سفری به باغ شازده ماهان

در گستره فلات ایران زمین اگر نیک بنگریم شهرهای بسیاری خواهیم یافت که هریک نگهدارنده بخشی از تاریخ و هویت پارسی هستند که در این میان استان کرمان از جایگاه ویژه یی برخوردار است. سرزمینی در دل ایران، قنات های شگرف، خفته در دل زمین دشت های کم شیب و ملایم، خشک و تفتیده. مردمانی سختکوش، مدام در پی آب که تنها به اکسیر آن زمین هاشان سبز توانند کرد، در پس ذهن شان تمنای بهشت. اقلیم شان تفتان، معماری شان زیبا و نغز و به غایت شاعرانه در روی زمین.
یکی از جاذبه های دیدنی این سرزمین باغ شازده است که در شهر ماهان قرار دارد. ماهان در ۳۵ کیلومتری جنوب شرق کرمان و در پای کوه های جویار و یلوار که یکی از مناطق بسیار خوش آب و هوای آن استان است واقع شده، شهری است کوچک با مردمانی خوش مشرب و مهمان نواز که با حساسیت و مهربانی هرچه تمام تر از میراث این سرزمین کهن که دست روزگار نزد آنها به امانت گذاشته مراقبت می کنند. اگر معماری ایرانی عصاره و تبلور اندیشه ایرانی در مواجهه با فضای زیست انسانی است و اگر شهرهای تاریخی ما همواره رنگ خاک و طعم آب جاری در سرزمین مان را با خود دارند، دور از ذهن نیست اگر تصور کنیم باغ هایمان نیز گذشته از اندیشه های شکل گیری شان، دورنمایی از آرمان های انسان ایرانی اند؛ چه آن گاه که با حفظ تقدیس، آب را چنان در باغ می گرداندند تا باغ شان نیز نماد فکر و اندیشه و عناصر هستی بخش شان شود و چه زمانی که بیش از همیشه باغ را تمثیلی از بهشت برین می دانستند و تمنای جاودانگی را در باغ تجربه می کردند. هنر باغسازی و ایجاد فضای سبز از قبل از هخامنشیان و بعد از آن در تخت جمشید به اعلاترین درجه خود رسیده است.این هنر یکی از کهن ترین هنرهای ایرانیان است که دارای سنت های ارزشمند و قدرتی معنوی است.
شکل باغ در ایران از دیرباز تاکنون با چگونگی طبیعت و میزان آب تناسبی کامل داشته است. بنابراین باغ ها را از دیرباز به شیوه های گوناگون می ساخته اند. باغ شازده که در چهار کیلومتری شهر ماهان و بر دامنه کوه تیگران تکیه دارد در دوره قاجاریه به دستورعبدالحمید میرزا ناصرالدوله حاکم کرمان طی ۱۱ سال حکمرانی وی (±²¹¸ ه.ق تا ±³°¹ ه.ق) که هنوز چراغ خاندان قجر را سویی بود ساخته شد و با مرگ وی نیز بنای آن نیمه تمام رها شد. گفته می شود وقتی خبر مرگ ناگهانی حاکم را به ماهان می برند، بنایی که مشغول تکمیل سردر ساختمان بود تغار گچی را که در دست داشته محکم به دیوار کوبیده و کار را رها کرده است. به همین علت جاهای خالی کاشی ها را بر سردر ورودی می توان دید. فرمانفرما برای ساختن این باغ از اطراف و اکناف کرمان کارگر گرفت و بسیاری از متمکنین در ساختن آن اجباراً کمک کردند و حتی بیجه ها و نهال های درخت ها را نیز از هر گوشه یی آوردند. تاریخ بنای باغ ۱۲۷۶ خورشیدی است. این باغ از نمونه باغ تخت های ایرانی است و در زمینی مستطیلی شکل به مساحت پنج و نیم هکتار بنا شده و دارای سردر ورودی بسیار زیبایی است که نشان از شکوه گذشته این بنا دارد.
ای قصر دل افروز که منزلگه انسی
یارب نکند گردش ایام خرابت
طرح اصلی باغ مانند باغ های سنتی ایران دارای دو عمارت با یک رشته آب نما و حوض های به هم پیوسته در محور مرکزی است. بناهای باغ عبارتند از کوشک اصلی یعنی سکونتگاه دائمی یا فصل مالک که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سردر خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا شده. طبقه فوقانی دارای اتاق هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شده اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده کرده و به صورت دیواری مرکب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. این باغ علاوه بر سردر، شامل عمارت شاه نشین و حمام نیز است. در حال حاضر قسمت شاه نشین، به یک رستوران تبدیل شده است.در این باغ درختان میوه متنوعی به چشم می خورند و در جلوی عمارت هم حوض ها و فواره ها آب نمای زیبایی را تشکیل داده اند. منبع آب باغ رودخانه کوچک تیگران است. باغ شازده ماهان جزء باغ هایی است که با داشتن نورپردازی بسیار زیبا در شب، همانند خورشید در دل شب کویر می درخشد. باشد که همگان موفق به دیدن این جلوه گاه هنر پارسیان شوند.

ایمان نیکزاد

منبع : روزنامه اعتماد