نقش لسیتین در مبارزه با فراموشی وتقویت حافظه

لسیتین یك لغت یونانی و به معنای زرده تخم مرغ است و علت نامگذاری آن، وجود میزان فراوان لسیتین در زرده تخم مرغ و همچنین كشف این ماده برای اولین بار در زرده تخم مرغ بوده است.
تمامی اعضاء و اندام های بدن برای انجام اعمال خود به انرژی نیاز دارند. مغز نیز از این مسئله مستثنا نیست. مغز برای انجام فعالیت های طبیعی خود به استیل كولین نیاز دارد كه منشأ آن از لسیتین می باشد. وقتی لسیتین ازطریق غذا دریافت می شود طی مراحل جذب وهضم به كبد وارد شده ، شكسته و كولین كه جزئی از ساختمان لسیتین است از آن جدا می شود كه از این كولین آزاد شده بسیاری از مواد حیاتی و ضروری بدن ساخته خواهد شد.
یكی ازنقش های مهم كولین در ساختن استیل كولین است. استیل كولین اهمیت بسیاری برای فعالیت مغز و مركز حافظه دارد و با بودن استیل كولین، مغز و مركز حافظه توانایی ضبط و نگهداری صحبت ها، نوشته ها و دیده ها را خواهند داشت و تا زمانی كه این ماده حیاتی یعنی استیل كولین ساخته شده از لسیتین به اندازه كافی به مغز برسد ما دچار فراموشی نمی شویم و برعكس در اثر كاهش مقدار استیل كولین به دنبال كمبود لسیتین ، حتی به مدت كوتاه، قدرت حافظه كاهش یافته و فرد قدرت حفظ طولانی صحبت ها و دیده ها را از دست خواهد داد و یا مطالب و مسائل جدید را به سختی به خاطر می سپارد.
منابع غذایی لسیتین
لسیتین درعدس، ذرت، شیر، زرده تخم مرغ، تخم آفتابگردان، جوانه گندم، بادام زمینی، آرد جو و سر، كبد(جگر) گوساله و... وجود دارد ولی از همه بیشتر در لوبیای سویا یافت می شود. مقدار لسیتین موجود در لوبیای سویا بسیار بالاتر از لسیتین سایر مواد ذكر شده می باشد و به همین علت در سازمان بهداشت جهانی(WHO) سویا را، سلطان لسیتین معرفی كرده اند. به عبارتی كیفیت لسیتین گرفته شده از سویا از سایر تركیبات بهتر و بالاتر می باشد.گیاه لوبیای سویا كه به نام لوبیای ژاپنی هم معروف است، گونه ای لوبیا است كه ارتفاع آن بین ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر می باشد برگ هایی متناوب دارد و گل هایش تقریباً سفید مایل به بنفش است. میوه ای به رنگ زرد می دهد كه در آن ۲ تا ۵ دانه قرار دارد. اندازه ی این دانه های لوبیای سویا به بزرگی نخود است و می تواند به رنگ های مختلف سفید، زرد، قهوه ای و رنگ های دیگرهم باشد. به وسیله دستگاههای مختلف تحت فشار از دانه های سویا روغن آن گرفته می شود و ماده باقی مانده از آن پس از روغن گیری كنجاله سویا گفته می شود.
محققان ، طبق آزمایش های انجام شده در مورد دو گروه به نتایج زیر دست یافته اند:
درغذای روزانه یك گروه سویای بیشتری گنجاندند و سپس داستانی را برای هر دو گروه تعریف كردند. گروهی كه سویا مصرف كرده بود پس از ۳ روز هنوز آن داستان را به خاطر داشتند، در صورتی كه در مورد گروه دوم اینطور نبود. این آزمایش اهمیت لسیتین موجود در سویا را در تقویت حافظه و مبارزه با فراموشی نشان می دهد.
تحقیقات نشان داده است كه مصرف لسیتین طی حاملگی ، باعث افزایش هوش در بچه ها می شود و بنابراین تحقیق، توصیه می شود كه خانم های حامله از هفته سی ام حاملگی به بعد، حتماً لسیتین كافی برای بدن خود تامین كنند( لسیتین درتشكیل سلول ها و ساختمان مغزی نقش بسیار مهمی دارد. از این رو رساندن لسیتین كافی به بدن مادر و جنین هنگام تشكیل سیستم عصبی و مغز از اهمیت خاصی برخوردار است.)
