چند راه برای برگرداندن آرامش به کودکانی که کابوس می بینند

هنوز به طور قطعی مشخص نشده است که کودکان از چه سنی خواب می بینند ولی حتی کودکان نوپا گاهی درباره خواب هایشان که رؤیاهایی شیرین و یا ترسناک هستند حرف می زنند. تقریباً همه بچه ها هر چند وقت یک بار خواب های ترسناک یا ناراحت کننده می بینند ولی در سنین پیش دبستانی - که بچه ها اغلب ترس از تاریکی دارند - تعداد کابوس ها بسیار بیشتر می شود. هیچ راه قطعی برای جلوگیری از کابوس دیدن بچه ها وجود ندارد. ولی والدین می توانند شب ها محیطی آرام برای خواب فرزندانشان فراهم آورند. در این صورت حتی اگر بچه ها باز هم کابوس ببینند با کمی دلداری و قوت قلب دادن والدین، آرامش خود را سریع تر به دست می آورند. اگر بچه ها بتوانند با کمک والدینشان بر این ترس های کودکانه غلبه پیدا کنند، در آینده می توانند راحت تر با موقعیت های سخت و هراس آور کنار بیایند و بر آنها مسلط شوند.
● کابوس فقط یک رؤیاست
کابوس ها، مانند بقیه رؤیاها در مرحله ای از خواب رخ می دهند که مغز بسیار فعال و مشغول طبقه بندی اطلاعات جدیدی که در طول روز به دست آورده در حافظه است . تصاویری که مغز در حال پردازش آنها است آنقدر واضحند که کاملاً واقعی به نظر می رسند و حتی می توانند احساساتی مانند ترس را در فرد برانگیزند.
در این مرحله از خواب که مرحله REM نامیده می شود چشم ها به سرعت زیر پلک ها حرکت می کنند. کابوس ها معمولاً در نیمه دوم خواب رخ می دهند زیرا مرحله REM در آن زمان طولانی تر است. وقتی بچه ها بعد از کابوس دیدن از خواب می پرند، تصاویری که در رؤیا دیده اند هنوز به صورت واضح و آشکار در ذهنشان است و کاملاً واقعی به نظر می رسد، پس طبیعی است که کودک بترسد و پدر و مادرش را صدا بزند. بچه ها در سنین پیش دبستانی کم کم متوجه می شوندکه کابوس ها فقط یک رؤیا هستند و چیزهایی که در خواب دیده اند واقعیت ندارد و نمی تواند به آنها آسیبی برساند، ولی حتی دانستن این واقعیت مانع ترسیدن آنها نمی شود. حتی در سنین بالاتر، وقتی بچه ها بعد از کابوس از خواب می پرند، می ترسند و احتیاج به حمایت و حضور پدر و مادرشان دارند.
● چرا کودکان کابوس می بینند
جواب این سئوال هنوز به طور دقیق مشخص نشده است ولی به نظر می رسد رؤیاها در نتیجه پردازش افکار، احساسات، نگرانی ها و دغدغه های کودکان در ذهنشان به وجود می آید.
در بیشتر مواقع کابوس دیدن کودکان هیچ علت واضح و روشنی ندارد، ولی در بعضی موارد، زمانی که کودکان دچار استرس می شوند یا تغییری در زندگی شان به وجود می آید، کابوس می بینند. موقعیت هایی مانند اسباب کشی، رفتن به یک مدرسه جدید، به دنیا آمدن یک فرزند دیگر یا درگیری ها و مشاجرات خانوادگی کودک را دچار پریشانی می کند و این نگرانی ها در رؤیاهای او بازتاب می یابد. گاهی اوقات کابوس ها بخشی از واکنش کودک به یک حادثه تلخ مانند بلایای طبیعی، تصادف یا زخمی شدن است کودکانی که قوه تخیل قوی ای دارند اگر قبل از خواب کتاب های ترسناک بخوانند یا فیلم های وحشت آور ببینند، اغلب دچار کابوس می شوند. مضمون کابوس ها تا حد زیادی بستگی به سن کودک و نگرانی ها و دغدغه های او در آن مقطع زمانی خاص دارد. هیولاها ، آدم های بد، حیوانات و موجودات خیالی معمولاً شخصیت های ثابت کابوس های کودکان هستند. رؤیاهای پریشان می تواند شامل خورده شدن توسط یک موجود خیالی، گم شدن، تحت تعقیب بودن یا تنبیه شدن باشد. بعضی وقت ها هم کابوس ها شامل قسمت هایی از اتفاقات و تجربیات روزانه بچه ها است که به شیوه هراس آوری تغییر شکل پیدا کرده است. ممکن است زمانی که کودک از خواب می پرد تمام جزئیات را به خاطر نیاورد ولی معمولاً بعضی از تصویرها ، شخصیت ها، موقعیت ها و به طور کل قسمت های وحشتناک خوابش را به راحتی به یاد می آورد.
● راه چاره
