سلامتی‌ام را بر باده مده، ای استاد سلمانی!

وقتی قرار است یک آرایشگاه را برای آرایش و زیبایی انتخاب کنیم چه معیارهایی را مد نظر قرار می دهیم ؟ جایی که بتوان مدل‌ها و امکانات آرایشی روز را پیدا کرد؛ جایی که به منزل یا محل کارمان نزدیک باشد؛ جایی که قیمت خدماتش مناسب و نازل باشد؛ جایی که از سال‌ها قبل می‌شناسیم...
آیا معیاری مثل اهمیت به وضعیت بهداشت و رعایت استانداردهای بهداشتی در یک آرایشگاه هم در انتخاب ما تأثیری دارد؟ اگر تأثیر دارد، از طریق چه نشانه‌هایی می‌توانیم به آن پی ‌ببریم؟
در سال‌های اخیر با توجه به اطلاع‌رسانی و تبلیغات رسانه‌ها، اطلاعات ما در مورد بیماری‌هایی که ممکن است در محیطی مثل آرایشگاه منتقل شوند، کمی بیشتر از قبل شده است. البته هنوز خیلی از ما بسیاری از این حرف‌ها را باور نداریم و در انتخاب‌هایمان دقت لازم را نمی‌کنیم.
بیماری‌های پوست و مو، عفونی و تنفسی از جمله شایع‌ترین بیماری‌هایی هستند که ممکن است در یک آرایشگاه به مشتری یا آرایشگر منتقل شوند. ابتلا به این بیماری‌ها آن‌قدر خطرناک و عذاب‌آور هستند که آدم را مجبور کند برای زیباشدن دقت، زمان و هزینه بیشتری صرف کند.
● فقط از وسایل خودم استفاده می‌کنم
آرایشگاه ...... از جمله سالن‌های آرایش بانوان است که از نظر رعایت استانداردهای بهداشتی، مورد تأیید دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی است؛ خانم ...... که قبلاً فرهنگی بوده، ۷ سال است که مدیریت این سالن آرایش را به عهده دارد. بگذارید ببینیم در این آرایشگاه چه نکاتی رعایت می‌شود که مستحق این تأییدیه بوده است.
اولین چیزی که معمولاً نظر فرد را در برخورد با یک مکان جلب می‌کند، ظاهر آن است. برای یک سالن آرایش، مهم‌تر از شیک و مجهز بودن، رعایت نظافت آن است که باعث می‌شود مشتری با خیال راحت‌تری خود را به دست استاد سلمانی بسپارد و این اصول شامل بنای سالن، وسایل مورد استفاده و افرادی است که در آن‌جا کار می‌کنند.
در یک نگاه، آرایشگاه مورد تأیید اداره بهداشت را می‌توان این‌طور توصیف کرد: یک سالن که برای هر کدام از خدماتی که به مشتریان ارایه می‌دهد فضایی هرچند کوچک اما جداگانه و مستقل دارد. هر کدام از آرایشگران روپوش و وسایل مخصوص خودشان و مشتری‌هایشان (حوله، پیشبند، قیچی، شانه، موچین و ...) را دارند. روی هر میز آرایش یک ظرف شیشه‌ای محتوی آب و الکل برای ضد عفونی کردن ابزار کار و روی میز وسط یک دستگاه اتوکلاو برای استریل کردن آن‌ها وجود دارد (که معمولاً هر آرایشگر هفته‌ای یک‌بار برای استریل کردن وسایلش از آن استفاده می‌کند).
▪ کوپ: بیشترین مراجعه به آرایشگاه برای کوتاه کردن مو است. معمولاً پیش از کوپ سر مشتری را می‌شویند؛ تمیز بودن سرشویی عامل مهمی در جلوگیری از انتقال بیماری‌های پوست و مو و بیماری‌های قارچی است. خانم ...... تأکید می‌کند که سرشوی‌هایی آرایشگاهش پس از هر بار استفاده، شسته و خشک می‌شوند. ضمناً بهتر است افرادی که فقط می‌توانند از یک نوع شامپو استفاده کنند، هنگام مراجعه به آرایشگاه حتماً شامپوی خود را همراه داشته باشند. دومین مورد مهم در این قسمت، حوله مورد استفاده برای خشک کردن موها است. بسیار ضروری است که هر حوله را فقط برای یک نفر استفاده کنند؛ برای دست‌یابی به این امر بهتر است هر مشتری از حوله شخصی خودش استفاده کند. در آرایشگاه مینیاتور قفسه‌هایی برای نگهداری بسته‌های وسایل شخصی مشتریان ثابت در نظر گرفته شده که در این بسته‌ها حوله، شانه، تیغ و موچین وجود دارد. مشتریانی که می‌دانند همیشه به این آرایشگاه می‌آیند، با پرداخت ۲۵۰۰ تومان می‌توانند یکی از این بسته‌ها را خریداری و به نام خودشان در آرایشگاه نگهداری کنند یا با خود به منزل ببرند. البته تعداد مشخصی هم حوله (به تعداد مشتریانی که برای یک روز به آن‌ها وقت داده شده) وجود دارد که در پایان روز در ماشین لباسشویی و خشک‌کن شسته، خشک و هفته‌ای یک‌بار هم برای ضد عفونی شدن به خشک‌شویی منتقل می‌شوند.
و اما هر آرایشگر برای خودش یک قیچی دارد که بعد از هر بار استفاده آن با الکل ضد عفونی و پایان هر هفته در دستگاه اتوکلاو استریلش می‌کند. شانه‌ها هم اگر شخصی نباشند پس از هر بار مصرف شسته و در ظرف محتوی الکل نگهداری می‌شوند.
▪ رنگ و مش: یادتان باشد اگر خواستید موهایتان را رنگ یا مش کنید، به آرایشگرتان تأکید کنید برای تغییر رنگ موهایتان فقط از اکسیدان استفاده کند. در بعضی از آرایشگاه‌ها به جای اکسیدان از آب‌اکسیژنه استفاده می‌شود، به این دلیل که در مدت زمان کمتری رنگ موها را تغییر می‌دهد و آن را شفاف می‌کند؛ غافل از این‌که به همان نسبت آسیب بیشتری هم به مو می‌رساند. هیچ‌وقت به خاطر قیمت‌های پایینی که بعضی از آرایشگاه‌ها برای رنگ و مش تعیین می‌کنند به آن‌ها مراجعه نکنید چون به راحتی می‌شود از مواد غیر استاندارد برای رنگ و مش کردن مو استفاده کرد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به مو رساند.
معمولاً با دو روش موها را مش می‌کنند؛ یا با استفاده از کلاه مخصوص یا با استفاده از فویل؛ کلاهی که برای این منظور وجود دارد، جنسی از لاستیک نرم و با ضخامتی متوسط دارد، خانم ...... می‌گوید: «ما بعد از هر بار مصرف، کلاه‌ها را با مایع ظرفشویی می‌شوییم، با الکل ضد عفونی می‌کنیم و برای جلوگیری از چسبناک شدنش به آن پودر می‌زنیم.» اما بعضی‌ها هم روش مش کردن با فویل را انتخاب می‌کنند؛ خود خانم...... این روش را توصیه می‌کند چون هر فویل بعد از استفاده برای یک مشتری دور ریخته می‌شود و این کار امکان انتقال هرگونه بیماری را از بین می‌برد. البته اگر قرار شد از فویل برای مش کردن استفاده شود، آرایشگر باید حضور ذهن و تجربه زیادی داشته باشد چون فویل حرارت بیشتری را در خود نگه می‌دارد و اگر زمان ماندن ماده مش روی مو درست محاسبه نشود، ممکن است مو بسوزد.
