خاموش، اما پر سر و صدا

سال ۱۳۸۶ رسانه رادیو هم مانند رسانه‌های دیگر تغییرات و تحولات خاص خود را پشت سر گذاشت. تغیراتی که در مقایسه با دیگر رسانه‌ها شاید کم رنگ باشد اما در خود رادیو جلوه خاص خودش را داشت. افتتاح رادیو تجارت به شکل رسمی، شروع به کار آزمایشی و بی سر و صدای رادیو موسیقی، عقب نشینی آشکار رادیو جوان در مقابل فشارهای داخلی و خارجی بر سازمان صدا و سیما و تلاش برای بازیابی مخاطبان از دست رفته رادیو را شاید بتوان مهمترین تغیرات رادیو در سال ۱۳۸۶ دانست.
کوچ جماعت رادیویی در سال گذشته به تلویزیون شدت بیشتری داشت. فرشید منافی مجری محبوب شبکه جوان به یکی از برنامه‌های صبحگاهی سیما رفت و چهره‌ای که مخاطبان رادیو از او در ذهنشان تصویر کرده بودند را شکل بخشید و محدود کرد.
شاید به همین خاطر نه در تلویزیون آن چنان موفق بود و شاید نه در برگشتن به رادیو بتواند موفقیت‌های سابق را تکرار کند. اما به هرحال «برآورد»ها و هزینه پرداختی تلویزیون اصلا قابل مقایسه با برآوردهای رادیو نیست.
در سال ۸۶ رادیوهای تخصصی مانند ورزش، معارف، سلامت و ... به همان شرایط برنامه‌سازی روتین خود بدون ایده‌های جدید ادامه دادند. رادیو پیام به موسیقی و گزارش راه‌ها و اخبارهای واحد مرکزی خبر بسنده کرد. رادیو جوان شروع خوبی داشت اما کاسه صبر لبریز شده را چاره نشاید به جز پاک کردن صورت مساله.... رادیوهای دیگر نیز تفاوتی با سال قبل نداشتند.
● برنامه رادیویی گفت‌وگومحور-چالشی
▪ برگزیده اول: گفت‎وگوی روز (رادیو گفت‌وگو)
▪ برگزیده دوم: چای برای دو نفر (رادیو گفت‌وگو)
رادیو گفت‌وگو همچنان به حرکت معجزه گونه خود ادامه می‌دهد. هرچند از جرات و جسارت رسانه‌ای آن تا حدودی در مقایسه با سال ۸۵ کاسته شد، اما همچنان عیار ویژه‌ای برای خود دارد. رادیو گفت‌وگو رادیویی ویژه نخبگان جامعه است. رادیویی که ظاهرا خط قرمزها برایش کمی بالاتر است و آستانه تحملش بیشتر. رادیو گفت‌وگو از بهترین تجربه‌های رسانه‌ای کشور در ساله‌ای اخیر است. رادیویی که مساله‌ای به نام تبلیغات یا راهبرد تبلیغی برای آن وجود ندارد. تبلیغات رادیو گفت‌وگو به شکل چهره به چهره و توصیه‌ای است.
برنامه «گفت‌وگوی روز» هر روز ساعت ۱۸ تا ۱۹:۴۵ از این رادیو پخش می‌شود. این برنامه به نوعی شناسنامه و شاخص رادیو گفت‌وگو است که در هر برنامه به مهمترین بحث‌های روز و با حضور چند کارشناس و مهمان برنامه پرداخته می‌شود.
صحبت‌های صریح و حضور کارشناسان برنامه از سلیقه‌ها و طیف‌های مختلف در برنامه بر جذابیت این برنامه افزوده است.
برگزیده دوم برنامه «چای برای دو نفر» است که در آن هر یکشنبه ساعت ۲۲ رادیو گفت‌وگو میزبان یکی از شخصیت‌های مطرح کشور در عرصه‌های مختلف است.
● برنامه رادیویی اجتماعی
▪ برگزیده اول: جوانی آزاد (رادیو جوان)
▪ برگزیده دوم: صدای جمهور (رادیو ایران)
در تابستان‌ها ساعت ۱۸ تا ۲۰ و در زمستان ها ساعت ۱۷ تا ۱۹ یعنی ساعت طلایی شبکه جوان. «جوانی آزاد» وامدار برنامه «چهارراه جوانی» است. هرچند از «چهارراه جوانی» چندین برنامه و تیم تولیدی آمده‌اند و رفته‌اند.
یا رفته‌اند یا تحمل نشده‌اند. «چهارراه جوانی»، «روی خط جوانی»، «جوونی به وقت فردا» و «روی خط جوانی»... برنامه‌های این ساعت رادیو جوان بوده‌اند.
