هیولایی به نام شهر

یکی از نویسندگانی که در سال های اخیر دامنه های شهرتش عالم گیر شده «پل استر» است. این نویسنده که می توان از او به عنوان یکی از چهره های شاخص گونه ادبیات شهری نام برد، نویسنده ای ناآرام است که همواره در سویی دیگر از روان آدم ها کنکاش می کند. یکی از آثار شاخص «پل استر» رمانی به نام «کشور آخرین ها» است.
رمانی که توانست نام این نویسنده را بیش از پیش در ذهن اهالی ادبیات حک کند. «کشور آخرین ها» در لایه بیرونی دارای فضایی شبه پلیسی است، اما در لایه های درونی نشان از تبحر نویسنده در تجزیه و تحلیل اوضاع مبهم و خوفناک روابط در جامعه آمریکا دارد.
«پل استر» نویسنده ای جست وجوگر است که همراه با شخصیت هایش به گوشه و کنار شهرهای مخوف سر می کشد و فضاهایی ارایه می دهد که مخصوص به خود اوست. نوع نگاه این نویسنده به فضاهای شهری، از او چهره ای فعال ساخته که مصائب کلان شهرها را با روشی قابل لمس ارائه می دهد.
لحظه هایی که «استر» در آثارش برون افکنی می کند، تبدیل به لحظاتی ماندگار در ذهن خواننده می شوند و شاید یکی از دلایل اقبال آثار او ریشه در همین امر داشته باشد. فضای کلی اغلب آثار نویسنده ای چون استر، یادآور شهر نیویورک است.
اما او هیچ گاه اشاره ای مستقیم به این موضوع ندارد و ذهنیت خواننده اش را در ساخت و ساز شهری دگرگون در خلال آثارش آزاد می گذارد. یکی از دلایل راحت خوان بودن آثار این نویسنده همراهی او با ذهنیت کلی خوانندگان است. «استر» گویی در عالم نوشتن از زبان همه خوانندگانش حرف می زند یا به تعبیری دیگر از زبان همه آن ها روایت می کند. ساخت و ساز دنیای داستانی اثری چون «کشور آخرین ها» ساخت و سازی بسیار جذاب است که هرگز خواننده اش را خسته نمی کند و ماجراهایی که نویسنده برای پیش برد فکر اصلی اش به کار می برد کاملا هوشمندانه و به جا استفاده می شوند. گرچه استر در بخش هایی از رمانش مجذوب فضاسازی ها و شخصیت پردازی های خود می شود و در توصیف یک فضا یا یک اتفاق به ورطه طولانی نویسی می افتد، اما حاصل کار او در نهایت رضایت مخاطبش را در پی دارد و او بعد از خواندن رمان هم کمبودهای تکنیکی نویسنده را فراموش می کند. مشکل دیگری که می توان از آن به عنوان ضعف آثار «استر» یاد کرد تاکید بیش از اندازه او به موضوعاتی است که همگی به گونه ای در «کشور آخرین ها» به کار گرفته شده اند.
«کشور آخرین ها» ظاهرا سنگ بنایی است که نویسنده را به دام جذابیت های پنهان خود کشانده و بر همین اساس، دیگر آثار او چون «شب پیشگویی»، «شهر شیشه ای» و «ارواح» هم ناخودآگاه رنگ و بویی از جنس این اثر دارند. «پل استر» در رمان «کشور آخرین ها» بر خلاف همه دانسته های ادبی، شخصیت هایش را با عنصر شهر درگیر می کند و این رویارویی به عنوان کشفی تازه به سرانجامی درخور منتهی می شود که گونه ادبیات شهری را به سمت وسوئی تازه می کشاند.
از نگاه استر شهرها به مشابه گرداب هایی ظاهر می شوند که بی هیچ ترحمی ساکنان خود را به اعماق می کشند، او موفق می شود که از همه عناصر بی جان و جاندار گرفتار آمده در چنبره جوامع ظاهرا پیشرفته امریکایی، شخصیت هایی قابل لمس ارائه دهد. آنچه که «کشور آخرین ها» را در میان دیگر آثار نویسنده به اثری شاخص مبدل می کند، سرنوشت نمادین انسان معاصر امریکایی است که همواره در حسی از بی اعتمادی و وحشت روزگار می گذراند، انسانی که مجبور است همه کنجکاوی های طبیعی و سوال از سرنوشت محتوم خود را برای همیشه پنهان نگاه دارد.
«کشور آخرین ها» روایتی است از گم شدن در میان سنگ و بتون و آهن که وجهی نمادین از درون سازندگانشان دارند. در «کشور آخرین ها» گرفتار آمدن در زندگی شهرهای ظاهرا متمدن به مثابه گرفتار آمدن در بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله و... است. شهر در دنیای داستانی پل استر مانند هیولایی ظاهر می شود که کولاژی سهمگین از سرمایه داری و سیاست است، هیولایی که فقط می بلعد و حتی ذره ای را هم پس نمی دهد.
حدیث گم شدن در شهرهایی از این دست ظاهرا حکایت مکرری است که هیچ گاه پایانی ندارد و «آنابلوم» به عنوان شخصیتی که به دنبال برادر گمشده خود در شهری ناشناس آنچه که «کشور آخرین ها» را در میان دیگر آثار نویسنده به اثری شاخص مبدل می کند، سرنوشت نمادین انسان معاصر امریکایی است که همواره در حسی از بی اعتمادی و وحشت روزگار می گذراند، انسانی که مجبور است همه کنجکاوی های طبیعی و سوال از سرنوشت محتوم خود را برای همیشه پنهان نگاه دارد سرگردان است، هرگز ردپایی نمی یابد و بهره ای جز خستگی و یاس نمی برد.
این شخصیت در خلال گشت و گذار به دنبال یک گمشده، خودش هم سرنوشتی چون برادر پیدا می کند و نیازمند نفر سومی است که خودش را پیدا کند و این در افتادن در چاله های خوفناک گم شدن های نمادین ظاهرا قرار است تا ابد ادامه پیدا کند. عمق اصالت دیدگاه نویسنده ای چون پل استر در چند بار خواندن اثری چون «کشور آخرین ها» بیشتر رخ می نمایاند.
شخصیت های مستاصل در این رمان که همواره به دنبال گمشده های ازلی و ابدی روح خود به آرمان شهرهای وعده داده شده از سوی بانیان جهان مدرنند، گرفتار مناسبات شهری می شوند، روز به روز در حال تکثیرند و خیل گمشدگان همواره به دنبال گمشدگان دیگر، روز به روز به اعماق فرو می روند. شخصیت ماندگاری چون «آنابلوم» با همه روح سرکشی که دارد بالاخره مجبور به تسلیم می شود و چنگال هایی نامریی او را در میان خود می فشرد و این سرنوشتی است که ظاهرا «پل استر» برای همه ساکنان جامعه ای متظاهر چون امریکا متصور است. «پل استر» نویسنده ای مربوط به جریان پست مدرن است و در خلال همه آثار او جواب سوال با سوالی بزرگ تر داده می شود و این علامت سوال است که روزبه روز بزرگ و بزرگ تر می شود.

منبع : روزنامه ابتکار