانه جهان به ۳/۱۶ كیلو گرم رسیده است . متوسط سرانه مصرف جهان می تواند به ۱۹ تا ۲۰ كیلو گرم در سال ۲۰۳۰ برسد . به بیان دیگر مجموع مصرف ماهی از ۹۷ میلیون تن در سال ۱۹۹۰ به ۱۵۰ میلیون تن خواهد رسید . در سال ۱۹۹۰ برداشت و صید از منابع دریایی سالانه بین ۸۰ تا ۸۵ میلیون تن را نشان می دهد . درحالی كه صید در آبهای داخلی در سال ۱۹۹۹ به مرز ۳/۸ میلیون تن رسیده است.
انتظار می رود كه عمده افزایش در میزان تولید در آبزی پروری خواهد بود . رشد این بخش می تواند تا مدتی ادامه یابد ، اگر چه موانعی همچون كمبود مواد غذایی ، بیماریها و كمبود امكانات داخلی مناسب و مشكلات محیطی ، محدودیت هایی را به وجود می آورند ولی اگر این موانع برطرف نشوند شانس بیشتری برای افزایش تولید محصولات آبزی و در نتیجه مصرف ماهی برای مصارف انسانی به اندازه زیادی تأخیر می افتد ؟ !‌ ! !
انسان موجودی سراسر نیاز است . نیازهای بی شماری كه برخی فطری و برخی غیرفطری هستند. آبراهام مازلو از روان شناسانی است كه در زمینه نیازها و شرایط رشد و شكوفایی انسانی مطالعات فراوانی را انجام داده اند . نظریه مازلو در زمینه روان شناسی شخصیت نظریه ای ارگانیسمی است .از نظر وی انسان واحد كاملی است كه دارای طبیعتی خاص خود می باشد و مبانی روانی او را مانند ساختمان بدنی می توان مورد بحث قرار داد . به عقیده مازلو نیازها و استعدادهای انسان پایه زیستی دارند. پاره ای از آنها مشترك میان همه افراد بشر هستند و پاره ای دیگر فردی هستند. این نیازها موجب ، انگیزش هستند. وی سلسله مراتبی از نیازهایی را در انسان ذكر می كند . در این سلسله مراتب ، نیازهای زیستی و فیزیولوژیك مقدم بر نیازهای دیگر هستند و نیازهای بالاتر بر این نیازهای بنیادین استوار هستند. نیازهای فیزیولوژیك نیازهای هستند كه در قاعده هرم قرار داشته و عدم ارضای آنها میتواند برای هستی بشر خطرناك باشد .برای حركت انسان به سمت نیازهای والاتر ، برطرف شدن نسبی نیازهای فیزیولوژیك لازم است. این نیازها عبارتند است از غذا ، آب و اكسیژن. در نظریه مازلو طبقه دوم نیاز به امنیت است كه جایگاه پراهمیتی را دارد و برطرف كردن نیاز ایمنی در تمامی ابعاد آن حائز اهمیت است.
نیاز به غذا از جمله نیازهای فیزیولوژیك انسان است كه نبود آن هستی بشر را به خطر می اندازد. این نیاز تا زمانی كه انسان زنده باشد ادامه دارد. مرحله بعدی نیازهای انسانی ، نیاز به امنیت می باشد . امنیت را می توان از منظرهای مختلفی مورد توجه قرارداد . اولین بعد امنیت به امنیت جانی انسان بر می گردد كه درهمین ارتباط یكی از مهمترین وجوه امنیت انسانی به نام امنیت غذایی نمایانگر می شود . نبود امنیت غذایی یعنی نبود امنیت برای انسان و نبود امنیت برا ی انسان یعنی وجود سدی بزرگ در راه دستیابی به پیشرفت و ترقی انسان امنیت غذایی مقوله ای است كه هر دو طبقه پایه ای هرم مازلو را در بر می گیرد چون از یك طرف غذا را مورد توجه قرار داده و ازطرف دیگر به مساله امنیت می پردازد . از این روست كه امروزه بحث امنیت غذایی به یكی از مهمترین مباحث مهم كشورهای جهان اعم از ثروتمند و فقیر تبدیل شده است .
