منزلت زن از اعصار گذشته تا انقلاب اسلامی

● جایگاه زن در گذر تاریخ
نقش زن در خانواده، اجتماع و تربیت نسل پرتكاپو مطلبی است كه اگرچه نویسندگان و صاحب مكاتب گوناگون بدان اشاره كرده‏اند امّا هیچكدام نقش ارزنده‏ای را كه اسلام برای شخصیت زن قائل است مورد توجه قرار نداده و از آن غافل بوده‏اند. زیرا در جهانی كه در جاهلیت وحشیانه به سر می‏برد ناگهان از افق وحی خورشید محمدی(ص) طلوع نمود و با كلام نورانی قرآن به پرتو افشانی پرداخت و در میان اقشار گوناگون كه ستمهای زیادی متحمل شده‏اند از ظلمی كه بیش از همه بر زنان رفته پرده برداشتند و برای احیای هویت بانوان و جلوگیری از تضییع حقوقشان گامهای امیدوار كننده در آن فضای یأس آلود برداشتند.
یادآور می‏شود اقوام و ملل پیشین زن را موجودی ضعیف و فاقد شأن و اعتبار دانسته و با وی رفتاری ناروا داشتند و زنان را همچون غلامان و چارپایان قابل مبادله به حساب آورده و هیچگونه اختیار و قدرت گزینشی برایشان قائل نبودند و این درحالی است كه پرمشقت‏ترین كارها بر دوش زنان بود و اگر از عهده كارهای طاقت فرسا برنمی‏آمدند شدیداً مورد فشار و آزار و اذیت توأم با توبیخ و ملامت قرار می‏گرفتند و چه بسا زیر ضربات لگد و كتك جان می‏دادند. در برخی از برهه‏های تاریخی و با حضور مصلحین اجتماعی اگرچه بانوان از بعضی مزایا برخوردار شدند با این وجود از نظر حقوق معنوی و اجتماعی و استقلال شخصیت محرومیت‏های فراوانی داشتند. امام خمینی در فراز یكی از بیانات خود در این باره فرموده‏اند: «...زن در دو مرحله مظلوم بوده است یكی در جاهلیت كه مثل حیوانات بلكه پایین‏تر از آن بود و اسلام زن را از آن لجن‏زار بیرون كشید و دیگر در زمان ما... به اسم اینكه می‏خواهند زن را آزاد كنند، به زن ظلمها كردند و وی را از آن مقام شرافت، معنویت و عزتی كه داشت پایین كشیدند».(۱)
ظلم و فشارهایی كه در گذشته به زنان روا می‏شد محدود به سرزمین و یا منطقه جغرافیایی خاص نبود، بلكه در بیشتر تمدنها حتی كهن‏ترین آنها نظیر روم و یونان برای زن شخصیتی حقوقی و اجتماعی در نظر نمی‏گرفتند و او را در حد كالاهای تجارتی به حساب می‏آوردند از دید چنین اقوامی زن از روح جاوید انسانی برخوردار نبود و زندگی او تا زمانی بود كه شوهرش در قید حیات باشد و بعد از فوت همسر حق زندگی نداشت. یهودیان و مسیحیان كه باید در این رابطه وضعی بهتر از سایرین داشته باشند همسو با نگرشهای منفی نسبت به زن، با تولد پسر در خانواده شاد می‏شدند و ولادت نوزاد دختر را موجب سرافكندگی می‏دانستند. در گذشته، زن موجودی بود كه جزء ارث قرار می‏گرفت و بازماندگان هر طور كه می‏خواستند از او بهره‏برداری می‏كردند. قرآن كریم این روش جوامع عقب افتاده را محكوم می‏نماید و می‏فرماید: ای اهل ایمان برای شما حلال نیست كه زنان را به اكراه و جبر به میراث گیرید و بر زنان سختگیری و بهانه‏جویی مكنید...(۲)
هنگامی كه مادر مریم آن حضرت را به دنیا آورد به خداوند عرض كرد: پروردگارا او دختر است (نمی‏تواند چون پسران خادم حرم گردد) اما خداوند (به فضیلت‏ها و صفات برجسته او) آگاه است.(۳) این اندیشه كه برخاسته از مظلومیت زن و نشناختن شأن و اعتبار او در آن دوران بود به هیچ وجه با نظر اسلام سازگار نیست زیرا كه زن و مرد در كسب فضایل و طی نمودن مراحل كمال یكسانند و هیچ كدام بر دیگری برتری ندارند مگر به انجام اعمال صالح و خداپسندانه.