فاطمه صداقتی که دیگر به عنوان یکی از نمادهای رادیو جوان مطرح شده است، اجرای این برنامه را برعهده دارد. «جوانی آزاد» هرچند جسارت و بی پروایی «جوونی به وقت فردا» را ندارد اما تلاش می‌کند تا راهی که منجر به جذب مخاطب شده است را به روی خود نبندد. هرچند که فرشید منافی از مجریان ثابت برنامه‌های سانس‌های طلایی رادیو جوان اعتقاد دارد: «روی خط جوانی» در تاریخ و نوع خود یک برنامه تکرارنشدنی است. این برنامه‌ها به دلیل قابلیت‌هایی که دارند، در شرایط زمانی خاصی موفق عمل کرده و مورد توجه قرار می‌گیرند اما اجرای مجددشان در برهه‌ای دیگر چندان مورد اقبال واقع نمی‌شود. البته من هم موافقم که برنامه «روی خط جوانی» در نوع خود و زمان خود یک پدیده و اتفاق بود. «جوانی آزاد» برنامه مطلوب من نیست یا حداقل با استانداردها و معیارهای موردنظر من فاصله زیادی دارد اما با کمی صبر و حوصله و تحقیق بیشتر می‌توان به ساختار مقبول و مورد انتظار رسید.
در تلاش هستیم برنامه‌ای بهتر داشته باشیم اما نمی‌توان انتظار داشت که «جوانی آزاد» هم مثل «روی خط جوانی» شود. «روی خط جوانی» تمام شد. در حال حاضر باید به فکر یک اتفاق جدید در رادیو جوان باشیم.»
برگزیده دوم این بخش برنامه «صدای جمهور» است که هر هفته از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۷ تا ۱۹ به روی آنتن شبکه رادیویی ایران می‌رود. این برنامه که دومین سال حضور خود در آنتن رادیو ایران را می‌گذراند به سردبیری زهرا یساقی تهیه می‌شود.
● برنامه رادیویی صبحگاهی
▪ برگزیده اول: یک صبح یک سلام (رادیو جوان)
▪ برگزیده دوم: برنامه صبگاهی رادیو پیام
صبح با یک سلام بلند و آرزوی موفقیت روزانه برای تک‌تک شنوندگان و پشت بند آن یک ترانه شاد و روحیه بخش صبحگاهی می‌شود طلیعه برنامه «یک صبح، یک سلام» رادیو جوان. اجرای خوب بنفشه رافعی و نوع ارتباط او با مخاطبان بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. «یک صبح، یک سلام» تمام تلاش خودش را برای شروع یک روز خوب و انرژی بخش انجام می‌دهد.
شاید همین نوع تفاوت در برنامه‌سازی باشد که موجب شده است مخاطبان صبحگاهی که یا در طی مسیر هستند یا در محل کار و فراغت بیشتری دارند، موج رادیوی خود را از شبکه‌های دیگر به رادیو جوان بچرخانند. برنامه یک صبح یک سلام هر روز از ۶:۳۰ تا ۸:۳۰ روی آنتن می‌رود.
برنامه صبحگاهی رادیو پیام هم در همان مسیر ثابتی است که سال‌های گذشته نیز بود. موسیقی، خبرهای ۱۵ دقیقه یکبار و اخبار راه و «بین خطوط برانید»ها. بخش صبحگاهی هر روز از ساعت ۶ تا ۱۰ صبح پخش می‌شود.
● برنامه رادیویی علمی
▪ برگزیده اول: روی خط باشد (رادیو جوان)
▪ برگزیده دوم: برنامه کوانتوم (رادیو جوان)
«روی خط باشید» برنامه‌ای است که در آن راجع به مباحث علمی و صنعتی روز و روند توسعه علمی کشور در مصاحبه با صاحبنظران و متخصصان مطرح می‌شود. نکته قابل توجه آن است که گاهی صحبت‌ها به مناظره علمی و چالشی نیز کشیده می‌شود.
«روی خط باشید» در حدود چهار سال است که روی آنتن می‌رود و مهرگان سوادکوهی سردبیری آن را بر عهده دارد. «روی خط باشید»، شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۲۰ تا ۲۰:۳۰ روی آنتن شبکه جوان می‌رود.
برگزیده دوم نیز برنامه «کوانتوم» از شبکه جوان است که در آن به مباحث علمی و آخرین خبرهای علمی پرداخته می‌شود.
● برنامه رادیویی سرگرمی- تفریحی
▪ برگزیده اول: برنامه هفت شنبه (رادیو جوان)
▪ برگزیده دوم: جمعه ایرانی (رادیو ایران)
جمعه صبح‌ها زمان عرصه برنامه‌های تفریحی-سرگرمی رادیو است. برنامه هفت‌شنبه با گروه تولیدی مانند صادقی از نویسندگان قدیمی طنز و زیر سایه سنگین فرزاد حسنی - مجری فعلا مهجور تلویزیون - و جمعی از نزدیکان و دوستان ایشان تولید می‌شود.