همه انسان ها كم یا زیاد در طول زندگی خود دچار معضل فراموشی می شوند كه این فراموشی یا به علت نرسیدن مواد لازم و مغذی به مغز یعنی لسیتین است و یا به علت وجود امراض و حوادث خاص درانسان ایجاد می شود. در سنین بالا، افزایش سن، انسان را به سمت كاهش حافظه پیش می برد، ولی باید توجه داشت كه اگر در دوران جوانی ذخیره كافی از لسیتین برای خود فراهم كرده باشیم، بسیار كمتر ازدیگران دچار معضل كاهش حافظه خواهیم شد. پس بیائید از همین حالا به فكر ذخیره سازی و فراهم كردن توشه ی مغز برای زمان پیری باشیم.البته گاهی سن و كمبود لسیتین عامل اصلی نمی باشند و این مشكل( فراموشی) به دنبال امراض و حوادث در ایشان ایجاد می شود.
نقش لسیتین در كاهش كلسترول
همانطوركه در مطلب هفته گذشته خواندید ، لسیتین نقش مهمی در تقویت حافظه و مبارزه با فراموشی دارد. با توجه به افزایش فراموشی و بیماری آلزایمر در افراد مسن و بهره گیری كمتر این گروه از مغز خود ، هم اكنون در كشورهای اروپایی ، افراد مسن و میانسال به مصرف لسیتین به صورت مكمل های غذایی تهیه شده و موجود در بازارهای جهانی و یا مصرف لوبیای سویا به عنوان منبع اصلی لسیتین توصیه اكید می شود. لازم به ذكر است كه به كارگیری مغز به هر شكل می تواند به عنوان تمرینی سودمند برای تقویت حافظه باشد . درست مشابه اندام های بدن كه برای داشتن سلامت و كارایی بهتر ، در هر سنی نیاز به فعالیت و تمرین دارند. به همین دلیل توصیه می شود كه به خصوص در سنین میانسالی و بعد از بازنشستگی ، علاوه بر رساندن غذای مغز یعنی لسیتین ، از خواندن كتاب و سایر فعالیت های ذهنی مانند حل كردن جدول و سایر سرگرمی ها و ... غافل نشوید تا همیشه ذهنی فعال داشته باشید و هیچ گاه دچار كاهش تمركز و حافظه و دچار فراموشی نشوید.لسیتین علاوه بر نقش بسیار مهم و اساسی خود در جلوگیری از كاهش حافظه و كمك به افزایش هوش ، اعمال مهم دیگری نیز دارد كه در اینجا به چند مورد از آن بطورخلاصه اشاره می شود.
لسیتین یك ماده بسیارحیاتی در بدن است كه بر عكس كلسترول عمل می كند. در ساختمان لسیتین و كلسترول، هم اسید چرب و هم چربی به كار رفته است و هر دو متعلق به خانواده ی چربی ها می باشند. ولی جالب است بدانید این دو ( لسیتین و كلسترول) مخالف یكدیگر كار می كنند ، به عبارتی نسبت به هم ضد هستند.
در اینجا توجه به این نكته حائز اهمیت است كه چرا تا به امروز دانشمندان و محققان در بررسی روی چربی ها فقط و فقط به كلسترول اهمیت داده اند و چرا كسی ، برای لسیتین به عنوان عامل مخالف كلسترول ، ارزشی قائل نشده است. امروزه عامل اصلی گرفتگی و تنگی رگ های بدن را به تنهایی به كلسترول نسبت نمی دهند و عوامل مهم دیگری را نیز عامل اصلی آن می دانند. ازجمله این عوامل می توان به نكات زیر اشاره كرد:
۱- كمبود ویتامین C باعث ترك های میكروسكوپی در جدار عروق ( رگها) و رسوب كلسترول در آنها می شود.
۲- وجود هموسیتئین در بدن كه ده برابر بیشتر از كلسترول در ایجاد گرفتگی عروق موثر است.وجود سه ویتامین B۶,B۱۲ و اسید فولیك برای تبدیل این ماده به مواد مفید در بدن لازم می باشد.
بنابراین وجود تركهای میكروسكوپی در جدار عروق در اثر كمبود ویتامین C و كمبود ویتامین های B۶,B۱۲ و اسید فولیك با هم منجر به تجمع رسوب هموسیتئین در جدار عروق و تنگی و گرفتگی آنها می شود.