والدین نمی توانند از کابوس دیدن فرزندانشان جلوگیری کنند، اما می توانند با فراهم کردن شرایط مطلوب بچه ها را برای یک خواب آرام آماده کنند و این آرامش به آنها کمک می کند تا رؤیاهای شیرینی داشته باشند. برای به وجود آوردن حس آرامش و امنیت پیش از خواب فرزندانتان این نکات را رعایت کنید:
- بچه ها باید سر ساعت مشخص بخوابند و در ساعت مشخص از خواب بیدار شوند.
بانزدیک شدن زمان خواب، بچه ها باید فعالیت های ذهنی و جسمی شان را کمتر کنند تا برای خواب آماده شوند. دوش گرفتن قبل از خواب، بوسیدن بچه ها، خواندن کتاب داستان یا یک صحبت کوتاه در باره وقایع خوشایندی که در طول روز اتفاق افتاده است می تواند به آنها کمک کند تا خواب راحتی داشته باشند.
▪ تخت بچه ها باید نرم و راحت و دوست داشتنی باشد. می توانید اسباب بازی یا عروسک دلخواه فرزندتان را موقع خواب به او بدهید. وجود چراغ خواب به بچه ها کمک می کند تا بدون ترس از تاریکی و با آرامش به خواب بروند.
▪ به فرزندانتان اجازه ندهید قبل از خواب فیلم های ترسناک ببینند یا کتاب های ترسناک بخوانند، بخصوص اگر قبلاً سابقه کابوس دیدن داشته باشند.
▪ به کودکان خردسالتان بگویید که کابوس فقط یک رؤیاست ، واقعیت ندارد و نمی تواند به آنها آسیب برساند.
▪ اگر نیمه های شب فرزندتان با ترس و وحشت از خواب پرید می توانید با این روش ها آرامش را به او برگردانید.
▪ فرزندتان نیاز به حضور آرامش بخش شما دارد تا دوباره احساس امنیت و اطمینان خاطر پیدا کند. به او بگویید که شما همیشه و هر وقت که نیاز داشته باشد درکنارش هستید.
▪ با لحنی آرام به او بگویید که کابوس دیده است ولی دیگر کابوس تمام شده، همه چیز مرتب است و موجودات ترسناکی که در خواب دیده، نمی توانند صدمه ای به او بزنند.
▪ او را به خاطر ترسش سرزنش نکنید. به او بگویید حتی بزرگترها هم گاهی خواب بد می بینند و ممکن است بترسند یا ناراحت شوند زیرا رؤیاها خیلی واقعی به نظر می رسند پس ترسیدن از کابوس، طبیعی است.
▪ کودکان خردسال قوه تخیل قوی ای دارند و هر چیزی را به راحتی تصور می کنند. می توانید با هم بازی کوچکی کنید. با یکدیگر تصور کنید که یک اسپری جادویی ضدهیولا دارید و می توانید با آن تمام موجودات خیالی کابوس را از بین ببرید. به کمک هم ، همه جا، حتی زیر تخت و توی کمد را اسپری بزنید. در این صورت فرزندتان با خیالی آسوده و از آن مهم تر با شادی به خواب می رود.
▪ اگر فرزندتان از تاریکی می ترسد، حتماً در اتاقش چراغ خواب بگذارید. در صورت لزوم اجازه بدهید یک چراغ قوه با خود به رختخواب ببرد.
▪ به هرطریقی که می توانید آرامش را به او برگردانید. عروسک مورد علاقه اش را به او بدهید. داستانی را که دوست دارد برایش تعریف کنید. یک موسیقی ملایم بگذارید. از او بخواهید بگوید دوست دارد چه چیزهایی را در خواب ببیند. او را ببوسید و بخواهیدکه یکی از بوسه هایتان را در مشتش نگه دارد تا به خواب برود.
▪ علتی ندارد زمانی که فرزندتان از خواب پرید با او درباره چیزهایی که در کابوس دیده صحبت کنید، فقط سعی کنید به او احساس آرامش و امنیت را برگردانید و کمک کنید تا دوباره به خواب برود، ولی در طول روز به او اجازه بدهید درباره کابوسش با شما صحبت کند یا حتی آن را نقاشی کند یا درباره اش چیزی بنویسد ، زیرا بسیاری از موجودات ترسناک و خیالی در روشنایی روز قدرتشان را از دست می دهند. می توانید از فرزندتان بخواهید با کمک تخیلش یک پایان خوب برای کابوسی که شب گذشته دیده است بسازد. برای بسیاری از کودکان کابوس دیدن فقط گاهی وقت ها اتفاق می افتد. در این صورت جای نگرانی نیست و با کمی محبت و دلداری پدر و مادر مشکل حل می شود.
▪ اگر کابوس ها آن قدر زیادند که فرزندتان نمی تواند به اندازه کافی بخوابد یا دچار مشکلات رفتاری و احساسی شده است، بهتر است با یک پزشک دراین باره مشورت کنید.

غزاله مرعشی

منبع : روزنامه ایران