هفت‌شنبه بیشتر به جنگی رادیویی شبیه است که این قابلیت و انعطاف را دارد که حتی بدون متن دو ساعتی روی آنتن برود. به قولی «دور هم باشیم و خوش باشیم». هفت‌شنبه در قالب‌های کنایی به اشارات سیاسی هم می‌پردازد اما محدود و حساب شده. هفت شنبه جای خود را در بین مخاطبان دبیرستانی و وبلاگی هم باز کرده است. نام فرزاد حسنی + هفت شنبه را سرچ کنید و نتیجه را ببینید. هفت شنبه جمعه از ساعت ۹ تا ۱۱ پخش می‌شود.
جمعه ایرانی هم امسال با تیمی قوی و قدیمی به برنامه‌سازی طنز مشغول بود و مخاطبان بسیاری را مجذوب خود ساخته است. این برنامه از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰ در رادیو ایران روی آنتن می‌رود.
● برنامه رادیویی فرهنگی
▪ برگزیده دوم: هفت اقلیم (رادیو فرهنگ)
▪ برگزیده دوم: شب مضراب و حنجره (رادیو پیام)
برنامه «هفت‌اقلیم» که پخش آن از اواخر سال ۸۳ آغاز شد از جمله برنامه‌های قابل توجه این شبکه رادیویی است. برنامه با سردبیری مهدی شیبانی و رویکرد اطلاع‌رسانی در حوزه فرهنگ و هنر شروع به کار کرد و در ابتدا بیشتر حال و هوای یک برنامه خبری را داشت.
«هفت‌اقلیم» اواخر سال ۸۴ با تغییر مدیر گروه فرهنگ و هنر رادیو فرهنگ رویکرد متفاوتی را پیش روی گرفت. در برنامه «هفت‌اقلیم» هر روز هفته به یک موضوع اختصاص دارد. میراث فرهنگی، ‌هنرهای تجسمی، سینما، ادبیات، تئاتر و موسیقی موضوعات این برنامه هستند.
روزهای شنبه برنامه به موضوع میراث و تاریخ می‌پردازد، روزهای یک‌شنبه موضوع برنامه هنرهای تجسمی است، روزهای دوشنبه برنامه‌ با موضوع کتاب و رادیو تهیه می‌شود، سه‌شنبه‌ها برنامه به موضوع تئاتر اختصاص دارد، چهارشنبه‌ها موضوعات ادبیات،شعر و ترجمه را در برنامه پوشش می‌دهد، پنج‌شنبه موضوع برنامه تلویزیون است و در نهایت روزهای جمعه برنامه به موضوع سینما اختصاص دارد.
زمان برنامه در هر روز به بررسی اخبار هنری و فرهنگی روز و حضور مهمان برنامه اختصاص پیدا می‌کند. این برنامه سال گذشته هم در نظرسنجی برترین‌های رسانه‌ای سال به عنوان برترین برنامه رادیویی فرهنگی انتخاب شد و امسال برای دومین سال پیاپی به در این بخش برگزیده انتخاب کنندگان است.
برگزیده دوم برنامه شبانگاهی سه‌شنبه‌های رادیو پیام با اجرای عباس کاکاوند از قدیمی‌های موسیقی است که روح بسیار لطیف و شایسته‌ای به برنامه می‌دهد. حضور مهمانانی که کمتر رسانه‌ای هستند ولی کارهای ماندگاری در موسیقی کرده‌اند وجهه‌ای دیگر به برنامه داده است. از مهمترین خصوصیات این برنامه معرفی کامل موسیقی‌های پخش شده و حتی زمینه‌های ترانه‌سرایی و آهنگسازی و تنظیم آهنگ آن است. این برنامه شبانگاهی با عنوان «شب مضراب و حنجره» سه‌شنبه‌ها از ساعت ۲۲ تا ۲ بامداد پخش می‌شود.
● برنامه رادیویی ورزشی
▪ برگزیده اول: همیشه با ورزش (رادیو ورزش)
▪ برگزیده دوم: ایستگاه ورزش (رادیو جوان)
«همیشه با ورزش» در واقع یک مجله ورزشی- رادیویی است و هر روز از شبکه رادیویی ورزش پخش می‌شود. اشاره به وقایع ورزشی روز، گزارش روز و مسابقات در حال برگزاری و مصاحبه با مسوولین ورزشی از مهمترین بخش های این برنامه است.
از نکاتی که باعث متمایز شدن این برنامه می‌شود نگاه جامعه شناسی ورزشی است که در این برنامه به آن توجه می‌شود و گاهی مصاحبه‌های چالشی که رنگ دیگری به این برنامه می‌دهد. استفاده از کارشناسان و گزارشگران مسلط و خبره اعتبار این برنامه را تا حد زیادی بالا برده است.این برنامه ساعت ۱۸ تا ۲۰ هر روز در شبکه ورزش روی آنتن می رود.
برنامه «ایستگاه ورزش» هم به لطف ساعت پخش مناسب آن مورد توجه قرار می‌گیرد. پرداختن به طنز ورزشی از مهمترین خصوصیات این برنامه است که ساعت ۱۹ تا ۲۰ هر روز از رادیو جوان پخش می‌شود.

امیر اسماعیلی

منبع : مجله اینترنتی هفت سنگ