بازار برق ایران

همانطور که می دانید، در یکی دو دهه اخیر صنعت برق در سراسر دنیا دستخوش تغییرات بنیادین شده است که از آن تحت عناوین مختلفی همچون «مقررات زدایی»، «تجدید ساختار در صنعت برق»، «تجدید قوانین» یا... یاد می شود. کشورهای مختلف با انگیزه های مختلفی وارد مرحله نوین صنعت برق شده اند. بازار برق ایران با ابلاغ آیین نامه «تعیین روش، نرخ و شرایط خرید و فروش در شبکه برق کشور» توسط وزیر نیرو در تاریخ ۱/۸/۸۲ راه اندازی شد. از مهم ترین دلایل و انگیزه های تجدید ساختار و راه اندازی بازار برق در ایران می توان به موارد ذیل اشاره کرد؛
۱) ایجاد فضای رقابتی در بخش های تولید و توزیع برق
۲) تامین منابع مورد نیاز از طریق حضور بخش غیردولتی در سرمایه گذاری
۳) افزایش بهره وری اقتصادی
ساختار بازار برق ایران مدل آژانس خرید است، که لازم است کلیه خریداران و فروشندگان در بازار برق حضور داشته باشند. از بارز ترین مشخصه های بازار برق ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد؛
▪ مدل بازار در بازار برق ایران بازار روز قبل است.
▪ مدل حراج در بازار برق ایران حراج یک طرفه است.
▪ پرداخت به فروشندگان برمبنای روش پرداخت بر مبنای پیشنهاد است.
▪ بازار برق ایران بازار عمده فروشی است.
▪ نرخ خرید از بازار برق ایران به شکل یکنواخت و بر اساس قیمت تسویه بازار است.
▪ پرداخت بابت خدمات انتقال بر مبنای آمادگی است.
مدل بازار برق در ایران مدل Pool است، که در این مدل شرکت در بازار برای کلیه خریداران و فروشندگان اجباری است.
مدل پرداخت به فروشندگان در بازار برق ایران تمایزی یا پرداخت بر مبنای پیشنهاد است. در بازار برق ایران رقابت فروشندگان در بخش انرژی است. فروشندگان مجاز هستند منحنی های عرضه انرژی را در پله های صعودی و حداکثر در ۱۰ پله به بازار برق ارائه کنند. در صورت پذیرش این قیمت ها در بازار برق بر مبنای قیمت پیشنهادی به واحدها پول پرداخت خواهد شد و نه بر مبنای حداکثر قیمت پذیرفته شده در بازار.
پرداخت بابت ظرفیت ثابت است. در بازار برق بر اساس ظرفیت آماده تولید واحدهای نیروگاهی مبلغی بابت آمادگی به ازای هر مگاوات ساعت آماده پرداخت می شود. نرخ آمادگی مطابق با آیین نامه سال ۸۴ برابر با ۷۲ هزار ریال بر مگاوات ساعت بوده که در ضرایب مختلفی که تابع ساعات روز، ایام هفته و ماه های سال است، این نرخ ضرب می شود. این مبلغ صرف نظر از اینکه نیروگاه تولید کند یا تولید نکند، پرداخت می شود. نرخ آمادگی برای تمام نیروگاه های کشور ثابت است. نرخ فروش انرژی به خریداران ثابت است یا به تعبیر دیگر دریافت از خریداران به شکل یکنواخت است. در این حالت متوسط مبلغ پرداختی در کل کشور به ازای تمام نیروگاه ها محاسبه شده و این نرخ در کل کشور ثابت است و هر یک از خریداران بر اساس این نرخ بایستی به بازار برق پول پرداخت کنند.
پرداخت بابت خدمات انتقال بر مبنای آمادگی است. در واقع می توان گفت مبلغ پرداختی بابت خدمات انتقال وابسته به ظرفیت آماده تجهیزات انتقال و فوق توزیع است و ارتباطی به انرژی جابه جا شده توسط این تجهیزات ندارد. دلیل این امر هم این است که در حال حاضر تجهیزات اندازه گیری که بتواند انرژی جابه جا شده را اندازه گیری کند در سراسر کشور و در تمام تجهیزات نصب نشده است. در حال حاضر فروشندگان برق شامل شرکت های برق/ آب منطقه یی(شرکت های برق/ آب منطقه یی به نمایندگی از نیروگاه های واقع در حوزه خود در بازار برق نقش فروشنده را ایفا می کنند)، شرکت توانیر و نیروگاه های با خرید تضمینی است. از سوی دیگر شرکت های برق منطقه یی در بازار برق نقش خریدار را نیز ایفا می کنند. لازم به ذکر است با توجه به تصویب ماده واحده استقلال شرکت های توزیع استانی توسط مجلس محترم شورای اسلامی در تاریخ ۹/۱۱/۸۴ به زودی شرکت های توزیع در بازار برق به عنوان خریدار برق حضور خواهند داشت. شرکت های برق منطقه یی به عنوان مالک تجهیزات انتقال در بازار برق ایران نقش ارائه دهنده خدمات انتقال را نیز بر عهده دارند.
● ماموریت، اهداف، وظایف
▪ خرید و فروش عمده برق در داخل و خارج از کشور و نظارت بر خرید و فروش عمده برق در داخل و خارج از کشور و دیگر عملیات در بازار برق که توسط سایر اشخاص حقیقی و حقوقی در چارچوب ضوابط و مقررات بازار برق انجام می شود.
▪ مدیریت دسترسی و جابه جایی ( ترانزیت) انرژی الکتریکی در شبکه برق شامل تبادلات درون و برون مرزی و اتخاذ تدابیر لازم برای پیشگیری از وضعیتی که رقابت در بازار برق را محدود می کند.
▪ تدوین مقررات، استانداردها و دستورالعمل های مرتبط با اهداف و موضوع فعالیت بازار برق و ارسال آنها به هیات تنظیم بازار برق جهت تصویب.

منبع : روزنامه اعتماد