شب قدر به ریزه خواری اکتفا نکنیم

جریان قدر و اِحیاء و گرامی داشت قرآن و بهره برداری از فضل لِیلة القدر جزء دولت قرآن است. که این دولت همواره مورد درخواست ماست و از ذات أقدس إله مسئلت می کنیم، نَسئَلُکَ دُولَهً کَرِیمَهً تُعِزُّ بِهَا الإسلامَ وَ أهلَه وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَ أهلَه. و هنگام ظهور بقیّه الله (أرواحُ مَن سِواهُ فِداه) این دولت تجلّی می کند. بحث شب قدر بررسی عناصر محوری دولت قرآن است ؛که این چه دولت جهان شمولی است چه دولت فراگیری است که همه دُوَل و مِلل را زیر پوشش خود می گیرد لِیُظهِرَهُ عَلَی الدِینِ کُلِّهِ وَ لُو کَرِهَ الکافِرُون(۱)‎/ وَ لُو کَرِهَ المُشرِکُون وَ کَفی بِاللهِ شَهِیداً و مانند آن.
نموداری از دولت قرآن را ذات أقدس إله در دولت سلیمان و مُلک سلیمان ذکر کرد. فرمود: گوشه ای از دولت الهی را ما به سلیمان داده ایم، ولی به شما صدها برابر خواهیم داد. دولت سلیمان غُدُوُّها شَهر وَ رَواحُها شَهر(۲) بود. مُلک سلیمان بر این محور بود که آن حضرت بامداد راه یک ماهه می رفت. شامگاه راه یک ماهه می رفت. دولتی که بر باد مستقر باشد اینقدر قدرت دارد که مسافر خود را در یک و نیم روز به اندازه یک ماه راه ببرد. سالکِ خود را در پگاه یا شامگاه به اندازه یک ماه راه ببرد. اما دولت قرآن یک شبه ره صد ساله می رود. این هزار ماه که در طی یک قرن در حدود هشتاد سال خلاصه می شود، دولت قرآن است.
● دارایی لِیلة القدر
ادراک لِیلة القدر کار آسانی نیست؛ فهمش آسان نیست چه رسد به حضور و ظهور و نیل اش. وَ مَا أدریکَ مَا لِیلَةُ القَدر(۳)‎/ خاصیّت این دولت آن است که لَیلَةُ القَدرِ خِیر مِنْ ألفِ شَهر(۴)‎/ این که در این کریمه فرمود: إنّا أنزَلناهُ فِی لَیلَهِ القَدرْ (۵)‎/ وَ مَا أدریکَ مَا لَیلَةُ القَدر، این تحلیلش را تشبیه کرده است. تحلیلش را تَثقیل کرده است. فرمود: درک این معنا مشکل است، چه رسد به نیل این معنا. تو چه می دانی که دولت قرآن یک شبه ره هشتاد ساله می رود!
اگر بزرگانی گفتند: هرچه دارند همه از دولت قرآن دارند و اگر همین بزرگان گفته اند: یک بیت از این قصیده به از صد رساله بود و اگر همین ها سروده اند، این طفل یک شبه ره صدساله می رود، نشأت گرفته از همین دولت قرآن است. فرمود: درک این معنا مشکل است، چه رسد به داشتن این معنا!
از مناجات های لطیف و ظریف خواجه هَروی این است که دارا شدن مهم است، نه دانا شدن! آن مناجات های لطیف خواجه انصاری را که می خوانید، می بینید به خدا عرض می کند که دانا شدن مهم نیست. اگرکسی زحمت بکشد، دانا بشود؛ فقیه بشود، حکیم بشود، ادیب بشود، متکلم بشود، محدث بشود، این دانای علم است و این مهم نیست. به دلیل این که صدها نفر در طول سال ها به حوزه ها و دانشگاه ها راه یافتند و دانا شدند. عمده دارا شدن است نه دانا شدن.
دانایی لِیلَهُ القَدرِ خِیر مِنْ ألفِ شَهر دشوار است، چه رسد به دارایی اش. سخن از لَیلَهُ القَدرِ خِیر مِنْ ألفِ شَهر است. این راه دشوار نیست. اگر دشوار بود ما را امر نمی کردند، دعوت نمی کردند. دشواری مال کسی است که کوله بار خود را بر دوش دارد. اگر بار خودبینی را به زمین بگذارد، سبک می شود. وقتی سبک شد، تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا (۶)‎/ وجود مبارک رسول گرامی (علیه و علی آله آلاف التحیّه والثناء) فرمود: نَجَی المُخَفَّفُون. آنها که سبک بالند نجات پیدا کرده اند.
همین معنای بلند نبوی را وجود مبارک علیّ بن أبیطالب (علیه أفضلُ صلوات المُصلّین) که این ایام متعلق به آن حضرت است، فرمود: تَخَفَّفُوا، تَلْحَقُوا. سبک بار بشوید، پروازش آسان است! این پرکشیدن با سنگین بال و سنگین بار بودن ممکن نیست. کار جعفر طَرار نیست که یک شبه ره صد ساله را طی کند. این کار جعفر طیّار است. طراری را کنار گذاشتن و طیّار شدن با مراسم احیاء هماهنگ است، و این شدنی است.