از اینها گذشته شاید بتوان ظلمی كه در جامعه عربستان قبل از اسلام به زن می‏شد را اسفناكترین و بی‏رحمانه‏ترین نوع برخورد با وی دانست. زنده به گوركردن راحت‏ترین سرنوشتی بود كه دختران بدان مبتلا می‏شدند. قرآن كریم در این مورد می‏فرماید: و چون یكی از آنها را به فرزند دختری مژده آید رخسارش سیاه شده و سخت دلتنگ و خشمگین می‏شود و از عار این مژده روی از قوم خود پنهان می‏دارد كه آیا آن دختر را با ذلت و خواری نگه دارد و یا زنده به خاك گور كند...(۴)
● تكریم زن در مكتب اسلام
طلوع مكتب حیاتبخش اسلام زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داد و برجایگاه بلند زن و مقام شایسته او تأكید ورزید و با بیان «انا خلقناكم من ذكرٍ وانثی»(۵) خلقت زن و مرد را یكسان دانسته بطوری كه زن همچون مرد دارای روح الهی و مسیری برای رشد و تعالی می‏باشد مقام ویژه‏ای كه خداوند به زن عنایت كرده این است كه بچه در رحم او شكل می‏گیرد، رشد می‏كند و نهایتاً در بطن مادر به او روح دمیده می‏شود روحی كه امر پروردگار حكیم است. «قل الروح من امر ربّی» (۶) بنابراین نفخ روح در بدن كودك را خداوندی كه احسن الخالقین است به محل رحم مادر مربوط كرده است نه صلب پدر و این خود بسی موجب سعادت و افتخار برای زن بوده تا جایگاه خویش را در نظر پروردگار بداند و از آن فاصله نگیرد.
از سوی دیگر برای اینكه ارزش زن عملاً به جهانیان ثابت گردد نسل پاك پیامبر اكرم(ص) را در وجود دخترش قرار داد و امامان و پیشوایان دین را از نسل زهرای اطهر(س) بوجود آورد و بدین وسیله مشت محكمی بر دهان بی خردانی زد كه دختر را جزء اولاد خویش به حساب نمی‏آوردند و از وجودش احساس ننگ و عار می‏كردند. رفتار و كردار پیامبر مكرم اسلام (ص) نسبت به دخترش حضرت زهرا(س) حكایت از احترامی است كه می‏تواند منشأ برخورد و رفتار صحیح مردان با زنان واقع شود بارها پیامبر(ص) بر دستان زهرا بوسه زد و مقام و موقعیت او را ستود و به همگان نشان داد كه دختر در نزد او محترم است و رعایت حال او از مهمترین كارهاست. در مراسم عبادی سیاسی حج كه هر ساله میلیونها زائر حضور دارند امر شده به یاد هاجر فاصله بین كوه صفا و مروه را با ایمان و اخلاص بپیمایند و از عمل یك زن برگزیده و شایسته تبعیت كنند. قرآن كریم كه راهنمای انسانهای طالب حقیقت است بهترین الگو برای آنها را آسیه زن فرعون معرفی می‏كند كه با پشت پا زدن به مظاهر مادی و زندگی تجمّلی فرمان خدا را به جان خرید و درس كمال و رستگاری را به زنان و مردان مؤمن آموخت.
علاوه بر اینكه قرآن كریم شخصیت مسخ شده زن قبل از اسلام را زنده كرد، او را صاحب امتیازاتی نمود كه قبلاً هیچ فردی و آئینی بدان توجه نداشت و زن را لایق برخورداری از چنین مواهبی نمی‏دانست. تا پیش از ظهور اسلام زنان نه تنها از حقوق فردی محروم بودند بلكه حضور آنها در فعالیت‏های اجتماعی نیز متصور نبود. با فرمان دین الهی زنان از تحقیر و توهین رهایی یافته همچون مردان قابلیت پذیرش مسئولیت‏های اجتماعی را یافته و نقش نظارتی آنها مورد تأیید واقع شد. بر خلاف رسم متداول آن زمان كه زنها را مالك چیزی نمی‏دانستند و او را از تصرف در سرمایه خویش منع می‏كردند زن صاحب اختیار و مالك سرمایه‏ای شد كه بدست آورده بود. «للرجال نصیبٌ مما اكتسبوا و للنساء نصیبٌ‏مما اكتسبن»(۷) این اعتبار بخشی به زن مسلمان از جانب خداوند كریم پیش از طرح امتیاز دهی كشورهای اروپایی نظیر انگستان، فرانسه و آلمان بود كه در قرن ۱۹ میلادی به استقلال اقتصادی زن تأكید نمودند. زن مسلمان عزتمندی خویش را از اسلام بدست آورد و سفارشاتی كه بزرگان دین در رابطه با زنان نموده‏اند بیانگر توجّه خاص به وضعیت جسمی و روحی او دارد. امام علی(ع) در سفارش خویش به فرزندش می‏فرماید:
«زن را در كاری كه با مقام وی سازگار نیست امر نكن زیرا كه زن گل خوشبوست نه قهرمان».(۸)
● موقعیت زن در رژیم ستمشاهی
شاید به جرأت بتوان گفت مظلومیت زن در دوران حاكمیت طاغوت از جهاتی شبیه آن چیزی بود كه در زمان جاهلیت وجود داشت، با این تفاوت كه در رژیم گذشته با شعار عوام فریبانه آزادی برای زن او را از هویت اصلی و نعمت خداداد آزادی واقعی دور كرده و به قید و بند فساد اخلاقی، برهنگی و كالای تجارتی كشانده كه فقط بهره‏وری مادی و شهوانی در مورد آن صدق می‏كرد در این دوره مرتبه انسانی و وجه عزتمند زن به فراموشی سپرده شد و از او ظاهری ساختند، كه تنها وسیله‏ای باشد در دست مردان و صاحبان سرمایه، تا با تبلیغات تجارتی بر اندوخته آنها بیفزایند و او را از رسالت واقعی خویش دورگردانند. با كشاندن زنان به مراكز مختلط زن و مرد و دعوت به حضور در فیلمها و سریالهای نامناسب و تقلید از الگوهای غربی و ضد دینی و بدنبالش مبارزه جدی شاه، تلاش وسیعی را برای از بین بردن حجاب و عفت عمومی زن ایرانی پایه ریزی كردند. استعمارگران كه طرّاح اولیه این نقشه‏ها بودند دندان تیز كرده تا شرف ملّی و مذهبی ملت مسلمان را از ناحیه اصلی‏ترین و مؤثرترین ركن جامعه كه همانا زنان بودند نابود كنند، نظیر آن اتفاقی كه در سرزمین اندلس افتاد.
مردم متمدن و مقید آن‏جارا كه با سرمایه فرهنگ دینی از زیر یوغ بندگی كفار رهیده بودند توسط زنان بی‏بند و بار و بد حجاب به سستی و بی‏قیدی كشاندند و كم كم ملت اندلس را از درون تهی كردند و در نتیجه جوانان فعال و مسلمان، توانایی و انگیزه‏های دینی خود را از دست دادند و در اثر تبلیغات مسموم موج جدایی از دین تقویت گردید و در مدتی كوتاه نور علم و دین در آن سرزمین به خاموشی گرائید. مطمئناً دشمنان دین و قرآن در موقعیت فعلی نیز برای پیشبرد اهداف خود و نابودی جوامع اسلامی توطئه می‏كنند، برهمگان خصوصاً زنان مؤمنه و معتقد فرض و لازم است با هوشیاری و آگاهی آنها را در این امر ناكام گذارند.
