آشنایی با اصول کلی درمان با طب سوزنی

طب سوزنی یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های درمانی در جهان به شمار می‌رود که از حدود سه هزار سال پیش در چین آغاز شده و در سه دهه اخیر پیشرفت‌های چشمگیری به خصوص در کشورهایی نظیر آمریکا پیدا کرده است. طبق آمار اداره دارو و غذای آمریکا FDA در سال ۱۹۹۳ در حدود ۱۲ میلیون ویزیت با صرف هزینه‌ای بالغ بر نیم میلیون دلار برای طب سوزنی انجام گرفته است.
بر اساس طب سنتی چین TCM در بدن انسان حدود دو هزار نقطه طب سوزنی وجود دارد که توسط ۲۰ کانال (۱۲ کانال اصلی و ۸ کانال فرعی که روی هم مریدیان نامیده می‌شوند) به هم مرتبط می‌گردند. از این دو هزار نقطه، اغلب ۳۶۱ نقطه مهم و رایج مورد استفاده درمانی قرار می‌گیرد که بیشتر آن‌ها مرتبط با کانال‌های اصلی هستند. وظیفه این مریدیان‌ها انتقال چی chi یا انرژی حیات در سطح و عمق بدن است. بر اساس TCM بدن انسان توسط دو نیروی متضاد "ین yin " و "یانگ yang" که در حالت طبیعی در وضعیت تعادل با هم به سر می‌برند، کنترل می‌گردد و هر گونه بر هم خوردن این تعادل، چه توسط عوامل درونی و چه توسط عوامل بیرونی، باعث ایجاد بیماری می‌گردد و اساس درمان با طب سوزنی نیز ایجاد تعادل در بین yin و yang می‌باشد تا جریان طبیعی chi در بدن برقرار شده و بهبودی حاصل گردد.
مکانیسم اثر طب سوزنی
تئوری‌های مختلفی در مورد مکانیسم تاثیر طب سوزنی وجود دارد که هر کدام به نحوی تاثیرگذاری آن را توجیه می‌کند ولی تا کنون نظریه قطعی در مورد مکانیسم اصلی تاثیر آن مشخص نگردیده است. مهم‌ترین این تئوری‌ها عبارتند از:
ـ نقاط طب سوزنی احتمالاً با انتهاهای عصبی در ارتباطند و از این طریق باعث تحریک یا مهار آن‌ها می‌گردند.
ـ تحریک نقاط طب سوزنی باعث تولید برخی مواد شبه مخدری در بدن می‌شود که باعث کاهش درد می‌شوند.
آیا سوزن‌های مورد استفاده به بدن فرد صدمه می‌زند
سوزن‌های مورد استفاده در طب سوزنی بسیار نازک می‌باشند که اصطلاحاً "کرمی شکل filli form" نامیده شده و معمولاً قطری بین ۳/۰ ـ۲۵/۰ میلی‌متر دارند. در هنگام فرو کردن هیچ‌گونه برش یا زخمی در پوست ایجاد نمی‌شود و اصلاً قابل مقایسه با سوزن‌های مورد استفاده در تزریقات نمی‌باشند. عمق فرو رفتن سوزن‌ها هم بسیار کمتر از حالات تزریق است. و بسته به نوع بیماری و نقطه مورد نظر، متفاوت است. فرو کردن سوزن‌ها در بافت درد بسیار ضعیفی به نام احساسchi دارد که به صورت یک بی‌حسی یا گزگز یا شوک ضعیف الکتریکی می‌باشد. چنانچه فرو بردن سوزن توام با درد شدید باشد احتمالاً ناشی از اشتباه در عمل می‌باشد.
آیا درمان با طب سوزنی خطری دارد
درمان با طب سوزنی چنانچه توسط پزشک ماهر و آموزش دیده انجام گیرد کاملاً بی‌خطر است و شاید بهتر از دریافت داروهای مختلف و واکنش‌های متعاقب مصرف آن‌ها باشد. طبق گزارشی از منابع اینترنتی، در چند دهه اخیر و در میان میلیون‌ها مورد درمان با طب سوزنی، فقط ۱۲۵ مورد مشکل جزیی مشاهده شده است. البته استفاده از طب سوزنی توام با الکتریسیته در افرادی که دستگاه ضربان‌ساز قلبی peac- maker دارند ممنوع و نیز در بیماری‌های خون‌ریزی‌دهنده نظیر هموفیلی با احتیاط همراه شود.
لازم به ذکر است که تا کنون هیچ گزارشی مبنی بر انتقال بیماری ایدز توسط طب سوزنی وجود ندارد.
چه نوع بیماری‌هایی توسط طب سوزنی قابل درمان می‌باشند
در سال ۱۹۷۰ سازمان بهداشت جهانی بیماری‌های قابل درمان با طب سوزنی را به شرح زیر گروه‌بندی کرد:
ـ بیماری‌های عصبی‌ـ‌عضلانی مانند آرتریت روماتوئید، بی‌خوابی، سرگیجه، درد شانه و گردن
ـ بیماری‌های روحی‌ـ روانی و هیجانی مانند عصبانیت، ‌افسردگی، مانیا
ـ بیماری‌های عروقی و جریان خون مانند پرفشاری خون، درد قلبی،‌کم‌خونی
ـ اعتیاد به سیگار و الکل
ـ بیماری‌های سیستم تنفسی مانند سینوزیت، آلرژی، برونشیت، ؟ و ...
ـ مشکلات گوارشی مانند آلرژی غذایی، سندرم روده تحریک‌پذیر،‌اسهال، یبوست مزمن، التهاب معده،‌ بی‌اشتهایی
طی مطالعه‌ای که در سال ۱۹۷۷ توسط انجمن بین‌المللی سلامت انجام گرفت نشان داد که طب سوزنی می‌تواند در درمان اعتیاد شدید، سردرد، مشکلات پریود خانم‌ها، درد آرنج تنیس‌بازان، فیبرومیالژی، استنوارتریت، درد کمر، سندرم تونل کارپ و آسم به تنهایی با با سایر روش‌های درمانی مناسب باشد.
زمان درمان و تعداد جلسات بسته به شدت بیماری و حاد یا مزمن بودن آن توسط پزشک تعیین می‌گردد و معمولاً مدت زمان باقی ماندن سوزن‌ها در بدن بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه می‌باشد.

دکتر جلال زرین قلم
دانشجوی دکترای فیزیولوژی دانشگاه شهید بهشتی
فارغ‌التحصیل طب سوزنی از دانشگاه بین‌المللی پکن