● تعریف امنیت غذایی
به عنوان وضعیتی تعریف میشود كه درآن همه خانواده ها ، هم از نظر فیزیكی و هم از نظر اقتصادی به تعداد كافی غذا برای همه اعضاء در دسترس داشته باشند و در خطر از دست دادن سطح دسترسی خود نیز نباشند . بحث امنیت غذایی علاوه بر میزان تولید داخلی با مقوله هایی از جمله قدرت اقتصادی ، سیاسی و نظامی نیز در ارتباط تنگاتنگی می باشند و هر كشوری از قدرت بیشتری برخودار باشد بیشتر قادر به تامین مواد غذایی خود خواهد بود و درهمین راستا هر چه كشوری قدرتمندتر باشد بیشتر قادر به تهدید امنیت غذایی دیگران خواهد بود . یكی از جهت گیرهای مهم در برنامه چهارم پرورش ماهی ، بازار محوری است .
اگرماهی به صورت فیله مناسب و سالم عرضه شود تاثیر زیادی بر مصرف بیشتر خواهد داشت چرا كه خانواده هایی هستند كه به دلیل عدم رغبت به پاك كردن ماهی آنرا مصرف نمی كنند درحالی كه اگر ماهی به صورت فیله قابل اعتماد به آنها عرضه شود رغبت آنها به تهیه و خوردن ماهی چشمگیر می شود . البته تبلیغات دیداری تصویری و تلویزیون موثر است .
در حال حاضر خـانــواده هـایی هستند كه درفصل تابستان ماهی مصرف نمی كنند و فكر می كنند كه خوردن ماهی در این فصل حرام است ولی نمی دانند چرا ؟
در گذشته نمی توانستند ماهی صید شده را در شرایط مناسب عمل آوری و منجد كنند و در نهایت تا تابستان نگهداری و به مصرف برسانند ،لذا اگر ماهی تاآن موقع می ماند صد در صد فاسد می شد و افراد قطعأ با مصرف آن مریض می شدند و این تصور بوجود آمده كه در تابستان نباید ماهی خورد زیرا بیمار می شویم . كیفیت عرضه ماهی در هر فصل و منطقه ای بسیار مهم است و فروشگاهها بایستی ماهی و آبزیان را با بهترین كیفیت ارائه كنند . در طبقات گوناگون جامعه رژیم غذایی از یك طبقه به طبقه دیگر و به تبع آن تولید زباله متفاوت است . بسیاری از گزارشات آماری با نشان دادن میزان بار بیماری ناشی از عدم تغذیه مناسب در میان فقرا و تغذیه بیش از حد در بین افراد متمول تر در هر جای جهان بر فاصله جهانی میان اغنیا و فقرا تاكید می ورزد . این تعارض تكان دهنده است در حالی كه ۱۷۰ میلیون كودك در كشورهای فقیر كم وزنی دارند و سالانه بیش از سه میلیون نفر از آنها می میرند . بیش از یك میلیارد آدم بالغ در سراسر دنیا وجود دارد كه اضافه وزن دارند و حداقل سیصد میلیون نفر از نظر بالینی چاق هستند .
وضعیت آبزی پروری و مصرف محصولات دریایی در ایران :● مصرف آبزیان و توسعه روزافزون آن یكی از دغدغه های مهم سازمان شیلات طی سالهای گذشته بوده است . تـولیـد آبزیان از ۳۲ هزارتن در سال ۱۳۵۷ به رقمی بالغ بر ۰۰۰/۴۵۰ تن در سالهای اخیر رسیده است و سرانه مصرف آبزیان در كشورمان از ۱ كیلوگرم در سال ۱۳۵۷ به رقمی حدود ۷/۶ كیلو گرم در سال ۱۳۸۴ افزایش یافته است . به طوری كه پیش بینی تولید تا پایان سال ۱۳۸۸ یعنی پایان برنامه چهارم توسعه چیزی حدود ۷۶۴۰۰۰ تن در نظر گرفته شده و ضروری است كه سرانه مصرف آبزیان در كشور تا پایان برنامه چهارم به حدود ۱۰ كیلو گرم برسد . البته در پیش بینی آمارها همیشه لازم است تاثیر عوامل ناخواسته و ناگزیر را نیز در امر تولید و پرورش مورد توجه قرار داد . یكی از واقعیتهای موجود دربازار سنتی فرآورده های دریایی ، عدم شناخت صحیح مصرف كنندگان از آبزیان است .