عدم شناخت جایگاه واقعی زن و بی‏ارزش نمودن مقام و منزلت خدایی او سبب گردید پیشرفت و ترقی از نگرش بیگانگان و كسانی كه از فرهنگ اسلامی فرسنگها فاصله داشتند چنان تعبیر و تفسیر گردد كه زنان نباید خود را مقیّد به حجاب، عفّت و عدم رابطه با نامحرمان بدانند كه این امر موجب عقب ماندگی آنها می‏شود. چنین توجیهاتی در برهه‏ای از تاریخ سبب گردید بنیاد بسیاری از خانواده ها متلاطم و نقش اصلی زنان كه همانا همسری و مادری است در پس پرده آزادی‏های دروغین لطمه ببیند. گرچه زنان آزاده بسیاری در مقابل برنامه‏های طاغوت كه دیكته شده از طرف استعارگران بود مقاومت ورزیدند اما شیاطین با دسیسه و نیرنگ و فریب عده‏ای سرسپرده به بعضی اهدافشان دست یافتند. امام خمینی (ره) ره آورد آزادی در نظام طاغوت را چنین بیان می‏كند:
«زن‏ها را در این دوره‏های اخیر منحط كردند. از خیانت‏های بزرگی كه به ملت ما شد این بود كه نیروی انسانی ما را از دست گرفتند. نیروی جوانان ما را به عقب راندند. نیروی بانوان ما را به عقب راندند. بانوان ما را منحط كردند، خیانت كردند بر ملت ما بانوان ما را ملعبه كردند. بانوان ما را مثل عروسك‏ها كردند، بانوان ما جنگجو بودند، اینها می‏خواستند ننگجو باشند، و خدا نخواست اینها اهانت به مقام زن كردند، اینها می‏خواستند زن را مثل شی‏ء مثل یك متاع به این دست و آن دست بگذارند.»(۹)● حضور زن در پیروزی انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی كه به همت زنان و مردان مسلمان ایران و به رهبری حضرت امام خمینی (ره) به وقوع پیوست به زن حیات مجددی بخشید و او را كه گرفتار دسیسه‏های شیطانی در حكومت شاه ستمگر شده بود نجات داد. امام خمینی(ره) كه زن را مربی جامعه و مربی انسانها می‏داند و سعادت و شقاوت انسانها را بسته به وجود او می‏داند پیروزی انقلاب اسلامی را وابسته به این قشر دانسته و می‏فرماید: «ما همه در این نهضت سهیم هستیم و شما خانمها سهم بزرگ دارید یعنی آمدن شما خانمها به خیابان‏ها و میدان‏های مبارزه موجب این شد كه مردها هم قوه پیدا بكنند، تقویت بشوند روحیه آنها هم با آمدن شما تقویت بشود شما سهم بزرگی را در این نهضت دارید.»(۱۰)
نكته قابل توجه در رابطه با نقش زن مسلمان در شكل‏گیری انقلاب این است كه آنها برای اولین بار نبود كه حضور خویش را در صحنه سیاسی و اجتماعی به اثبات می‏رساندند بلكه مشاركت فعالانه و متعهدانه این قشر در لحظات حساس و سرنوشت ساز این ملت و حماسه‏های ملی، مذهبی تحسین برانگیز است. پس از فرمان تحریم تنباكو توسط میرزای شیرازی همسران ناصرالدین شاه به شكستن قلیانها اقدام كردند و در نهضت انقلابی جنگل زنان خطه گیلان با كمك‏های مادی و معنوی خویش مبارزان را یاری رساندند، تا آنها در وظیفه خود ترسی به دل راه ندهند، مقاومت زنان مسلمان در توطئه كشف حجاب و به پاكردن تظاهرات بزرگ در مشهد و اعتراض به این وضع هرگز از خاطره‏ها محو نمی‏گردد.
اما نقش زنان در صحنه‏های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران بسیار فعالانه‏تر و قویتر از هر زمان دیگری بود. حضور زنان در صحنه‏های مبارزه و تلاش، مثلاً بردباری خانواده‏های انقلابی در برابر انبوه مشكلاتی كه رژیم ستمگر شاه برای آن‏ها پیش می‏آورد، ترغیب و تشویق همسران و پسران و مجاهده و تلاش در سرنگونی طاغوت از جمله عوامل مؤثر در روند روبه تكامل انقلاب بود. صبوری مادران داغدیده كه جوانهای خود را در صحنه تظاهرات و راهپیمایی‏ها از دست می‏دادند و هیچ شكایتی نداشتند از اموری است كه نمی‏توان همانندی برای آن در جنبشهای ملی و یا مذهبی در دیگر نقاط جهان پیدا كرد. در واقع اگر همكاری خالصانه زنان با همسرانشان در میادین مبارزه، زندان رفتن و شكنجه و آزار نبود شاید این مقاومت‏ها در راه پیروزی به ثمر نمی‏رسید و ریشه‏های سازنده و شكل دهنده انقلاب پا نمی‏گرفت، شهادت تعداد زیادی از زنان مسلمان چه در تظاهرات و چه در زندانها از جمله واقعه ۱۷ شهریور و ندای لبیك به رهبر انقلاب در راهپیمایی‏های گسترده‏ای چون تاسوعا و عاشورای سال ۵۷ نشانگر روحیه بالا و وفاداری زنان به اسلام و رهبر آن بود كه از اراده‏ای محكم و خلل‏ناپذیر و ایمانی قوی سرچشمه می‏گرفت. مأموران رژیم وقتی صحنه نمایش میلیونی زنان را در تظاهرات خیابانی می‏دیدند و رفتارهای محبت‏آمیز و مادرانه آنها كه دلسوزانه می‏خواستند به جمع ملت بپیوندند را مشاهده می‏كردند، در یك لحظه تصمیم می‏گرفتند و به آغوش مردم باز می‏گشتند و اسلحه‏های خود را بسوی فرماندهان و سرسپردگان رژیم نشانه می‏گرفتند. امام خمینی كه بارها به نقش كلیدی و قابل ملاحظه زنان در پیروزی انقلاب تأكید كرده فرموده‏اند:
«... در تظاهرات خیابانی زنان ما، بچه‏های خردسال خود را به سینه فشرده بدون ترس از تانك و توپ و مسلسل به میدان آمده‏اند...آنان نقش ارزنده‏ای در مبارزات ما ایفاء كرده‏اند. در چه تاریخی این چنین زنانی را سراغ دارید و در چه كشوری»(۱۱)
و در جای دیگر از سهم عظیم بانوان در پیروزی انقلاب چنین فرموده‏اند:
«شما بانوان در ایران ثابت كردید كه در پیشاپیش این نهضت قدم برداشتید، شما سهم بزرگی در نهضت اسلامی ما دارید. شما در آینده برای مملكت ما پشتوانه هستید. از شماست كه مردان و زنان بزرگ تربیت می‏شود. در دامن شما مردان و بانوان بزرگ تربیت می‏شوند شماها عزیز ملت هستید. پشتوانه ملت هستید.»(۱۲)
كمبودها و مشكلات زندگی خیلی زود برای زنان دردسر آفرین می‏گردد. در بحبوحه پیروزی انقلاب، نبود امكانات مادی و موارد مورد نیاز به ویژه سوخت زمستانی كوچكترین تزلزل و وحشتی در روحیه زنان ایجاد نكرد. با اینكه در صف‏های طولانی به انتظار دریافت اجناسی كه كمتر در دسترس بود ساعت‏ها معطل می‏ماندند از اینكه برای رضای خدا و به ثمر نشستن انقلابشان متحمل این سختی‏ها می‏شدند خوشحال بودند.
آنها با شركت در فعالیت‏های نظامی، ساخت كوكتل مولوتوف و تهیه مواد لازم كه آن زمان برای پاشیدن حمله مأموران نظام به كار گرفته می‏شد سریعاً اقدام می‏كردند و توان خویش را در هر زمینه‏ای كه حركت عظیم ملت را به جلو می‏برد بروز می‏دادند. این كار به گوشه‏نشینی و عدم تحرك و ناكار آمدی زن و همچنین آزادی‏های دروغین و سطحی‏نگری در خصوص زن مهر باطل زد. امام خمینی (ره) بنیان گذار جمهوری اسلامی حضور زنان را معجزه بزرگ اسلامی می‏داند و نتیجه نور ایمان و قدرت اسلام و قرآن و علّت تحولشان را اسلامی بودن این نهضت بیان می‏دارد و نهایتاً انقلاب اسلامی را وامدار زنان مسلمان و متعهد برمی‏شمارد. حمایت ایشان از زنان و قدردانی از آنها در برخوردها و دیدارهایی كه برگزار می‏شد بخوبی مشهود است.
