خشکسالی و انواع آن

كشور ما در قسمتی از منطقه خشك و نیمه خشك جهان قرار گرفته است و خشكی جز, فطرت و صفت ذاتی آن است و خشكسالی نیز به عنوان یك عارضه موقت هر چند سال یكبار در این مناطق حادث می شود و در نتیجه مشكلات خاص این مناطق را حادتر می نماید.
پدیده خشكسالی متأسفانه طی اعصار و قرون گذشته همواره در كشور ما رخ داده و آثار و پیامد های نامطلوب خود را بر ساكنین كشور تحمیل نموده است. به تعبیری می توان گفت كه تاریخ كشور ما با وقوع خشكسالی های وحشتناك عجین بوده است. متأسفانه كشور ما برای مقابله با این پدیده شوم طبیعی برنامه جامع نداشته و هنوز به صورت انفعالی در زمان وقوع این بلیه با آثار و پیامدهای آن ها مقابله می شود. در واقع خشكسالی از قدیم الایام یكی از بلایای طبیعی خطرناك بوده كه همواره زندگی بشر را تهدید می كرده است.
به طوریكه در قرآن كریم نیز در سوره یوسف آیات ۴۳ تا ۴۹ بدان اشاره شده و بسیاری از شاعران و اندیشمندان نیز از آن یاد كرده اند و در تاریخ آمده كه در زمان هخامنشیان تقاضای كوروش از خداوند همیشه این بوده است كه خدایا كشور مرا از دو چیز مصون بدار: اول دروغگویی و دوم خشكسالی. بنابراین خشكسالی پدیده جدیدی نیست.
داستان حضرت یوسف كه در آیات ۴۳ تا ۴۹ سوره یوسف به پیش بینی قریب الوقوع رخداد خشكسالی در روزگاران قدیم از جمله مواردی هستند كه مشخص می كنند انسان از دیرباز به این عامل اقلیمی توجه بسیار داشته است.
با توجه به تعاریف مختلفی كه از خشكسالی در منابع مختلف ارائه شده است این نكته قابل توجه است كه در اكثر این تعاریف عنصر بارش به عنوان یك مشخصه اصلی از این تعاریف ذكر شده است. به عبارتی, مهمترین عنصر در تعیین خشكسالی یك منطقه بارش می باشد كه مقدار آن را از منطقه ای به منطقه دیگر فرق می كند. همچنین با توجه به اینكه اهمیت خشكسالی در اثرات آن نهفته است و این اثرات در مناطق مختلف به شكل های متفاوتی ظاهر می شوند. پس بایستی تعریف خشكسالی بصورت منطقه ای و مقطعی بیان شود. به طور كلی برای ارائه یك تعریف مناسب از خشكسالی باید به سه نكته مهم توجه كرد:
۱- باید در تعریف, مقدار و شدت بارندگی یا میزان كمبود آن مشخص شود.
۲- مدت زمان, یك ویژگی مهم در تشخیص خشكسالی است و بایستی برای تعیین میزان درجه خشكسالی ارتباط بین مدت زمان و شدت مشخص شود.
۳- آستانه ای به عنوان یك نقطه مرجع برای تعیین زمان شروع خشكسالی تعیین می شود.
از چهل بلای طبیعی كه در كشورهای در حال توسعه وجود دارد, ۲۱ مورد آن در ایران اتفاق می افتد كه خشكسالی به دلیل گستردگی و تبعات كوتاه مدت و بلند مدت اقتصادی, اجتماعی و زیست محیطی از مهمترین آن ها محسوب می شود. خشكسالی بر خلاف دیگر بلایای طبیعی به آرامی آغاز می شود. موذیانه پیشروی كرده و بیرحمانه قلع و قمع می كند. هر چند بسیاری از مردم خشكسالی را پدیده ای تصادفی و نادر می دانند, ولی خشكسالی از ویژگی های طبیعی و شرایط جوی است كه تقریباً در تمام نواحی با مشخصات متفاوت اتفاق می افتد باید بپذیریم كه خشكسالی برای كشور ما حادثه ای مترقبه است بنابر این برای مقابله با پدیده خشكسالی لازم است, مدیریت ریسك را جایگزین مدیریت بحران كرد و با یك برنامه ریزی اصولی به مقابله یا همزیستی با این دو پدیده بپردازیم.
نمودار ذیل طبقه بندی انواع خشكسالی بر پایه تركیب های عمده و پیامدهای اصلی آن می باشد كه توان خسارت از چپ به راست در نمودار افزایش می یابد.
●انواع خشكسالی:
۱- خشكسالی هواشناسی / كسری بارش / كمبود آبهای زیرزمینی و سطحی
۲- خشكسالی هیدوروژیكی / كسری جریان آب رودخانه / كمبود عرضه آب شهری
۳- خشكسالی كشاورزی /كسری رطوبت خاك / كاهش عملكرد محصول
۴- خشكسالی اقتصادی /كسری مواد غذایی / بی حاصلی و مرگ ومیر
در نهایت از خداوند متعال درخواست می كنیم كه نعمت بارش خود را شامل حال این مرز و بوم نماید و پروندهٔ آثار و بلایای طبیعی, بلاخص خشكسالی در این كشور بسته شود.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو