نگاهی گذرا به کتاب «محمد رسول ا... در هزار سال شعر فارسی» ؛ای مثل تو دیده ها ندیده

قرنهاست ایرانیها با عشق به حضرت محمد(ص) زندگی می كنند؛ مردی كه با آمدنش آیین نو در انداخت و انسان را معنایی دوباره بخشید و از همان روز در كنار همه غرض ورزیها و كینه توزیها به ساحت بلند آن مرد بزرگ، عشق به او نیز رونق گرفت و این عشق همچنان جریان دارد؛ چونان رودخانه ای كه ایستادن نمی داند و به پیش می رود و سرزمینها و قلبهایی نو را فتح می كند.
عشق به حضرت محمد(ص) در هنر ایران زمین و در میان عاشقان آن حضرت، به زیباترین شكل خود بروز كرده است.
آنان كه از كودكی در خانه و اجتماع از حضرت محمد(ص) شنیده و خوانده اند و... در بزرگسالی عشق و درونیات خود را درباره آخرین پیامبر خدا در قالبهای مختلف هنری به ساحت آسمانی اش تقدیم كرده اند و شعر بی شك یكی از نخستین و قدیمی ترین این قالبهاست. دیدن و خواندن عشق ورزیهای شاعران به پیامبر اعظم(ص) در لا به لای صفحات دیوان این شاعران طعمی دیگر دارد و دیدن همه یا قسمت فراوانی از شعرهایی كه به این عشق و برای حضرت رسول(ص) سروده شده اند در قالب یك كتاب طعمی دیگر و این طعم را می توان در مجموعه «محمد رسول ا...(ص) در هزار سال شعر فارسی» چشید.
جعفر ابراهیمی (شاهد) كه از پیشكسوتان و بزرگان عرصه ادبیات كودك و نوجوان به شمار می آید، با گشت و گذاری در دیوانهای شعر شاعران در قرنهای گذشته، گزیده ای را گرد آورده است كه خواندن آن خالی از لطف نیست.
او خود درباره چگونگی انجام این كار در مقدمه كتاب آورده است:
«اندیشه تألیف این كتاب از سالها پیش در ذهنم بود. گمان كنم اواخر سال هزار و سیصد و هشتاد و دو بود. یك سالی فقط دیوان شاعران را ورق می زدم و شعرهایی را برمی گزیدم، اما كارهای روزمره و غم نان و آب باعث شد كارم نیمه تمام بماند و چه بد! تا این كه سال هزار و سیصد و هشتاد و پنج با سال پیامبر اسلام(ص) مصادف شد و چه خوب ! و من با كوشش بیشتری كارم را دنبال كردم و...»
ابراهیمی در ادامه به این نكته نیز اشاره می كند شعرهایی كه او در این گزیده آورده، همه شعرهایی نیست كه برای پیامبر(ص) سروده شده و این نكته را نیز تذكر داده است كه: «بعضی از شاعران فقط، یك یا دو شعر در این موضوع داشتند و جای گزینش بهتر میسر نبود و اگر نام تعداد اندكی از شاعران در این مجموعه نیامده، بدان معنا نیست كه شعری از آنان انتخاب نشده، بلكه بدین دلیل است كه آنها - متأسفانه - شعری درباره رسول خدا(ص) نداشتند و اگر داشتند، ابیاتی پراكنده در لا به لای شعرهایی بوده است كه در مدح شاهان و سلاطین زمان خود سروده اند».
در گزیده «محمد رسول ا...(ص) ، در هزار سال شعر فارسی» شعرهایی از ۴۰ شاعر پارسی گوی گرد آمده كه نخستین این شاعران رودكی است كه همه او را با شعر درخشان «بوی جوی مولیان آید همی» می شناسند و آخرین شاعر مجموعه هم شهریار است.
قسمت انتهایی كتاب نیز به اشعار عامیانه ای اختصاص یافته كه گویندگان آنها مثل دیگر قسمتهای ادبیات فولكلورما نامعلوم است اما این آثار به علت برخورداری از امتیازهایی چون محتوای ارزشمند یا ساختار جذاب، توانسته اند سالها و بلكه قرنها سینه به سینه و از نسلی به نسلی دیگر انتقال یابند.