در روزهای نخستین كه امام(ره) از پاریس به تهران آمده بودند و در مدرسه‏ای كه با ایشان ملاقات صورت می‏گرفت، كثرت جمعیت به حدی بود كه مسئولین نگران وضعیت امام شده تصمیم گرفتند، ملاقات خواهران را حذف كنند. امام كه متوجّه این مطلب شدند فرمودند: «زنها سهم افزونتری در انقلاب داشتند، شما می‏خواهید این نیروی فعّال را كه مشوق مردها بودند و تشجیع كننده آنان در میدان مبارزات از صحنه خارج كنید.»(۱۳)
شهید مطهری نیز بر نقش سازنده و مفید بانوان در انقلاب اشاره دارد و می‏فرماید: «انقلاب اسلامی ایران ویژگی‏هایی دارد كه مجموع آن را در میان تمامی انقلاب‏های جهان بی‏نظیر و بی‏رقیب ساخته است یكی از آن ویژگی‏ها ذی سهم بودن بانوان است. بانوان سهم بزرگی از انقلاب را به خود اختصاص دادند و این حقیقتی است كه جملگی برآنند.»(۱۴)
زنان هم متقابلاً در پرتو معنویت و عظمت انقلاب اسلامی به این واقعیت رسیدند كه اسلام برای آنها هویتی انسانی قائل است كه ریشه در گرایشهای عالی دارد و الگوگیری از مكتب حضرت زهرا(س) بزرگ بانوی عالم بشریت و اتكال به قوّه لایزال الهی و چنگ زدن به ریسمان حق آنان را در جایگاهی رفیع و ارزشمند قرار داد. زنان متعهد در دوران انقلاب اسلامی نقشی ماندگار از خود به جای گذاشتند و به همگان ثابت كردند كه شخصیت زن مسلمان در تبعیت از الگوهای مصرفی غرب و مد و مدپرستی و آنچه آنها برایش به ارمغان می‏آورند نیست بلكه چیزی كه بر اعتبار و ارزش او می‏افزاید نجابت، شرافت و فداكاری در راه آرمانهای اصیل دینی است كه خداوند به آن‏ها ارزانی داشته است. امام خمینی (ره) شناخت و فهم زن مسلمان ایرانی را ستوده می‏فرماید: «اینجانب به زنان پرافتخار ایران مباهات می‏كنم كه تحولی آن چنان در آنان پیدا شد كه نقش شیطانی بیش از پنجاه سال كوشش نقاشان خارجی و وابستگان بی‏شرافت آنها از شعرای هرزه گرفته تا نویسندگان و دستگاههای تبلیغاتی مزدور را نقش بر آب نمود و اثبات كردند كه زنان ارزشمند مسلمان، دچار گمراهی نشده و با این توطئه‏های شوم غرب و غرب زدگان آسیب نخواهد پذیرفت.»(۱۵)
● نقش زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی
زنان مبارز، متعهد و مسلمان همانگونه كه در شكل‏گیری و پیروزی انقلاب فعالانه و جسورانه به وظایف خویش عمل كردند بعد از آن هم در حفظ و تداوم این نعمت خدادادی با دل و جان كوشیدند از حوادث مهم بعد از انقلاب جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود كه با توطئه مشترك دشمنان این ملت كه تاب و تحمّل این موفقیّت و پیروزی را برای مردم دلاور ایران نداشتند به وقوع پیوست. در چنین موقعیتی كه تمام ملت ایران بسیج شدند تا دشمن فریب خورده را از هجوم به سرزمین اسلامی برحذر دارند حضور گسترده و فداكارانه بانوان فهیم و انقلابی نسبت به روزهای شكل‏گیری انقلاب بیشتر احساس می‏شد و این مهم به خوبی محقق شد، چرا كه زنان ایرانی در یافته بودند دشمن از وحدت، تعهد و ایمان آنها شكست خورده و در صدد ضربه زدن به نهال نورسته انقلاب اسلامی است بنابراین با همتی عالی‏تر و عزمی جزم‏تر و تلاشی وافر و بردباری ارزنده‏تر پا به میدان گذاشتند تا نقشه توطئه گران را بی نتیجه و ناكام گذارند.