فرصت را قدر بدان.‎/‎/
اگر قرآن به سر می گذاریم، هدف تنها این نباشد که خدا گناهان ما را بیامرزد، ما را به جهنم نبرد، ما را به بهشت ببرد. اینها ریخت و پاش سفره شب قدر است. وقتی یک دوستی سفره ای پهن می کند، مائده الهی و مَأدبة الهی می چیند، مهمان های خود را به بهترین وجه پذیرایی می کند. وقتی مهمان ها برخاستند، سفره برچیده می شود، آن ریزه های سفره را می ریزند؛ مرغ ها آن ریزه های سفره را می چینند.
ریزه سفره شب قدر این است که کسی نسوزد، به جهنم نرود. اینها شب قدر نیست. شب قدر آن است که انسان طیّار گونه دست هزارها نفر را بگیرد و به بهشت ببرد. در دنیا رفتار او، گفتار او، سیرت او، سریرت او، سنّت او آموزنده باشد. هزارها نفر را زنده کند و در آخرت هم هزارها نفر را به همراه خود به بهشت ببرد. اگر ما بتوانیم در کنار سفره الهی و دولت قرآن بنشینیم، چرا در ته صفوف و صَفُّ النِعال قرار بگیریم به دنبال آن ریزه های سفره تکان ها باشیم که از سفره تکانده شده چیزی به ما برسد.
به ما گفتند: هر کسی به اندازه قدر خود شب قدر را درک می کند و قدر هر کسی هم به اندازه قدر همت اوست. اگر ما به اندازه همت مان دولت قرآن را و دولت قدر را می توانیم ادراک کنیم، چرا همت نطلبیم ما قبل از اینکه از خدا مظروف بخواهیم، ظرف و ظرفیت هم طلب بکنیم. هرگز نمی توان گفت: چون ما ظرفیت مان اینقدر بود، خدا به ما اینقدر داد. این سخن نیمی از ثواب است، نه هر ثوابی و همه ثواب.
سخن صائب، ثواب، منزه از خطا، مبرّای از اشتباه آن است که هم ظرف بخواهیم ، هم مظروف. آن یکی فیض اش گدا آرد پدید، این مال مصرع قبل است. وآن دگر بخشد گدایان را مزید، این طلیعه بیت دیگر است. این دو مصرع یک بیت نیست که شهرت یافته است. آن یکی فیض اش گدا آرد پدید، مربوط به بیت قبل است. وآن دگر بخشد گدایان را مزید طلیعه بیت بعد.
یعنی خدا دوتا فیض دارد: با یک فیض ظرفیت می دهد با فیض دیگر این ظرف را پُرِ از مظروف می کند و به تعبیر اهل معرفت اگر هر فیضی به اندازه ظرفیت باشد که ما اِبداع نخواهیم داشت. ما لِیسة تامّه را به کانة تامّ نمی توانیم تبدیل بکنیم. این که خدا لِیسِ تامّ را کانِة تامّ می کند، یعنی از کَتم عدم به وجود می آورد، نشانه آن است که داد او را قابلیت شرط نیست، بلکه شرط قابلیت، داد اوست. ما هم از خدا قابلیت طلب بکنیم، هم مقبول را بخواهیم. هم ظرف طلب بکنیم، هم مظروف طلب بکنیم. این همت اگر در ما زنده شد؛ هرگز نمی گوییم لیاقت ما همین مقدار بود. از ما خواستن و از ذات أقدس إله اِجابت کردن!
بنابراین دولت قرآن دولتی است که لِیلهُ القَدرِ خِیر مِنْ ألفِ شَهر است.
ریزه های این سفره، ریخت و پاش این مائده همان است که کسی نسوزد، حوائج اش برطرف بشود، بیماران شِفا پیدا کنند، دُیون تَادیه بشود، مشکلات معیشت و تورّم و مسکن و ازدواج حلّ بشود.‎/‎/ شب قدر یعنی شبی که خِیر مِنْ ألفِ شَهر. اگر وَ مَا أدراکَ مَا لِیلَهُ القَدر، اگر فهمیدن او مشکل است، پیدا کردن اش هم مشکل تر. منتها اگر کسی با مفهوم اُنس گرفت، درک این معانی برای او مشکل است. اگر کوله بار خودبینی و خودخواهی و دنیا طلبی بر دوش او بسته است، طی این راه برای او مشکل است. اینها را که بگذارد کنار، هم فهمیدنش آسان است، هم پرکشیدنش.