نباید فراموش كرد كه كلسترول هم ، مانند لسیتین اعمال مهم و مخصوص به خود دارد و بدون كلسترول ، بدن قادر به ادامه حیات نیست. نیاز بدن به این دو ماده بسیار حیاتی است و نبود هر كدام حیات را به خطر می اندازد.
به طور خلاصه به برخی از اعمال كلسترول در بدن اشاره می كنیم:
۱- كلسترول در ساختمان غشای تمام سلول های بدن به كار رفته و هیچ سلولی بدون آن ساخته نمی شود و نمی تواند ادامه حیات بدهد.
۲- در ساختمان غشای سلول های عصبی به كار رفته و باعث افزایش سرعت انتقال جریان عصبی می شود.
۳- نمكهای صفراوی ، بدون وجود كلسترول ساخته نمی شوند. به عبارتی اگر كلسترول نبود صفرایی هم در بدن ساخته نمی شد. زیرا نمك های صفراوی در هضم چربی ها نقش مهمی دارند.
۵- كلسترول در ساختمان هورمون ها به خصوص هورمون های جنسی نقش اصلی و اساسی دارد.
پس با توجه به موارد فوق و اهمیت و نقش بالای وجود كلسترول در بدن چگونه میتوانیم بگوییم كلسترول، ما را از بین می برد. بهتر است بگوییم ما نمی توانیم تناسب این ماده ضروری را در بدن رعایت كنیم. به عبارتی دیگر ما باید بدانیم چگونه لسیتین را در كنار كلسترول استفاده كنیم و با كمك آن به عنوان عامل ضد كلسترول ، جلوی افزایش كلسترول را بگیریم . زیرا زمانی كه لسیتین پائین بیاید میزان كلسترول و اثر مخرب آن، افزایش می یابد.
جالب این است كه بدن انسان دائماً درحال ساختن هر دو ماده ی كلسترول و لسیتین می باشد. این مواد در بدن به اندازه كافی و درجهت تنظیم سوخت و ساز و اعمال بدن ساخته می شوند. نیاز انسان به این دو ماده را می توان مشابه نیاز ماهی به آب دانست.
سایر اعمال لسیتین در بدن
همانطور كه در مطالب هفته های گذشته خوانده اید ، لسیتین در تقویت حافظه ، مبارزه با فراموشی و كاهش كلسترول نقش مهمی دارد. علاوه بر اعمالی كه به آن اشاره شد نقش های مهم دیگری را نیز در بدن ایفا می كند :
لسیتین بر روی پوست نیز اثر جالبی دارد. تحقیقات اخیر نشان داده است كه فسفاتیدیل اینوزیتول ( دو جزء از ساختمان ملكول لسیتین ) به همراه ویتامین C، نقش مهمی درسوخت و ساز چربی های پوست بازی می كنند. به علاوه مطالعات انجام شده بر روی جوانانی كه دارای آكنه (جوش) بوده اند نشان داده است كه مصرف توأم لسیتین به همراه ویتامین E ، باعث بهبود این مشكل در آن ها شده و از طرف دیگر در افرادی كه تغییرات ناخن ، و دست ها و پاهایی سرد داشته اند ، باعث بهتر شدن جریان خون در پوست دست ها و پاها شده است.
در دهه اخیر ، توجه دانشمندان به لوبیای سویا روز به روز بیشتر می شود.در سال ۱۹۹۴ میلادی گروهی از دانشمندان ، نقش آرامش بخشی و اثر مثبت لسیتین بر روی اعصاب را به اثبات رساندند و به این نتیجه رسیدند كه ورزشكارانی كه از لسیتین استفاده كرده اند ، علاوه بر آرامش رفتاری و فكری ، بازده و راندمان جسمانی بالاتری نیز داشته اند. به عبارت دیگر ، مصرف لوبیای سویا كه حاوی لسیتین فراوان است نه تنها به علت دارا بودن پروتئین بالا ( ۳۶ درصد پروتئین ) در تقویت عضلات نقش مهمی دارد ، بلكه در تسهیل انتقال جریان عصبی ، جلوگیری از ضعف عضلانی و آرامش فكری آنها نیز اثر بسیار خوبی داشته است ، زیرا استیل كولین كه توسط كولین موجود در لسیتین ساخته می شود یك انتقال دهنده ی جریان عصبی در ماهیچه ها است كه باعث تسهیل انتقال جریان عصبی می شود و نقصان آن باعث تضعیف عضلات می گردد. پس به طور كلی می توان گفت لسیتین علاوه بر شركت در ساختمان غشای سلولی و كاهش اثرات مخرب كلسترول وسایر اعمال مهم آن ، نقش بسیار مهمی در افزایش حافظه دارد و این اثر به دنبال ساختن شدن ماده ای به نام استیل كولین ازكولین موجود در لسیتین حاصل می شود. این میانجی گر عصبی ( استیل كولین ) در انتقال پیام های عصبی و در نتیجه افزایش حافظه ، نقش بسیار مهمی دارد. به عبارتی ذخیره صحبت ها ، پیام ها ، درك سریع مطالب و انتقال آنها ، همه و همه را لسیتین بر عهده دارد.
