چهار اصل برای ترکیب‌بندی حروف

هنگامی‌که نوبت به ترکیب حروف می‌رسد (مثل حروفی که به‌طور مختصر از کلمات مختلف برگرفته می‌شوند و پس از قرارگرفتن در کنار هم کلمه جدیدی می‌سازند (مانند نزاجا)) متوجه می‌شوید که گویا یک نوع حرف کم است. بهره‌گیری از چند نوع سبک حروف می‌تواند خواننده را به محتویات متن علاقه‌مند ساخته، میان بخش‌های شبیه به هم ارتباط برقرار کرده و فهم را ساده‌تر کند. توانائی ترکیب انواع گوناگون حروف یکی از ارزشمندترین مهارت‌های طراحی است. از آنجائی‌که فونت‌های بسیاری وجود دارند، شاید این‌کار به‌نظرتان بسیار سخت و طاقت‌فرسا بیاید، اما جای هیچ‌گونه نگرانی نیست، چرا که تنها چهار اصل در طراحی و ترکیب انواع حروف وجود دارد. شما می‌توانید با رعایت قوانین ترکیبی زیر موفق شوید. چهار اصل اساسی در ترکیب انواع حروف عبارتند از:
۱) خانواده در اولویت است
بی‌نقص‌ترین و سریع‌ترین روشی که در طراحی انواع گوناگون حروف وجود دارد تکیه بر یک گروه یا خانواده بزرگر است. بدین ترتیب شما حق انتخاب زیادی خواهید داشت. ارزیابی‌ها و نسبت‌های گوناگون خانواده تنوعی را به ارمغان می‌آورد. در چینن شرایطی دیگر نگران برخورد سبک‌های گوناگون نخواهید بود، چرا که همه طرح‌ها از یک خانواده انتخاب می‌شوند. حتی گروه‌های ساده‌ای مانند ترکیب معمولی (که در آن هر یک از کاراکترها به‌صورت ایستاده قرار می‌گیرند)، ایتالیک (کاراکترها با حالت کج می‌ایستند) و بولد (حروف سیاه درشت) هم می‌توانند گونه‌های ترکیبی متنوعی را به نمایش بگذارند.
برای بیشتر پروژه‌ها، خانواده بزرگی از نمونه‌های گوناگون (هر کدام از آنها با حروف ایتالیک همراهشان) را در نظر می‌گیرند تا پروژه از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار شود. هر چه که خانواده، گونه‌ها و نمونه‌های بیشتری داشته باشد، آزادی عمل شما هم بیشتر خواهد شد، بنابراین اگر یکی از نمونه‌ها هیچ تناسبی با کار و پروژه‌تان نداشته باشد، می‌توانید به دنبال نمونه مناسب دیگری بگردید. برخی از خانواده‌ها طرح‌هائی از نمونه‌های خلاصه و کوتاه شده حروف خود را هم ارائه می‌کنند که در نوشتن تیترهای اصلی و عنوان‌های مقاله‌ای کارآئی دارند. خانواده‌هائی از انواع حروف هم وجود دارند که گاهی به ”سوپر خانواده“ شناخته می‌شوند. سوپر خانواده‌ها از خانواده‌های فرعی دیگر ساخته می‌شوند که ITC Stone یکی از آنهاست. شما به‌عنوان یک طراح حرفه‌ای باید بدانید که فونت‌هائی هم‌چون Serif ، Sans ، Humanistic و Informa گروه‌های فرعی زیرمجموعه خانواده Stone هستند. هر یک از اعضاء خانواده‌های فرعی شامل سه نمونه از نسخه‌های ایتالیک و رومن هستند. هر چهار خانواده فرعی از یک ارتفاع حروف بزرگ، ارتفاع حروف کوچک، ریشه و نسبت عمومی برخوردارند.
طراحی هر یک از انواع حروف نیز به‌گونه‌ای است که بتوانند نقش ابزار ارتباطی و کارآمدی را ایفا کنند.