▪ اصلاح صورت و مرتب کردن ابرو: اصلاح، معمولاً با نخ‌های مخصوص انجام می‌شود که بعد از استفاده هر مشتری نخ باید عوض شود تا یک نخ با پوست دو صورت تماس نداشته باشد. خانم......مدیر آرایشگاه ...... می‌گوید: «ما قبل از شروع کار، نخ را با الکل ضد عفونی و بعد از پایان کار هم برای کاهش التهاب پوست مشتری، از پماد اکسید روی (زینگ اکسید) استفاده می‌کنیم.»
بعضی از آرایشگاه‌ها از تیغ برای مرتب کردن ابروها استفاده می‌کنند؛ با این توجیه که کار با تیغ راحت‌تر از موچین است و باعث زخیم شدن موهای ابرو می‌شود. نباید فراموش کرد که کوچک‌ترین بی‌احتیاطی در استفاده از تیغ ممکن است به یک عمر عذاب و پشیمانی برای مشتری یا آرایشگر ختم شود. در آرایشگاه ...... هرکدام از مشتریان ثابت موچین مخصوص خودشان را دارند که یا همراه خود به منزل می‌برند یا در کنار بقیه لوازم آرایش شخصی‌شان در آرایشگاه می‌ماند. برای مشتری‌های گذرا هم با توجه به این‌که در طول روز به تعداد مشخصی مشتری وقت داده می‌شود، مسؤول اصلاح و ابرو می‌داند که تا پایان روز چند مشتری دارد؛ بنابراین به تعداد مشتریان غیر ثابت موچین ضد عفونی‌شده آماده می‌کند و در طول روز هر موچین فقط برای یک نفر استفاده می‌شود. در پایان روز هم موچین‌ها برای ضد عفونی شدن در الکل قرار می‌گیرند.
▪ اپیلاسیون: وسایل و مواد مورد استفاده در اپیلاسیون شامل موم، زرورق یا پارچه نخی سفید، پودر بچه، دستگاهی برای گرم کردن موم و قاشقک مخصوص برای گذاشتن موم روی سطح پوست است. برای گرم کردن موم می‌توان از روش‌های زیادی استفاده کرد اما بهترین روش استفاده از دستگاه مخصوصی است که در آن درجه حرارت مشخصی برای موم در نظر گرفته شده است و خطر بیش از حد گرم شدن آن و در نتیجه سوختن پوست وجود ندارد. این دستگاه‌ها با ظرفیت‌های یک‌نفره و چندنفره موجود است. مقدم تأکید می‌کند: «ما برای این‌که مشتری‌هایمان مطمئن باشند مومی که برای آن‌ها استفاده می‌شود فقط یک بار و برای آن‌ها گرم شده است، از دستگاهی با ظرفیت یک نفر استفاده می‌کنیم و پس از هر مشتری ظرفش را می‌شوییم و به جای پارچه هم از زرورق استفاده می‌کنیم. برای گذاشتن موم روی سطح پوست افراد هم از قاشقک‌های یک‌بار مصرف استفاده می‌شود.»
▪ پیلینگ: روشی است برای پاک‌سازی پوست از جوش‌های سرسیاه با استفاده از دستگاه بخار که این روش از نظر پزشکان تأیید شده نیست، چون باعث می‌شود منافذ پوست باز شوند و به پوست آسیب برسد. ضمن این‌که اگر وسایل دستگاه آلوده باشند، فرد را به اگزما و بیماری‌ها و حساسیت‌های پوستی مبتلا می‌کنند. به جای پیلینگ می‌توان از ماسک‌های گیاهی که هم پوست را پاک‌سازی می‌کنند و هم باعث شادابی و برطرف شدن چروک‌های آن می‌شوند بهره برد.