این عدم شناخت هم در مرحله خرید و انتخاب و هم در مرحله طبخ و مصرف آن وجود دارد . در بازارهای سنتی تنها گونه های محدودی از آبزیان وجود دارد كه مورد استقبال عمومی مصرف كنندگان قرار می گیرد . عواملی كه در این گرایش موثر هستند عبارتند از شكل ظاهری ماهی ، طعم و مزه آن و عرف روانی بازار است . البته نكته قابل تامل در مصرف آبزیان و عامل مهم و موثر بر فرهنگ و عادات غذایی ، اعتقادات دینی و نگرش انسانها براثر بخشی مصرف مواد غذایی می باشد . در جامعه ای كه تغذیه برخی از مواد غذایی در ادیان آن جامعه توصیه شده باشد مصرف آن مواد از نرخ بالایی برخوردار خواهد بود و برعكس در صورت منع دینی ، مصرف آن دسته از مواد غذایی میزان بسیار پائینی را به خود اختصاص خواهد داد .
نگرش افراد جامعه براثر بخشی گروههای مختلف موادغذایی در سلامت آنان نیز موجب افزایش مصرف آن دسته از مواد خواهد شد . لذا نقش اطلاع رسانی صحیح و به موقع در خصوص اثربخشی مصرف مــواد غــذایی بـی تاثیر نـخواهد بود و دراین میان نقش بانوان پررنگتر از سایر افراد خانواده می باشد . در دسترس نبودن ماهی و در عین حال گران بودن ماهی باعث بی رغبتی به خرید و مصرف این آبزی می شود . در كشور ما مصرف ماهی در مناسبت های خاصی افزایش پیدا می كند ( مثل شب عید كه مصرف ماهی و سبزی پلو جز و سنت است ) . وظیفه مجموعه دولت اینجا این است كه شرایطی ایجاد كند تا توزیع ماهی در سراسر كشور یكسان شود . در حال حاضر در دور افتاده ترین روستاهای كشور هم ماهی تولید می شود ، اما بیشتر این ماهی ها تولیدی ( ۹۰ % ) در تهران مصرف می شود .
البته تعاونی های ادارات می توانند به عنوان عوامل توزیع در سراسر كشور فعال شوند یا مثلأ با اهدای بن ماهی به تعاونی ها ماهی را بیشتر در دسترس مردم قرار داد . البته نكته بسیار مهمی كه در عدم مصرف ماهی توسط مردم مطرح می گردد ،‌ عدم اطمینان به بهداشتی بودن ماهی است . بیشتر ماهی فروشان ماهی را به صورتی غیر بهداشتی عرضه و نگهداری می كنند و ناآشنایی مردم با چگونگی استفاده از ماهی نیز از علل بی میلی مردم نسبت به مصرف این ماده غذایی است كه نظارت بیشتر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی را می طلبد . البته عرضه بهداشتی و صحیح آبزیان نقش اساسی در تغییر و بهبود الگوی مصرف جامعه و رویكرد عمومی به استفاده از محصولات آبزیان دارد . عدم تخلیه امحاء و احشاء و عدم شتشوی ماهی ،‌ عدم بسته بندی و عرضه غیر بهداشتی از دلایل مهم بی رغبتی خانوارها به استفاده از آبزیان است . البته لازم به ذكر است از زمان تولید آبزیان و صید ماهی از دریا تا ورود به بازار و مصرف توسط مصرف كنندگان مراحل زیادی طی می شود كه با توجه به فساد پذیری سریع این فرآورده عملأ باعث افت كیفیت شده و مطلوب ذائقه عمومی نیست .
