آوینی

سید مرتضی آوینی در سال ۱۳۲۶ ش. در شهرری، واقع در جنوب تهران، به دنیا آمد. پدرش مهندس معدن بود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شهرهای زنجان، كرمان و تهران سپری كرد و در سال ۱۳۴۴ ش. دیپلم گرفت. همان سال وارد دانشكده‌ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. رشته تحصیلی او معماری بود. هم درس می‌خواند و هم كار می‌كرد. در سال ۱۳۵۴ ش. فوق‌لیسانس معماری گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی آوینی به فیلم‌سازی روی آورد. او به گروه تلویزیونی جهاد سازندگی رفت و شروع به ساخت فیلمهای مستند كرد. نخستین فیلم او درباره سیلی بود كه در سال ۱۳۵۸ ش. در خوزستان آمد. فیلمهای مستند بعدی او یكی «شش روز در تركمن صحرا» بود كه درباره اقدامات ضد انقلاب در منطقه گنبد تهیه شد و دیگری «خان گزیده‌ها» بود كه درباره خانهای منطقه فیروزآباد فارس ساخته شد.
آوینی با شروع جنگ (۳۱ شهریور ۱۳۵۹) و محاصره بندر خرمشهر به این شهر رفت و با یاری همكارانش فیلم «فتح خون» را ساخت. سپس مجموعه «حقیقت» را برای شهر آبادان تهیه كرد. مشهورترین كار آوینی ساخت مجموعه تلویزیونی «روایت فتح» بود كه از سال ۱۳۶۴ش. از تلویزیون پخش شد. روایت فتح، از آنجا كه چهره واقعی جبهه‌های جنگ را نشان می‌داد مورد توجه قرار گرفت. آوینی، متن این فیلمها را خودش می‌نوشت و گویندگی آن را نیز به عهده داشت.
او غیر از ساخت فیلم‌های مستند، فعالیت چشمگیری نیز در مطبوعات داشت. مقالات او ابتدا در ماهنامه اعتصام چاپ شد و بعدها در ماهنامه جهاد. او از سال ۱۳۶۸ ش در ماهنامه سوره مقاله می‌نوشت. مدتی نیز سردبیر آن بود. مجموعه مطالبی كه او در سوره چاپ كرد بیش از ۲۵۰۰ صفحه است. از كارهای دیگر او راه‌اندازی ماهنامه «ادبیات داستانی» و تأسیس «دفتر مطالعات دینی هنر» در حوزه هنری بود.
آوینی در سال ۱۳۷۱ ش. بار دیگر ساخت مجموعه تلویزیونی روایت فتح را آغاز كرد و راهی مناطق مختلف جنگی شد. او شنیده بود، دالانهایی در منطقه فكه پیدا شده كه پیكر دهها رزمنده ایرانی در آنجا مدفون است. در ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ او و همكارانش به آن منطقه رفتند. پای سید مرتضی آوینی روی یك مین خنثی نشده رفت. در اثر انفجار، یك پای او قطع شد و بر اثر شدت خون‌ریزی در راه بیمارستان به شهادت رسید. مهندس سعید یزدان‌پرست نیز در این حادثه شهید شد.
فیلمهای ساخته شده آوینی كه از تلویزیون پخش شد ۲۵ مجموعه بود. نوشته‌های او نیز تاكنون در دوازده جلد كتاب منتشر شده است.

به نقل از : دایرۀ‌المعارف انقلاب اسلامی (وابسته به حوزه هنری)، ج۱، ص ۲۳