Compatil ، Mentor ، Thesis و ITC Legacy نمونه‌های دیگری از انواع سوپرخانواده‌های حروف هستند که می‌توان از آنها بهره گرفت.
۲) در بر گرفتن گوناگونی‌ها
کار کردن در یک خانواده خوب است و چه بهتر که بتوانید از طرح‌های گوناگون انواع حروف خانواده هم بهره ببرید.
ترکیب طرح انواع حروف نه تنها سلسله مراتب کاری را آشکار می‌سازد، بلکه علاقه به مطالعه را هم افزایش می‌دهد.
حروف‌نگاری ”Golden Rule“ برای ترکیب فونت‌ها از خانواده‌هائی که هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند، کار ساده‌ای است: هر چه طرح نمونه‌ها تفاوت بیشتری با یکدیگر داشته باشند، ترکیب بهتری به‌دست خواهد آمد. Counterpoint نیز از ابزارهای حروف‌نگاری قدرتمندی است که کار با آن حتی آسان‌تر از هارمونی است.
تنها ترکیبی که خطر تضادهای ”خارج از خانواده‌اش“ بسیار کم است. ترکیب انواع حروف با زایده و بی‌زایده است. شما می‌توانید طرحی با حروف بدون زایده را انتخاب کرده و آن را با هر فونت با زایده دلخواهتان ترکیب کنید. در این بخش طراحی، شما یک پله بالاتر از خط محافظه‌کاری ایستاده‌اید. Avenir را با Slate ، Bembo را با Dante و Franklin را با Cartier Book ترکیب کنید، بدین ترتیب هرگز دچار اشتباه نخواهید شد. یک چیز را همیشه به یاد داشته باشید: در کار ترکیب، مقداری تنوع و گوناگونی هم نیاز است. انواع حروف بازایده و بی‌زایده هم درست مانند Goudy Sans و Tiepolo ریشه‌های طرحی شبیه به هم دارند که بر مبنای الگوهای خوشنویسی ارائه شده‌اند. می‌توان آنها را با یکدیگر ترکیب کرد، اما نتیجه کار ناموفق‌تر از طرح‌هائی است که تضادهای قوی دیداری دارند.
اگر به‌جای یک حروف بازایده و یک حروف بی‌زایده می‌خواهید از طرح دو حرف بازایده استفاده کنید، بهتر است از دو نوع حروفی که تفاوت‌های ظاهری زیادی دارند، کمک بگیرید. نمونه سبک‌های قدیمی هم‌چون ITC Weidemann را در کنار حروف مدرن Bodoni یا ITC Fenic بگذارید یا حروف تغییریافته Baskerville را با حروف علامت‌دار Friz Quadrata ترکیب کنید. دو نوع حروف بازایده از گروه‌هائی با سبک‌های مشابه را در صورتی می‌توان ترکیب کرد که طرح یا نمونه‌هایشان به‌طرز مشهودی با یکدیگر فرق داشته باشند. برای مثال، نمونه ضرب‌های ظریف و نسبت‌های مجلل و باشکوه ITC Berkeley Oldstyle در کنار Tyke پهن، گوشتالو و زنده یک تضاد قدرتمند و چشمگیر می‌آفریند.