عرضه غیر بهداشتی ماهیان ، تولید محدود آن و فرآورده های شیلاتی موجب افزایش قیمت ( حتی بالاتر از مواد پروتئینی ) شده و این در شرایطی است كه در اثر تولید و فعالیت بیشتر مراكز پرورش ماهی امكان فراوانـی ایـن محصولات بیشتر شده و براثر رقابت شرایط بهتری بر بازار حاكم است . سیاستهای تولید ماهی و سایر فرآورده ها باید بیشتر مورد حمایت قرار گیرد و به همراه آن زمینه های لازم جهت تنوع بخشیدن به تولید انواع فرآورده های آبزیان باید ایجاد شود . در دنیا به دلیل اینكه اولأ : در دسترس بودن آبزیان بیشتر از ایران در دستور كار سیاستگزاران بوده ثانیأ : فرهنگ سازی هم از قبل انجام شده ، بازار مصرف آبزیان خوبی وجود دارد . البته برای ایران دو راه حل وجود دارد ،
اولأ : تبلیغ ماهی به عنوان یك غذای سالم و ثانیأ : با افزایش قدرت خرید مردم یا كاهش قیمت تمام شده ماهی ، كه بتواند جانشین گوشت قرمز و مرغ عمل كند . یعنی با افزایش مصرف آبزیان و به تبع آن افزایش تقاضا سیاستهای افزایش تولید تحقق یابد . بنابراین بایستی آبزیان با قیمتی مناسب عرضه شود كه این خود سیاستــگزاران را به فكر راههای كاهش قیمت تـمام شــده ایـن محصــول می اندازد . برای این كار به نظر می رسد ابتدا اجرای موثر طرح عمل آوری آبزیان برای جلوگیری از ضایعات است كه با تامین تجهیزات لازم ، آموزش صیادان و سایر دست اندركاران عرضه ماهی .الگوی مصرف مواد غذایی مناسب ، یكی از ویژگیهای اصلی رشد و توسعه جامعه می باشد . بدین لحاظ تامین نیاز های غذایی انسان ، مطابق با میزان كالری كه بدن آدمی به لحاظ فیزیولوژیكی به آن نیــاز دارد از جمله امور مهم است . نیاز های روزانه تغذیه انسانی مجموعه ای متناسب از پروتئین ها ، چربیها ، كربوهیدراتها و ویتامین هاست كه نقش پروتئین ها ( به ویژه پروتئین حیوانی ) در این تركیب غذایی از اهمیت به سزایی برخودار است و كمبود و كاهش مصرف آن باعث اختلال در سلامتی و همچنین عقب ماندگی رشد جسمی ، فكری و پیری زود رس می شود .
پروتئین حیوانی به عنوان بخش عمده ای از غذای اصلی مردم اكثر كشورهای جهان به شمار می رود . یكی از معیارهای بخش توسعه یافتگی میزان مصرف ، سرانه پروتئین حیوانی است و این میزان مصرف در كشورهای پیشرفته صنعتی بسیار بالاتر از كشورهای در حال توسعه و جهان سوم است . انتخاب نوع خاصی از پروتئین حیوانی به عنوان غذای اصلی مردم كشورهای جهان به شمار می رود . یكی از معیارهای بخش توسعه یافتگی میزان مصرف سرانه پروتئین حیوانی است و این میـزان مصـرف در كشورهای پیشرفته صنعتی بسیار بالاتر از كشورهای در حال توسعه وجهان سوم است . انتخاب نوع خاصی از پروتئین حیوانی به عنوان غذای اصلی در هر كشور به عوامل مختلف از جمله موقعیت جغرافیایی ، استعدادهای طبیعی ، آداب و رسوم و فرهنگ آن كشور بستگی دارد . بدین ترتیب ساكنان حاشیه ها دریاها ، رودخانه ها و دریاچه ها ، آبزیان را به عنوان غذای اصلی خود بر می گزینند و ساكنان دشت ها و صحراها و مراتع ، گوشت چهار پایان اهلی را غذای اصلی خود قرار می دهند .
نوع غذا های انتخاب شده توسط اكثریت مردم یك منطقه بخشی از فعالیت های تولیدی و صنعتی و اقتصادی كشورها را شكل می دهد . در اقتصاد كشاورزی بخش دامداری امور طیور و ماكیان یـا شیـلات و آبـزیـان محـور اقـدامـات مربوط به تهیه و تامین پروتئین در اقتصاد كشورها محسوب می شود . تهیه و تامین پروتئین مورد نیاز هر كشور از منابع داخلی از اولویتهای ویژه دولتهاست و همیشه سعی بر این است كه نیازهای غذایی مردم از طریق منابع داخلی تامین شود .