▪ کاشت ناخن مصنوعی: به همان اندازه که ممکن است باعث زیبایی انگشت‌ها شود، می‌تواند ناخن‌های فرد را از قیافه بیندازد. اگر قبل از کاشت ناخن از مواد ضد قارچ استفاده نشود و هوای زیر ناخن مصنوعی را خوب نگیرند، فضایی بین ناخن فرد و ناخن مصنوعی خالی می‌ماند و این فضا در اثر تماس با آب می‌تواند مرکز تجمع قارچ و میکروب شود. ضمن این‌که ماندن طولانی‌مدت لاک و ناخن مصنوعی روی ناخن باعث می‌شود هوا به ناخن نرسد و هاله زردرنگی روی ناخن ایجاد شود.
کسانی که از ناخن مصنوعی استفاده می‌کنند معمولاً با مشکل جدا کردن آن مواجه هستند، مقدم به این افراد توصیه می‌کند به جای استفاده از سوهان ناخن، آب جوش یا چاقو، چند دقیقه‌ای ناخن‌هایشان را در نرم‌کننده موی سر و پس از آن در استون بگذارند و پس از آن شاهد راحت جدا شدن ناخن‌های مصنوعی از ناخن‌های طبیعی‌شان باشند.
▪ تاتو: از جمله خدماتی است که در آرایشگاه‌هایی که مورد تأیید اداره بهداشت هستند ارایه نمی‌شود. در تتو از سوزن‌ها و رنگ‌های مخصوصی استفاده می‌شود که اگر این سوزن‌ها بعد از هر بار استفاده عوض و دور ریخته نشوند، باعث انتقال بیماری‌های خونی و عفونی خواهند شد.
● نظافت سالن
در آرایشگاه ...... بعد از رفتن آخرین مشتری ها ماشین‌های لباسشویی و خشک‌کن برای شستن و خشک کردن حوله‌ها، پیشبندها و روپوش کارکنان روشن و نظافت کلی سالن آغاز می‌شود. میزهای کار، کف سالن، سرویس‌های بهداشتی، سرشورها، اتاق اپیلاسیون و ... هم در این نظافت کلی، تمیز می‌شوند. البته سرویس‌های بهداشتی و سرشورها در طول روز هم بارها شسته می‌شوند. شنبه‌های هر هفته هم پیش از ورود اولین مشتری‌ها کل وسایل و تجهیزات سالن به گوشه‌ای منتقل و سالن کاملاً تمیز و شسته می‌شود.
هر ۶ ماه یک‌بار هم کف سالن با مواد مخصوص، ضد عفونی می‌شود و سالی سه بار هم کل سالن سم‌پاشی می‌شود، چون خانم ...... اعتقاد دارد محیط آرایشگاه مرطوب است و به دلیل استفاده از مواد شیرینی مثل موم، حتی با رعایت تمام اصول بهداشتی هم ممکن است مورد حمله سوسک، موش، پشه و دیگر حشرات موذی قرار گیرد. زباله‌های سالن در یک سطل بزرگ جمع می‌شوند و مدیر این آرایشگاه تأکید دارد وقتی تا نیمه‌های سطل پر شد، در کیسه را گره بزنند و زباله‌ها را به گوشه‌ای منتقل کنند تا عصر که کل آن‌ها به بیرون منتقل می‌شوند. او می‌گوید: «اگر بخواهیم بگذاریم سطل پر شود، هم جا‌به‌جایی‌اش سخت می‌شود و ممکن است موقع جابه‌جایی آشغال‌ها روی زمین بریزند و هم در مدت زمانی که باید صبر کنیم تا سطل پر شود، بوی بد و آلودگی زباله‌های قبلی فضای سالن را پر می‌کند.» آرایشگران این آرایشگاه هم موظفند هر روز دوش بگیرند و روپوش سفید بپوشند و در صورت ابتلا به بیماری‌های واگیرداری مثل سرماخوردگی و ... باید سه روز استراحت کنند یا با ماسک به محل کارشان بیایند.