● مرغ باغ جان
مطلب دیگر این که آیا ما ابزاری داریم که با آن ابزار به خوبی بفهمیم یک شبه می شود ره صدسال را رفت آیا در درون ما این وسیله هست یا نه در درون جان ما بسیاری از این مرغ های ملکوتی پر بسته اند. انبیای الهی عموماً، وجود مبارک رسول گرامی (علیهم آلاف التحیّه والثناء) خصوصاً، آمدند که پر و بال این مرغ ملکوت را باز کنند، تا انسان بفهمد و ببیند چه خبر است، آنگاه خود پرواز کند. البته یک چیزهایی هست که کار عقل نیست. همانطوری که دست نمی تواند ببیند، کار چشم است. عقل هم نمی تواند بفهمد که«یک شبه می شود ره صد ساله رفت .» عقل با مفهوم و برهان و استدلال کار دارد. از عمیق ترین برهان تا سطحی ترین دلیل، همه را عقل می تواند درک کند . اما پر کشیدن، دیدن، همین جا که نشسته است بهشت را ببیند؛ همین جا که نشسته است جهنم را ببیند، ناله جهنمی ها را بشنود، این نه کار دست و پاست، نه کار چشم و گوش است ، نه کار عقل؛ این کار دل است. این کار در درون انسان ها تعبیه شده است. هیچ کسی با دانایی به جایی نرسید که علیّ بن أبیطالب (سلام الله علیه) درباره او بفرماید : این که در دنیا نشسته است، دارد بهشت را می بیند؛ هُمْ وَالجَنَّه کَمَنْ قَدْ رَآها (۷)‎/ هرکسی به این مقام رسید از دارایی که خواجه انصاری می گوید رسیده است، نه از دانایی. یعنی با مفهوم نمی شود بهشت را دید. با دل می شود بهشت را دید. در دیار دل این معارف فراوان است. و لیلةالقدر برای آن است که انسان، این دلی که خوابیده را بیدار کند. این بند را از دست و پای دل بر دارد. این مرغ باغ ملکوت را آزاد کند تا آنگاه یک شبه ره صد ساله را طی کند.
● معجزه شب های قدر
ما با بار گناه و با بار خیال و وَهم توان این پَرش را نداریم، باید شست وشو کنیم. آنچه که به عنوان توبه، به عنوان نیایش در این شب ها مطرح است برای این شست وشو و رفت و رُو و گردگیری است. منتها شست وشوی ملکوتی، گردگیری ملکوتی، غبار روبی ملکوت ، خانه تَکانی ملکوتی و مانند آن. ما مشکل مان در گردگیری ها، در رفت و رُوها، در جارو کردن های مُلکی نقل این آلودگی هاست. اگر کسی گردگیری می کند، اینطور نیست که گرد آئینه را از بین ببرد. بالاخره این گرد از صفحه آئینه زدوده شد، لکن به این پارچه چسبید. اگر کسی جایی را جارو می کند، این گردها از این لباس یا از این فرش به این جاروی برقی یا جاروی سنتی رسیده است. اینطور نیست که این گردها از بین رفته باشد این را نمی گویند: شست وشو. اما با کیمیاگری می شود که مَحو و اثبات که کار ملکوتی ذات أقدس إله است و لِیلةالقدر هم شب کیمیاگری و شب مَحو و اثبات است. ما اگر می خواهیم گناهمان را با توبه شست وشو کنیم، مثل جارو کردن نیست که این آلودگی را از خود منتقل کنیم به جای دیگر. ما تبدیل می کنیم به مَحو و اثبات. این که ذات أقدس إله سیّئات را به حسنات تبدیل می کند، کیمیاگری است دیگر! کیمیاگر یک مس را طلا می کند.
اگر وجود مبارک فِضّه (سلام الله علیها) به تعبیر شیخ مشایخ ما مرحوم آیت الله اصفهانی که فرمود: مفتقرا مَتاب رو از دَر او به هیچ سو ‎/ زان که مس وجود را فضه او طلا کند (۸)
اگر خدمتگزار بی بی، خادمه بی بی این هنر کیمیاگری را دارد که مِس را طلا کند ، خود آنها چه خواهند کرد ! در کیمیاگری این نیست که این نقص را منتقل کند به جای دیگر. در کیمیاگری یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات (۹)‎/ یک طَرّاری را طیّار کردن، یک مِس وجود را طلا کردن . یک گنهکاری را تائب کردن، کیمیاگری می طلبد و دیگر سخن از نقل و انتقال نیست.
کار لیلةالقدر این است که یا ما رأساً از همه اینها به عنوان مَحو و اثبات، از چیزی بگذریم و چیزی را ثابت کنیم یا به صورت کیمیاگری آن سیّئات را به حسنات تبدیل کنیم. این راه شدنی است به دلیل این که گفتند. راه شدنی است، به دلیل این که بسیاری از بزرگان رفتند. راه شدنی است به دلیل اینکه اصرار دارند شما در لیالی قدر اینچنین باشید. و اگر به اندازه همت ما مراسم احیاء را انجام دادیم و به استقبالش رفتیم، به اندازه همت ما هم ذات أقدس إله استجابت می کند. این که فرمود: اُدعُونِی اَستَجِب لَکُمْ (۱۰)، یعنی هم ظرف بخواهید، هم ظرفیت طلب بکنید، هم مظروف بخواهید. به اندازه همتتان که دعا کردید، ما هم به همان اندازه به شما پاسخ می دهیم.‎/‎/

آیت الله جوادی آملی‎
منابع در روزنامه موجود است

منبع : روزنامه ایران