در این قسمت از كتاب، خواننده با شعرهایی رو به رو می شود كه پای هیچ كدام از آنها امضای هیچ شاعر سرشناسی نیست. آنها سروده هایی عامیانه اند ولی با این حال عشق و حسی سرشار در سروده ها جریان دارد و در كمال سادگی از حضرت محمد(ص) می گویند:
محمد(ص) نقش میندازه هوا را
به دست داره قلمدان طلا را
به فردای قیامت روز محشر
شفاعت می كنه پیر و گدا را
امیدوارم كه تا دلبر بیاید
گل اندام پری پیكر بیاید
زند خیمه به آن صحرای محشر
محمد(ص) ساقی كوثر بیاید
به قرآنی كه خطش ناشماره
به مولایی كه تیغش ذوالفقاره
سر از سودای عشقت بر ندارم
كه تا دین محمد(ص) برقراره
ابراهیمی غیر از گردآوری اشعاری با موضوع خاتم پیامبران و بعد از آوردن نام هر شاعر، معرفی كوتاهی از شاعر به خواننده می دهد تا كتاب مزیتی دیگر نیز داشته باشد كه همان آشنایی با سراینده شعر است.
او همچنین در پایان هر شعر، كلمات و اصطلاحات دشوار را به صورت پاورقی توضیح می دهد تا چنانچه خواننده با واژه ای مشكل رو به رو شد، با معنی آن آشنا و آگاهی او نیز كامل تر شود و بهتر بتواند با شعری كه می خواند ارتباط برقرار كند، زیرا خواننده وقتی می تواند در لذت بردن از شعر با شاعر شریك شود كه بتواند دریابد او چه گفته یا معنای كلمات به كار رفته در ساختمان شعر چیست.
اگر چه خود گردآورنده در مقدمه كتاب به این نكته اشاره می كند كه شعرهای این كتاب همه آن شعرهایی كه درباره حضرت محمد(ص) سروده شده اند نیست، با این همه كتاب «محمد رسول ا... در هزار سال شعر فارسی» برای آنان كه با شعر میانه ای دارند و برای آنان كه می خواهند در این موضوع تحقیق كنند سودمند است، زیرا این تعداد شعر را در یك موضوع و با این حجم در دیوانهای مختلف شعری پیدا كردن، كار ساده ای نیست.
اشعار این مجموعه به تناسب سرایندگان آن حال و هوای متفاوتی دارد و هر كدام در حد و اندازه ای است كه با دیگری متفاوت است، اما آنچه در همه آنها مشترك است، عشق شاعران پارسی گوی به ساحت حضرت محمد مصطفی(ص) است كه كلمه به كلمه شكل گرفته و در قالب غزل، قصیده، مثنوی و... به شعر در آمده است.
گرافیك كار نیز در مرتبه قابل قبولی است و این البته كمترین انتظاری است كه باید از ناشر كتاب یعنی كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان داشت؛ بخصوص آن گاه كه نام ابوالفضل همتی آهویی به عنوان ناظر هنری در شناسنامه كتاب آمده باشد. با امید به این كه روزی شاهد چاپ مجموعه ای كامل با این موضوع تا دوره معاصر باشیم، شعری از این مجموعه را زمزمه می كنیم كه مولانای بزرگ آن را سروده است:
سنگها اندر كف بوجهل بود
گفت: ای احمد بگو این چیست، زود!
گر رسولی، چیست در مشتم نهان؟
چون خبر داری ز راز آسمان!
گفت: چون خواهی بگویم آن چه هاست؟
یا بگوید آن كه ما حقیم و راست!
گفت بوجهل: این دوم، نادرتر است!
گفت: آری حق از آن قادرتر است!
از میان مشت او هر پاره سنگ
در شهادت گفتن آمد بی درنگ
لا اله گفت، الا ا... گفت
گوهر احمد رسول ا...(ص) سفت
چون شنید از سنگها بوجهل این
زد ز خشم آن سنگها را بر زمین

عباسعلی سپاهی یونسی

منبع : روزنامه قدس