● آرایشگران بدانند
خطراتی که ممکن است یک آرایشگر را تهدید کند، کمتر از خطرات تهدیدکننده مشتریان نیست. یکی از معیارهایی که خانم ...... برای انتخاب آرایشگر بر آن تأکید دارد، داشتن کارت بهداشت است. «در این صورت مطمئنم که آن شخص یک دوره یک هفته‌ای آموزش بهداشت را گذرانده و حداقل اطلاعات را در مورد بهداشت فردی و محیط دارد.»
▪ بیماری‌های پوستی: که ممکن است از طریق مشتریانی که ناقل بیماری هستند، یا به خاطر تماس مستقیم مواد شیمیایی (رنگ، مش و ...) با پوست دستشان به آن‌ها مبتلا شوند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها بهتر است که در صورت مشاهده هرگونه علامت بیماری در پوست و موی مشتریان از دستکش استفاده و بلافاصله بعد از اتمام کار دستشان را ضد عفونی کنند. در هنگام استفاده از مواد شیمیایی هم بهتر است از دستکش‌های یک‌بار مصرف استفاده شود.
▪ بیماری‌های عفونی: اگر مشتری یک بیماری عفونی مثل ایدز یا هپاتیت داشته باشد، در صورت ایجاد خراش یا وجود زخم باز، عامل انتقال این بیماری به آرایشگر منتقل می‌شود؛ خرمی توصیه می‌کند که آرایشگران حتماً واکسن هپاتیت بزنند و در استفاده از وسایلی مثل تیغ نهایت دقت را به عمل آورند. اگر هم دستشان زخم شد، بلافاصله با موادی مثل ساولن یا بتادین آن ضد عفونی و بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
▪ بیماری‌های تنفسی: معمولاً به خاطر وجود گرده‌های ریز مو و ناخن (برای آن‌ها که پدیکور و مانیکور انجام می‌دهند) در هوا امکان بروز مشکلات ریوی و تنفسی برای آرایشگران زیاد است. توصیه برخی پزشکان برای پیشگیری از این مشکلات، خوردن روزی دو یا سه لیوان شیر در روز است. ضمن این‌که اگر مشتری بیماری تنفسی مسری داشته باشد، می‌تواند این بیماری را به آرایشگر هم منتقل کند. چه خوب است مشتریان محترم کمی وجدان داشته باشند و در صورت بیمار بودن یا خودشان از ماسک استفاده کنند یا به آرایشگر اطلاع دهند تا او ماسک بزند. بوی مواد شیمیایی هم ممکن است به مرور زمان و در اثر استفاده زیاد باعث ایجاد مشکلات ریوی و تنفسی شود که این مشکل هم با ماسک زدن حل می‌شود.
▪ بیماری‌های استخوانی و مفصلی: وقتی قرار است یک نفر در روز بیش از هشت ساعت سر پا بایستد، امکان این‌که به مفاصل زانو و مهره‌های کمرش فشار بیاید و او را با مشکلات جدی در این زمینه مواجه کند، بسیار زیاد است. البته اگر او به ازای هر نیم یا یک ساعت ایستادن حداقل ۱۰ دقیقه بنشیند و نرمش‌های عضلانی و ماهیچه‌ای را انجام دهد و به جای کفش‌های تنگ و پاشنه بلند، از صندل‌های طبی و مناسب استفاده کند، امکان بروز این مشکلات به حداقل می‌رسد.
▪ بیماری‌های وریدی: ایستادن زیاد، علاوه بر این‌که مشکلات مفصلی به وجود می‌آورد، باعث می‌شود خون در رگ‌های پا جریان نداشته باشد و آرایشگر مبتلا به واریس شود. اگر دقت کرده باشید معمولاً مقابل پای هر آرایشگر یک زیر پایی است، برای این‌که او هر از چند گاهی یکی از پاهایش را روی آن بگذارد تا از سطح زمین بالاتر باشد. ضمن این‌که اگر هر دو، سه ساعت یک‌بار دقایقی بخوابد و پایش را از سطح زمین بالاتر بگذارد تا خون در آن جریان پیدا کند، امکان ابتلا به واریس تا حد زیادی کاهش می یابد.