در انتها ، قابل ذكر است كه تجزیه لسیتین در بدن ، توسط آنزیم ویژه ای به نام LCAT ( لسیتین كلسترول آسیل ترانسفراز ) انجام می گیرد. این آنزیم ها در داخل بدن و توسط اسیدهای آمینه و پروتئین ها ساخته می شوند تا برای تجزیه و شكستن لسیتین استفاده شوند. در جریان شكستن لسیتین ، كولین ، اینوزیتول و سایر تركیبات مهم مولكول لسیتین آزاد می شوند تا به مصرف سلول ها و ساختن مولكول های جدید برسند. دفع آن از بدن نیز توسط اسیدهای صفراوی و به شكل سنگ های صفراوی است ( دفع كبدی دارد نه ادراری).
رژیم های غذایی حاوی لسیتین فراوان
همان طور كه گفته شد ، رژیم های غذایی حاوی لسیتین فراوان ، اهمیت زیادی در افزایش حافظه دارند و مصرف این دستورات غذایی در تمامی افراد با هر سنی توصیه می شود. البته مصرف لسیتین در گروه های دانشجویی و دانش آموزان دبیرستانی كه به داشتن حافظه بالاتر برای به خاطر سپردن مطالب نیاز دارند و افراد مسن كه درمعرض كاهش حافظه می باشند ، بیشتر از سایر اقشار تأكید می شود.
در این جا به چند رژیم حاوی لسیتین اشاره می شود:
خوب است بدانید لسیتین سویا حاوی چربی های غیر اشباع به خصوص لینولئیك اسید و لینولنیك اسید است و همان ارزش زیستی و غذایی تخم مرغ را دارد ، ولی بدون كلسترول می باشد).
۱- صبحانه حاوی لسیتین: ( این صبحانه بخصوص به دانشجویان و دانش آموزان برای افزایش حافظه توصیه می شود)
آیا می دانید چه عواملی نیاز بدن به لسیتین را افزایش می دهد؟
۱- نقصان ویتامین های خانواده B، مانند كمبود ویتامین B۱۲ ، فولیك اسید و... كمبود این ویتامین ها باعث افزایش نیاز بدن به كولین یا لسیتین می شود.
۲- وجود امراض مزمن مانند ایدز، ساییدگی مفصل، امراض روده ای مزمن و...
۳- مصرف الكل ومشروبات الكلی كه سبب از بین رفتن كولین و كاهش آن در بدن می شود.
۴- اختلالات گوارشی، مانند اختلال درغده پانكراس و... كه باعث اختلال درجذب كولین می شود.
۵- اختلالات چربی در خون كه باعث اختلال در جذب كولین می شود.
۶- در هنگام بارداری و شیردهی، میزان نیاز روزانه به كولین افزایش می یابد.آیا می دانید كاهش میزان لسیتین در خون چه عوارض وپیامدهایی را به دنبال دارد؟
۱- ریسك سرطان كبد را افزایش می دهد.
۲- باعث تجمع چربی ها دركبد و تشكیل كبد چرب می شود.
۳- باعث صدمه به كلیه ها می شود.
۴- اختلالات متابولسیم كارنی تین ایجاد می شود( كارنی تین، كوآنزیم منتقل كننده چربی ها از سلول های چربی به داخل میتوكندری ها یا كوره های سلولی و عامل سوختن چربی ها است.)
۵- اختلال و نقصان در رشد.
۶- افزایش فشار خون شریانی.
۷- اختلال حافظه.
۸- ناباروری.
۹- اختلال و كاهش ساخته شدن گلبول های قرمز خون.