با توجه به انواع حروف موجود، صدها و شاید هزاران پتانسیل ترکیبی وجود داشته باشد. ترکیب طرح‌های بی‌زایده جالب‌تر و هم‌چنین سخت‌تر است. مشکلی که در ترکیب دو نوع حروف بی‌زایده وجود دارد این است که آنها به‌طور معمول دارای طرح‌هائی مانند هم هستند، به‌ویژه برای بیشتر خوانندگان چنین واقعیتی جاافتاده است. به‌طور کلی تضادهای قوی حروف‌نگاری مشکل‌ساز نیستند، بلکه ترکیب حروف گوناگون از خانواده‌های مختلفی که طرح‌های شبیه به همی داشته باشند، مشکل‌آفرین است. شاید یک خواننده غیرحرفه‌ای متوجه تفاوت نوع حروف نشود، اما به‌طور حتم متوجه طرح آنها خواهد شد. (مثل این‌که جوراب‌ەای راه‌راه قرمز رنگی را با کفش‌های مردانه مشکلی بپوشید)
اگر فکر می‌کنید که باید از دو نوع حروف بی‌زایده بهره ببرید، فراموش نکنید که تنها سبک‌ها و نمونه‌های گوناگون از این خانواده‌ها را باید در یک صفحه ترکیب کرد. حروف بی‌زایده قرن نوزدهم مثل Franklin Gothic در کنار حروف بی‌زایده هندسی Avenir کارسازند، چرا که سبک آنها با هم متفاوت هستند. حروف بی‌زایده‌ای که طرحی شبیه به هم دارند، هیچ‌گاه در کنار هم هارمونی نمی‌سازند.
۳) ترکیب نسبت‌های مشابه
اگر قرار است در یک متن انواع حروف را با یکدیگر ترکیب کنید، باید نسبتی مشابه به هم داشته باشند. برای چنین ترکیبی باید حروف کوچک، فراز و فرود حروف و پهنای هر یک از کاراکترها هم‌اندازه باشند.
به‌همان دلیلی که نمی‌توان تمپوی یک قطعه موسیقی را دلخواهانه و بدون بررسی عوض کرد، ترکیب دلخواهانه انواع حروف در متن هم جایز نیست. ترکیب حروفی که نسبت‌های ناهماهنگی دارند به ریتم متن (یا رنگ حروف‌نگاری) آسیب می‌رسانند.
رنگ حروف‌نگاری نیز به اندازه نوع حروف و اندازه‌شان روی خواننده تأثیر می‌گذارد. در صورتی‌که از حروفی با نسبت‌های گوناگون در یک فضای خطی استفاده شود، بافت متن ناپیوسته و رگه‌رگه دیده می‌شود. اگر متن رنگ مناسبی نداشته باشد هم چشم خواننده اذیت شده و او اشتیاق مطالعه‌اش را از دست می‌دهد. برای مثال ستون متنی که در حالت Trusedell تنظیم شده باشد، آسان‌تر خوانده می‌شود. به‌طور حتم خوانندگان متوجه ظاهر و چهره کار می‌شوند، چرا که واقعاً برجسته است اما این توجه تأثیری در روند مطالعه خواننده نخواهد داشت.
Truesdell حتی با رنگ حروف‌نگاری هم سازگار می‌شود. تأکیدها و توضیحاتی در حالت و نوع حروفی هم‌چون Neo Sans یا Leawood وجود دارد که نمونه‌ها و شکل‌های ترکیبی حروف‌نگاری را زشت و ناپسند می‌کند. در بهترین حالت، ستون‌ها در هم به‌نظر می‌آیند و در بدترین حالت خواندنشان سخت می‌شود.
۴) محدودیت‌های ترکیب
اگر به نوع خاصی از حروف نیازی ندارید، آن را به‌کار نبرید. فاصله بسیار کوچکی میان انواع حروف‌نگاری و آشفتگی فونت‌ها وجود دارد. جائی‌که تنها یک سبک نوشتاری نیاز است، به‌کارگیری چهار نوع آن کاری غیرمنطقی خواهد بود. هنگام کر با دو یا چند سبک نوشتاری گوناگون سعی کنید دلیلی بیشتر از عبارت ”چون می‌توانم“ ارائه کنید. هر یک از انواع حروف‌نگاری باید هدف خاصی از طراحی خود را نشان دهند تا بدین ترتیب مطالعه متن ساده‌تر و هدفمندتر دنبال شود. می‌توان انواع حروف را به علامت‌های گرافیکی راهنمائی و رانندگی تشبیه کرد، بدین ترتیب که تنها چند نمونه شناخته شده و واقع در جای مناسب، خواننده را هدایت کند. بسیاری از آنها نه تنها گیج‌کننده هستند، بلکه شما را گمراه هم می‌کنند.