▪ سندرم قیچی: استفاده مکرر از قیچی باعث مشکلاتی در مفاصل انگشتان دست می‌شود و آن‌ها را از شکل می‌اندازد.
● از زوایا غافل مشو
آرایشگاه ...... نیز از جمله آرایشگاه‌هایی است که مهر تأیید اداره بهداشت را دریافت کرده است. آقای ...... بیش از ۱۷ سال است که آرایشگر است و مدیریت این آرایشگاه را به عهده دارد.
دیوارهای پوشیده از سرامیک سفید، کف سنگ‌شده، دو ردیف میز برای اصلاح سر و صورت چهار مشتری، دو سرشوی با یک محفظه شفاف بینشان برای نگهداری حوله‌ها، یک کمد بلند برای نگهداری وسایل شخصی مشتریان ثابت و مواد آرایشی مورد استفاده، یک دستگاه اتوکلاو روی میز مدیریت و البته یک ردیف نیمکت چرمی انتظار در انتهای سالن، از مهم‌ترین اجزای این آرایشگاه به نظر می‌رسند. آقای ...... عقیده دارد، شرایط ظاهری یک آرایشگاه و آرایشگرهایش باید طوری باشد که یک مشتری به محض ورود بتواند به آن اعتماد کند.
طرح استفاده از وسایل شخصی در این جا نیز اجرا می‌شود و هر مشتری می‌تواند از بسته‌های آماده شامل حوله، دسته‌تیغ، شانه، قیچی، موپر و ماشین اصلاح که ۱۵ هزار تومان قیمت دارد یا وسایل شخصی که با خود از منزل می‌آورد، استفاده کند. اما برای افرادی که به طور گذری به این آرایشگاه مراجعه می‌کنند، سعی شده تا جای ممکن از وسایل یک‌بار مصرف استفاده شود. به طور مثال محفظه شفاف بین دو سرشوی پر است از حوله‌های یک‌بار مصرف که از هر کدام فقط برای یک مشتری استفاده می‌شود. بقیه وسایل هم مثل شانه، برس، قیچی، موپر و دسته‌تیغ هر روز در دستگاه اتوکلاو استریل و در طول روز هم در ظرف محتوی بتادین نگهداری می‌شوند.
یکی از مواردی که در بیشتر آرایشگاه‌ها مغفول واقع می‌شود، استفاده از پیشبند است؛ معمولاً از هر پیشبند برای چند مشتری استفاده می‌شود و بدین ترتیب امکان خطر انتقال بیماری‌های پوست و مو از طریق قسمتی از پیشبند که دور گردن بسته می‌شود و در ارتباط مستقیم با پوست است، وجود دارد. راهکاری که خرمی برای حل این مشکل در نظر گرفته مصرف چسب‌های مخصوص دور گردن است؛ به این ترتیب که بین بند پیشبند و گردن مشتری لایه‌ای از این چسب قرار می‌گیرد و از تماس مستقیم پیشبند با پوست او جلوگیری می‌کند.
اگر از آقای ...... بخواهید یکی از تجربیاتی را که در طول ۱۷ سال کار آرایشگری در زمینه امور بهداشتی شغلش به دست آورده بگوید، به نظافت فضای آرایشگاه و مخصوصاً تمیز کردن درزهای روی میزهای کار اشاره می‌کند: «بسیاری از قارچ‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها در درزها و شکاف‌های روی میز و زاویه‌های ساختمان رشد می‌کنند، بنابراین ما خودمان را موظف می‌کنیم که هر روز این زوایا و درزها را تمیز و ضد عفونی کنیم تا از شیوع بیماری‌های قابل انتقال پیشگیری شود.»

منبع : سامانه اطلاع‌رسانی شبکه پزشکی کشور