قیام جمهوری خواهان چین ، سرآغاز سقوط رژیم امپراتوری

۹۶ سال پیش در روز ۱۰ اکتبر سال ۱۹۱۱ میلادی یک شورش گسترده نظامی در جنوب چین آغاز شد که نتیجه آن سرنگونی سلسله امپراتوران منچو و در نهایت برقراری حکومت جمهوری در این کشور پهناور و پرجمعیت بود.
در قرن نوزدهم میلادی ، کشور چین که امپراتوران سلسله منچو برآن حکومت می کردند بی وقفه از سوی کشورهای غربی مورد سوءاستفاده قرار گرفته و تحقیر می شد.
اندکی پس از شکست شورش بوکسرها علیه استعمارگران و تجار غربی ، چینی ها شاهد پیروزی نظامی کشور کوچک آسیایی ژاپن بر روسیه تزاری در سال ۱۹۰۵ میلادی بودند و این مساله موجب شد تا آنها متوجه عقب افتادگی کشورشان شوند.
تسوهی ، امپراتریس سالمند تلاش کرد با همکاری مشاورش ، ژنرال یوان چه کای اصلاحاتی را در حکومت ایجاد کند اما عمرش کفاف نداد و در سال ۱۹۰۸ میلادی درگذشت.
پویی امپراتور جدید که فقط ۳ سال داشت بر تخت سلطنت نشست و پدرش تچوئن نایب السلطنه شد.
تچوئن برای بازگشت به سنت های قدیم ، بدون فوت قوت ژنرال یوان چه کای را معزول کرد.
این اقدام فراتر از سطح تحمل اصلاح طلبان بود. آنها به تشویق سون یات سن خواستار تشکیل یک مجلس موسسان شدند اما تقاضاهای آنها بی جواب ماند.
سوت یات سن فرزند یک دهقان بود که به هاوایی رفته بود و از دانشگاه هونولولو فارغ التحصیل شده بود. او در سال ۱۹۰۰ میلادی حزب کومینتانگ را تاسیس کرد.
برنامه سون یات سن در ۳ کلمه خلاصه می شد: «ملی گرایی ، دموکراسی ، سوسیالیسم».
در روز ۱۰ اکتبر سال ۱۹۱۱ میلادی یک شورش در پادگان نظامی ووچانگ در استان هوبئی در نزدیکی شهر بزرگ کانتون در جنوب چین آغاز شد.
قیام کنندگان اعلام جمهوری کرده و بدون فوت وقت یک دولت موقت را تشکیل دادند.
کانتون و مناطق جنوب چین به قیام کنندگان پیوستند. به سرعت ۱۴ استان از ۱۸ استان امپراتوری چین با حکومت جمهوری اعلام همبستگی کردند.
سوت یان سن که در ایالات متحده به سر می برد شتابان به چین بازگشت و به عنوان رئیس جمهور موقت جمهوری نوپای چین انتخاب شد.
در همین زمان ، در شهر پکن ژنرال یوان چه کای ، مشاور سابق تسوهی ، امپراتریس چین قدرت را در دست گرفت. او پویی امپراتور خردسال را ناگزیر به کناره گیری کرد. ژنرال یوان چه کای به نوبه خود در روز ۱۳ فوریه سال ۱۹۱۲ میلادی اعلام حکومت جمهوری کرده و خود را به عنوان رقیب جمهوری خواهان جنوب مطرح کرد.
سون یات سن که مایل به تجزیه چین نبود مقام ریاست جمهوری را به ژنرال یوان چه کای واگذار کرد.
با این حال ، مرد قدرتمند جدید چین فقط یک هدف در سر داشت : نابودکردن حزب کومینتانگ ، برقراری دوباره رژیم امپراتوری و نشستن بر تخت سلطنت چین.
جمهوری خواهان جنوب خواستار برکناری ژنرال یوان چه کای شدند. یوان چه کای در روز ۲۷ اوت سال ۱۹۱۳ میلادی شهر نانکن ( نانجینگ امروزی) را تصرف کرد.
او به رژیم جمهوری خاتمه داده و در روز ۱۲ دسامبر سال ۱۹۱۵ میلادی استقرار امپراتوری را اعلام کرد.
در پی این اقدام ، یک قیام عمومی در سراسر چین به راه افتاد و یوان چه کای ناگزیر به عقب نشینی شد. او در روز ۶ ژوئن سال ۱۹۱۶ میلادی درگذشت.
به این ترتیب ، در روز ۱۰ اکتبر سال ۱۹۱۱ میلادی یک شورش گسترده نظامی در جنوب چین آغاز شد که سرآغاز سرنگونی سلسله امپراتوران منچو و در نهایت برقراری حکومت جمهوری در این کشور پهناور و پرجمعیت بود.
چین با خلاص شدن از رژیم امپراتوری درگیر یک دوره طولانی جنگ داخلی شد که سرانجام با پیروزی کمونیست ها در سال ۱۹۴۹ خاتمه یافت.
روز ۱۰ اکتبر هم در چین کمونیست و هم در تایوان یک جشن ملی است و هر دو کشور از سون یات سن به عنوان پدر جمهوری یاد می کنند.

بهرام افتخاری

منبع : روزنامه جام‌جم