● چهار اصل برای انتخاب‌های نامحدود
با در نظر گرفتن تعداد نامحدود فونت‌هائی که می‌توان به‌صورت آنلاین تهیه کرد، انتخاب برای ترکیب انواع حروف چندان هم مشکل‌ساز نخواهد بود. شما حتی می‌توانید از میان همه آنها انتخاب داشته باشید. کافیست چهار اصل مطرح شده را به خاطر بسپارید و آنها را به‌کار ببرید.
● از نسخه نمایش استفاده کنید
اندازه تایپی که بیشتر از ۱۴ باشد به‌عنوان اندازه نمایشی شناخته شده و اندازه کوچک‌تر از ۱۴ به‌عنوان اندازه بافت متن به‌کار می‌رود. در حال حاضر با فن‌آوری‌های موجود می‌توان انواع حروف را در اندازه‌های گوناگون تایپ کرد، اما مشکل اینجاست که نوع حروف توسعه‌یافته گوناگون نمی‌توانند برای مطالعه در یک متن جزء بهترین حروف نمایش‌دهنده باشند.
یکی از مشکلاتی که طرح‌های حروف با زایده دارند، ناتوانی در توسعه است. طراحی بیشتر آنها به‌گونه‌ای است که در اندازه‌های کوچک و ظریف کاربرد دارند. چنین فونت‌های زیبا و کارآئی در اندازه ۱۲ مناسب و در اندازه ۷۲ زمخت، ناخوشایند و سنگین به‌نظر می‌آیند، بدین ترتیب حروف نازک، ظریف، باریک‌اندام و پرنشاط اندازه ۱۲ که به چوب‌های قلمی می‌مانند، در اندازه ۷۲ به کنده‌های قطور، بی‌روح و خشنی تبدیل می‌شود. برخی از خانواده‌های متنی قدیمی، سنتی و جدید پیش از به‌کارگیری، مورد ارزیابی‌های این‌چنینی قرار می‌گیرند و حالت‌ها و نسبت‌های آنها در بهترین و مقبول‌ترین اندازه‌های بزرگ انتخاب و اجرا می‌شوند. Big Caslon ، Throhand و ITC Bodani Seventy-Two سه نمونه از فونت‌های توسعه‌یافته برای اندازه‌های بزرگ هستند.
● اغتشاش‌ها و تحریف‌های الکترونیکی را با یکدیگر ترکیب نکنید
به کمک از فن‌آوری‌های تایپی موجود می‌تواند حروف را از حالت ایستاده به حالت اریب نشاند یا به‌شکل حروف سیاه درشت به‌کار گرفت. همه این موارد به سلیقه شما بستگی ندارد. شاید نتیجه کار چندان هم خوشایند نباشد، اما فراموش نکنید که گونه‌های تایپی ایتالیک در صورتی‌که خوب طراحی شده باشند و شما هم آنها را در نسبت‌های مناسب به‌کار ببرید نه تنها متن را زیبا و خوشایند می‌سازند، بلکه باعث سادگی و روانی روند مطالعه هم می‌شوند. توضیحات بالا در مورد طراحی‌های حروف سیاه درشت هم صدق می‌کند. هر چه سنگینی کادر روی راستای محور افقی باشد تا محور عمودی، واژه‌ها سریع‌تر با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و بدین ترتیب مطالعه به‌صورت راحت‌تری انجام می‌شود. اغتشاش‌ها و تحریف‌های الکترونیکی، سنگینی ضربات واژه‌ها را از بین می‌برند. در نتیجه متن جذابیت خود را از دست داده و ناخوانا می‌شود. در ترکیب انواع حروف همیشه سعی کنید از طراحی‌های ترسیمی کمک بگیرید.

منبع : نشریه تخصصی هنر و رایانه