آیا می دانید چه افرادی بیشتر از بقیه به این ماده حیاتی یعنی لسیتین نیاز دارند؟
همان طور كه گفته شد همه افراد در هر سن و شرایطی نیاز به استفاده از این ماده حیاتی دارند ولی نیاز گروهی از افراد به این ماده بسیار بیشتر و بالاتر از سایر افراد جامعه است. این افراد عبارتند از:
۱- بیماران مبتلا به آلزایمر( فراموشی):
دراین بیماران میزان استیل كولین مغز كاهش می یابد. بنابراین جبران كمبود این ماده برای اینگونه افراد نسبت به سایرین اهمیت بالاتری دارد و با جبران این نقصان، از طریق مصرف لسیتین و داروهای لازم می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری كرده و آن را به تعویق انداخت.
۲- بیماران دچار اختلالات حركتی:
كمبود استیل كولین می تواند باعث اختلالات حركتی هم بشود مثلاً در بیماران مبتلا به پاركینسون یا سایر بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان كه حركات غیر معمولی را از خود نشان می دهند.
۳- بیماران كبدی:
همان طور كه گفته شد، این ماده در پاكسازی كبد در بیماران دچار اختلالات التهابی سلول های كبدی و اختلالات حاصل از سموم مختلف شیمیایی در بدن، بیماری های ویروسی كبدی و.. نقش مهمی بر عهده دارد. لسیتین با تحریك ترشح آنزیم های كبدی، سموم و داروها و الكل را از بین می برد و باعث خارج شدن آنها از خون می شود. از طرفی با مصرف مكمل های لسیتین می توان بیماری های ویروسی و التهابی كبد( هپاتیت) را ضعیف كرده و جلوی حملات مكرر و عود كننده آنها را گرفت.
۴- بیماران مبتلا به سنگ كیسه صفرا:
تحقیقات علمی نشان داده است كه با مصرف لسیتین می توان مانع از رسوب كلسترول شد كه عامل اصلی تشكیل سنگ های كیسه صفرا است و درنتیجه تشكیل سنگ در كیسه صفرا را به تأخیرانداخت.
۵- بیماران قلبی- عروقی:
مكمل های لسیتین ، قدرت آن را دارند كه تری گلیسیرید، كلسترول و LDL را درخون پایین آورده و برعكس مقدار HDL را در خون بالا ببرند ؛ با این دو نقش می توان احتمال گرفتگی عروقی( تصلب شرایین) را كاهش داد.
۶- افراد الكلی:
مصرف الكل زیاد با پایین آوردن سطح كولین در كبد، باعث جمع شدن چربی در كبد شده و در نهایت با ایجاد كبد چرب همراه است.
۷- خانم های باردار و شیرده:
نیاز به كولین درهنگام حاملگی ، بسیارافزایش یافته( به خصوص در ماه های آخر حاملگی) و همین مسأله نیاز بالای خانمهای باردار را به استفاده از مكمل های لسیتین نشان می دهد.
در خاتمه به طور خلاصه به اعمال مهم لسیتین در بدن و فواید موجود در آن به عنوان یك ماده حیاتی و ضروری اشاره می شود:
۱- تقویت و آرامش اعصاب
۲- افزایش حافظه
۳- افزایش قدرت تمركز و پاسخگویی سریع
۴- افزایش قدرت ایمنی و دفاعی در بدن
۵- افزایش قوای جسمی و جنسی
۶- كمك كننده در هنگام مواجهه با استرس
۷- جلوگیری از فراموشی
۸- كمك كننده در رفع خستگی های مزمن
۹- كمك كننده در پیشگیری از رسوب كلسترول در عروق و تصلب شرایین
۱۰- از بین بردن ترس و اضطراب های هنگام امتحان
۱۱- جلوگیری از تشكیل سنگ های كیسه صفرا
۱۲- ایجاد احساس آرامش و كمك در ایجاد خواب راحت
درانتها، به تمام دوستان وعزیزانی كه علاقمند به حفظ سلامتی خود و اعضای خانواده شان هستند توصیه می كنیم از لوبیای سویا به عنوان یك ماده غذایی طبیعی و سرشار از لسیتین با خواص معجزه آسا، به دفعات در هفته و به مقدار كافی استفاده كنند تا كمتر دچار بیماری، كاهش حافظه، فراموشی و عوارض حاصل از كمبود مواد حیاتی در بدن شوند.

منبع : تبیان