گرچه شركت در عملیات جنگی و حضور در خطوط مقدم جبهه برای آن‏ها میسر نبود آن‏ها با انجام كارهایی كه دست كمی از مبارزه رودررو با دشمن نداشت به تجهیز و ترغیب مبارزان و رزمندگان پرداختند حضور در كلاسهای امداد و فراگیری تعلیمات نظامی جهت كمك به مردان مبارز در میادین جنگ از قدمهای اولیه زنان بود. به عهده گرفتن وظایف پرستاری در بیمارستانهای صحرایی و همكاری دلسوزانه در یاری رساندن به رزمندگان مرهمی بود كه بر زخم دلاور مردان جبهه نبرد حق و باطل می‏نهادند و به رفع نیازهای آن‏ها اقدام می‏كردند. زنانی كه از این صحنه دور بودند در شهرها و روستاها زندگی می‏كردند با ایمان و باور قلبی همدوش با هم مجاهدین راه خدا را تنها نگذاشتند و با جمع آوری اقلام مورد نیاز، بافت شال و كلاه و لباسهای گرم، پخت نان و تهیه مواد غذایی خود را در این مبارزه سهیم و شریك نمودند.
علاوه بر تلاشهای یاد شده نقش مادران صبور و همسران مؤمن دلاوران صحنه‏های نبرد كه فرزندان و شوهران خویش را به مبارزه علیه كفر ترغیب می‏كردند هرگز از یادها نمی‏رود. مطمئناً اگر روحیه مقاومت در بین زنان مسلمان در مدت زمان جنگ متزلزل می‏شد نتیجه بر عكس این بود. كیست كه آرامش صبورانه همسران، مادران، خواهران و دختران شهداء، اسراء و مفقود الاثرها را ببیند و به حقانیت نهضت و مبارزه ملت ایران از ابتدای شروع این جنبش دینی و مذهبی و از سوی دیگر به اینهمه عظمت و ایثار آفرین نگوید. نوشتار را با كلام رهبر معظم انقلاب در خصوص زنان مبارز و متعهد به پایان می‏بریم. تربیت اسلامی و انقلابی زن مسلمان مایه افتخار و مباهات جمهوری اسلامی است مابه زنان مسلمان خودمان افتخار می‏كنیم...زن ایرانی كه به بركت انقلاب در راه بسیار خوبی قرار گرفت...امروز می‏تواند در میدان علم و میدانهای گوناگون وارد شود و عالیترین مدارج علمی را نیز طی كند.(۱۶)

زهرا نسّاجی
پی‏نوشت‏ها:
۱. پیام به مناسبت روز زن ۲۶/۲/۵۸.
۲. سوره نساء، آیه ۲۰.
۳. سوره آل عمران، آیه ۳۵.
۴. سوره نحل، آیه ۵۹ ـ ۵۸.
۵. سوره حجرات، آیه ۱۳.
۶. سوره اسراء، آیه ۸۵.
۷. سوره نساء، آیه ۳۲.
۸. نهج البلاغه، نامه سی و یكم.
۹. در جمع بانوان قم ۱۲/۱۱/۵۸ .
۱۰. در دیدار با گروهی از بانوان فرهنگی و مربیان قرآن كاشمر ۲۲/۶/۵۸.
۱۱. مجله راه تربیت، شماره ۳۸، ص ۱۶.
۱۲. جوانان از دیدگاه امام خمینی (ره)، ص ۲۸۴.
۱۳. مجموعه مقالات و سخنرانی‏های كنگره بین المللی شخصیت امام خمینی ص ۹۵.
۱۴. مجله پیام زن، شماره ۱۰۰، ص ۱۸.
۱۵. فصلنامه شورای فرهنگی و اجتماعی زن، شماره ۵، پائیز ۷۸، ص ۲.
۱۶. به مناسبت هفته زن، سال ۱۳۶۸ و ۱۳۷۱.

منبع : ماهنامه پاسدار اسلام