-بررسی تولید و بازاریابی ماهی قزل آلا رنگین كمان در ایران :
۱-قیمت پایین ماهی های پرورشی در بازار و نوسانات آن
۲-كمبود تحقیقات در زمینه گزینش گونه های مناسب تر
۳-هزینه نگهداری ماهی در سردخانه و عرضه آن در زمان مناسب
۴-عدم وجود صنایع تبدیلی و تكمیلی ماهی
۵-مشكل عدم وجود راههای مناسب روستایی
۶-مشكل پایین بودن فرهنگ مصرف آبزیان
مشكلات و تنگناهای مصرف آبزیان پرورشی در ایران :
۱-پایین بودن كیفیت ماهیان پرورشی از نظر مزه ، بو ، چرب بودن گوشت ماهی
۲-عدم دقت در جابجایی ماهی از صید تا حمل به بازار
۳-عدم وجود قوانین و مقررات و استانداردهای بهداشتی در رابطه با ماهی پرورشی
۴-عدم وجود سیستم عرضه و توزیع یكنواخت ماهی پرورشی در بازارهای فروش ماهی سراسر كشور
۵-سوء استفاده دلالان و واسطه ها در بازار فروش ماهی
۶-عدم وجود تبلیغات در مصرف ماهی
۷-عدم ثبات قیمت ماهی
۸-عدم اطلاع كافی پرورش دهندگان از بازارهای داخلی و خارجی
۱۰-وجود موانع اداری در امر صادرات ماهی پرورشی
ارائه پیشنهادات در راستای افزایش سرانه مصرف آبزیان پرورشی :
۱- نگاهی به سـاختـار جمعیتی كشـور نشـان می دهد كه بیش از ۵۰ % جمعیت ، زیر ۱۶ سال می باشد ، قطعأ با چنین ساختاری ایجــاد سلیقه و فرهنـگ مصرف نبــاید چنـدان دشوار بـاشد زیرا سنت نقش محدودی در تعیین تقاضای این گروه بازی می كند .
مثال : تشویق كودكان با برنامه های انیمیشن كه برای ترغیب ماهی قزل آلا صورت می پذیرد .۲- نگرش افراد یا خانواده ها بطور عمده در ارتباط با سطح تحصیلات ، منطقه سكونت و سطح در آمد شكل می گیرد . هر چه افراد موقعیت اجتماعی ، اقتصادی بالاتر داشته باشند ، نسبت به مصرف قزل آلا تمایل مصرف بیشتری دارند . اطلاع رسانی و تبلیغات در مناطقی كه از موقعیت اجتماعی و اقتصادی بیشتر برخودارند ، نگرش مثبت دارند . و با ایجاد تعدیل در نگرش ضروری به نظر می رسد انجام اطلاع رسانی در مناطقی كه موقعیت اجتماعی و اقتصادی كمتری دارند .
۳-تولید برنامه های آموزشی و مستند با حضور پزشكان و متخصصان تغذیه جهت آگاهی مردم نسبت به خواص بهداشتی مردم .
۴-آموزش غذاهای متنوع و شیوه های جدید طبخ قزل آلا .
۱-پاك كردن آسان
۲-ضایعات كم
۳-طعم مطبوع
۴-نداشتن بوی نا مناسب
۵- ایجاد مراكز فروش بیشتر و توزیع جغرافیایی صحیح با توزیع بیشتر قزل آلا .
۶-زنده فروشی بیشتر ماهی قزل آلا كه منجر به استقبال بیشتر مردم شود .
۷-به دلیل پرورشی بودن ،‌ در تمام فصول سال قابل عرضه است و محدودیت زمانی نیز ندارند . در ایران زمان مصرف ماهی به صورت تستی ماه شهریور و اسفند است كاهش تقاضا در فصل بهار و تابستان ( تقاضای فصلی ) است كه راهكار آن با بازاریابی تعدیلی بهبود می یابد .
۸-بكارگیری ابزارهای پیشبرد فروش :
۱-تخفیف های تجاری و تشویقی
۲-جوایز
۳-تبلیغات مناسب رسانه ای در بهار و تابستان
۴-بر پایی نمایشگاه
۵-زنده فروشی
بتدریج مصرف مردم از سنتی خارج گردد .
۹-تعداد قابل توجهی از مردم نسبت به مصرف قزل آلا بی اعتنا هستند ( نبودن تقاضا ) كه راه حل آن بازار یابی ترغیبی مورد نیاز است كه با آموزش و آگاهی دادن مردم نسبت به ماهی قزل آلا و روشهای مصرف به طوری كه صرفه اقتصادی داشته باشد قابل انجام است .
۱۰-عده زیادی از مردم نیاز مشتركی نسبت به محصولات و كالاهایی دارند كه ضامن سلامت و تغذیه سالم آنها باشد ( تقاضای پنهان ) لذا بازاریابی پرورش برای شناسایی قزل آلا و آشكار كردن تقاضا توصیه می شود .
۱۱-برای جلب مشتریان بهترین شیوه تامین و توزیع ماهیان بهداشتی و با كیفیت در مراكز عرضه پرجمعیت مانند میادین شهرداری ، فروشگاه های زنجیره ای و تعاونی های مصرف كارمندی می باشد.
۱۲- نصب تابلوهای تبلیغاتی در میادین ، بزرگراه ها ، دانشگاهها ، مراكز بهداشتی درمانی ، فروشگاهها.
۱۳-تشویق هتل ها و رستورانها به قراردادن ماهی در لیست غذاهای عرضه شده .
۱۴-در دنیا ماهی قزل آلا به عنوان ماهی رستورانی ( هر نفریك عدد ) از امتیاز خاصی برخودار است كه باید در ایران روی آن كارشود .
۱۵-به نمایش گذاردن غذاهای آماده شــده بــا روشـهای طبــخ گونــاگون در نمایـشـگاهها بــرای بازدیدكنندگان تا با چشیدن و آشنایی با طعم آنها به مصرف اینگونه غذاها ترغیب شوند .
۱۶-تشویق مردم به مصرف محصولات بسته بندی شده به دلیل بهداشت و سلامت بیشتر البته آلان گرایش به مصرف تازه است كه اما بعدأ نسل جوان با توجه به راحتی و سریع بودن مصرف محصولات بسته بندی از آن استقبال می كند .
۱۷-در فروشگاههای عرضه با به كارگیری ماشین آلاتی كه ماهیان خریداری را پاك كند مردم را به مصرف ماهی بدون خار و تمیز ترغیب می كند .
۱۸- تدوین ضوابط و روش مناسب جهت جابجایی انواع آبزیان به خصوص قزل آلا با هماهنگی و اجرای شیلات ( دامپزشكی – بهداشت و درمان ) .
۱۹-تقویت اتحادیه ها و تعاونی های پرورش دهندگان از نظر امكانات مالی تا مسئولیتهای نظارت بر تولید ، توزیع و فروش قزل آلا را بر عهده بگیرند .
۲۰-آموزش پرورش دهندگان برای بهبود محیط و شرایط پرورش ، بهبود تغذیه و چگونگی حمل و نقل .
۲۱-بهبود شرایط محیطی بازارهای عمده و خرده .
۲۲-تدوین مقررات و قوانین صحیح بهداشتی .
۲۳-تقویت اتحادیه ها و تعاونی های پرورش دهندگان .
۲۴-حذف واسطه ها جهت افزایش سود تولید كنندگان و قیمت عادلانه برای مصرف ماهی .
۲۵-افزایش تبلیغات مصرف ماهی پرورشی با همكاری بخش خصوصی و نظارت سازمان شیلات ایران .
۲۶-تحقیق در بازار فروش ماهیان پرورشی توسط دولت سازمان شیلات ایران به ویژه در استانهای كم مصرف .
۲۷-پرداختن به روشهای عمل آوری و بسته بندی و نگهداری برای عرضه در طول سال .
۲۸-ایجاد امكانات لازم برای صادركردن ماهیان پرورشی برای پرورش دهندگان .
۲۹-ایجاد امكانات شركت در نمایشگاههای خارجی برای پرورش دهندگان .
۳۰-بررسی و هماهنگی زمانهای صید و پرورش برای زمانبندی تولید .
۳۱-حمایت از تشكیل ناوگان حمل و نقل .
۳۲-افزایش ظرفیت كارخانجات خوراك ماهی برای افزایش غذای كنسانتره با قیمت مناسب . بخصوص شرایطی كه امكانات تخلیه صید – انجماد ، یخ سازی و نگهداری آبزیان وجود دارد – امكان مصرف ۲۰ تا ۳۰ % محصول كنونی فراهم گردد . البته سرمایه گذاری بیشتر در تولید و افزایش برداشت از گونه های كمتر برداشت شده است .
راهكارها :
۱-حمایت دولت از تولید كنندگان محصولات دریایی در راستای افزایش تولید و كاهش قیمت عرضه ( یا تمام شده ) در تولید
۲-اطلاع رسانی از طریق رسانه های عمومی جهت ترویج آبزی مصرفی
۳-بازسازی ذخایر تولید ماهیان كشور
۴-اعمال مقررات و كنترل صید آبزیان
۵-مصرف گونه هایی كه دارای ذخایر غنی هستند
۶-افزایش بهداشت در سیستم توزیع و فروش محصولات
۷-افزایش تنوع تولید
۸-افزایش قدرت خرید مصرف كننده
علیرضا هدایتی
كارشناس ارشد تنظیم بازار محصولات كشاورزی
سازمان جهاد كشاورزی فارس
پاییز ۱۳۸۴

پژوهشگر و نویسنده :علیرضا هدایتی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران