پروتستانیسم

پروتستانیسم۱ به معنای گرایش و اعتقاد به مذهب پروتستان۲ است. مذهب پروتستان, نام یکی از سه فرقة اصلی مسیحی است و نام دو فرقه دیگر، کاتولیک و ارتدوکس میباشد.
مذهب کاتولیک به معنای مذهب اصیل و جامع از دوران حواریون مسیح ـ یعنی ۲۰۰۰ سال پیش تا کنون ـ ریشهدارترین مذهب مسیحی است. کاتولیک۳، واژهای یونانی و به معنای جامع و اصیل میباشد.
سابقه مذهب ارتدوکس به حدود ۱۵۰۰ سال پیش باز میگردد. در اواخر قرن پنجم میلادی، زمانی که امپراطوری وسیع روم, به شرقی و غربی تقسیم شد, کلیسای شرقی, نام ارتدوکس به خود گرفت و کلیسای غربی, عنوان کاتولیک را حفظ کرد. ارتدوکس۴، واژهای یونانی و به معنای عقیدة درست و دین راست و حنیف میباشد.
● تاریخچه
تاریخچة مذهب پروتستان, به قرن شانزدهم میلادی باز میگردد و از عمر آن, حدود پانصد سال میگذرد و از آن جهت که این مذهب در اعتراض به برخی عقاید کلیسای کاتولیک شکل گرفت, نام پروتستان به خود گرفت. پروتست۵ به معنای اعتراض و پروتستان۶ به معنای معترض است.
پروتستان, پیش از آن که نام مذهبی از مذاهب مسیحی باشد و در کنار سایر مذاهب بنشیند, عنوانی برای حرکتی اجتماعی - مذهبی در جهت رفع پارهای بدعتها در آیین مسیحیت و انجام اصلاحاتی در این آیین، با هدف بازگشت به تعلیمات واقعی کتاب مقدس و آیین مسیحیت بود. عنوان پروتستان، هنگامی نام فرقهای از فرقههای مسیحیت شد که کلیسای جامعه انگلیکان در آمریکا، نام پروتستان را بر کلیسای اسقفی خود نهاد. این حادثه در سال۱۷۸۳م. رخ داد. جامعه انگلیکان، انشعابی از کلیسای کاتولیک بود.
● عقاید
اهمیت این نکات وقتی به خوبی روشن میشود که از نظرات کلیسای کاتولیک در موضوعهای فوق، آگاه شویم و مقایسه ای هر چند اجمالی و اندک، بین کلیسای کاتولیک و پروتستان انجام دهیم.
▪ یکی از عقاید اساسی کلیسای کاتولیک, عصمت پاپ و دوری او از گناه است. کاتولیکها معتقدند که عیسی مسیح، پطرس را بر تمام کلیساهای مسیحیت، رهبر قرار داده و کلید ملکوت آسمان را به وی سپرده است.۷ پطرس نیز پاپ را جانشین و وصی خود و صاحب اختیار کلیسای جامع، تا ابد، قرار داده است. از این رو، علاوه بر کتاب مقدس, آرا و فتاوای پاپ، مقدس بوده و او دارای مرجعیت دینی است.
در مقابل، کلیسای پروتستان، به عصمت پاپ معتقد نیست و تنها مرجع افکار و رفتار دینی را کتاب مقدس میداند و به آرای پاپ و شورای کلیسا، به دیدة تقدیس نمینگرد. از نگاه پروتستانها، در فهم کتاب مقدس، نیازی به تفسیر و تاویل ارباب کلیسا نیست و هر مسیحی میتواند پیام آن را با وجدان شخصی خود دریابد.
▪ در مورد شرایط حصول سعادت ابدی, کلیسای کاتولیک معتقد است که سعادتمندی در گرو دو عامل ایمان یا فیض خداوند و انجام اعمال نیک است. اعمال نیک، اعمالی هستند که با احکام خداوند و قوانین کلیسا، مطابق باشند. احکام خداوند, همان احکام دهگانة عهد عتیق و اخلاق کامل مسیحیت میباشند.
در مقابل، کلیسای پروتستان معتقد است که سعادتمندی و نجات, تنها در گرو ایمان و فیض خداوندی است.
▪ در کلیسای کاتولیک, کشیش، واسطة آمرزش گناهان بین گناهکار و خداوند است و فرد گناهکار با اعتراف به گناه خود نزد کشیش و طلب آمرزش از او، آمرزیده میشود.
در نقطة مقابل، کلیسای پروتستان معتقد به هیچگونه واسطهای بین خدا و خلق نیست و آمرزنده را تنها خداوند میداند.
▪ کاتولیکها معتقد به وجود عالم برزخ و مؤثر بودن دعا برای مردگان و دریافت نور الهی برای آنان هستند. آنان در تایید مدعای خود, به جملاتی از کتاب دوم مکابیان استناد میکنند و از آن جهت که این کتاب نزد پروتستانها فاقد ارزش و اعتبار است, آنان اعتقادی به وجود برزخ و تأثیر دعا برای مردگان ندارند.
▪ در کلیسای کاتولیک، کشیشان و روحانیان، مطلقاً مجاز به ازدواج نیستند؛ اما در کلیسای پروتستان، کشیشان میتوانند ازدواج کنند.
▪ کلیسای کاتولیک, به آیینهای مقدس هفتگانه معتقد است. این آیینها عبارتند از: غسل تعمید, تأیید, توبه, عشای ربانی, دست گذاری, ازدواج و تدهین بیماران.
از این اعمال, تنها غسل تعمید و عشای ربانی است که در نزد پروتستانها از آیینهای مقدس به شمار میروند.
در مراسم عشای ربانی, کاتولیکها معتقدند که نان و شراب، واقعاً به خون و گوشت مسیح تبدیل میشوند؛ اما پروتستانها تغییر و استحالة نان و شراب به بدن مسیح را انکار میکنند.
▪ در عین عقلگرایی بیشتر کلیسای پروتستان نسبت به کلیسای کاتولیک, پروتستانها نیز همانند کاتولیکها, به تثلیث معتقدند و این اعتقاد را میتوان یکی از عقاید مشترک بین آن دو دانست.
به طور خلاصه, عمدهترین ویژگیهای مذهب پروتستان عبارتند از: آزادی فردی در امور دینی و دنیوی, تساهل دینی, انحصار مرجعیت دینی در کتاب مقدس و عدم اعتقاد به مرجعیت پاپ و شورا و قوانین کلیسا, مسئولیت مستقیم انسان در مقابل خداوند, ممدوح دانستن ثروت و عبادت دانستن کار.
● فرقه‌ها
مذهب پروتستان نیز به نوبه خود، بر اساس افکار و عقاید رهبران خود، مانند لوتر و کالوین و به مرور زمان، دچار انشعابهایی گردید. این انشعابها عبارتند از:
۱) کلیسای لوتری یا انجیلی.
۲) کلیسای کالونی یا اصلاح شده.
۳) کلیسای انگلیکنها که ابتدا انشعابی از کلیسای کاتولیک بود و سپس انشعابی از پروتستان گردید.
۴) کلیسای آناباتیسم.
بد نیست بدانیم که در مسیحت, عنوان هر فرقه و مذهب, با عنوان کلیسای آن مشخص میشود؛ به عنوان مثال، فرقة لوتری, با عنوان کلیسای لوتری شناخته می شود.
امروزه از بین فرقههای چهارگانة فوق, دو فرقة لوتری و کالونی، دارای پیروان بیشتری هستند و عمدهترین فرقههای پروتستان محسوب میشوند.
فرقة لوتری در آلمان, نروژ, سوئد, دانمارک و فنلاند و فرقة کالونی در انگلستان, فرانسه, سوئیس و مجارستان، از پیروان بیشتری برخوردارند.

نویسنده: مهدی عزیزان
پی نوشت:
۱. Protestanism
۲. Pritestan
۳. Catholic
۴. Orthodox
۵. Protest
۶. Protestan
۷. انجیل متی، ۱۶: ۱۸.
منابع:
۱. غلامحسن مصاحب، دائره المعارف فارسی، شرکت سهامی کتابهای جیبی, ج ۱،۱۳۸۰.
۲. عبدالرسول بیات و دیگران، فرهنگ واژهها, موسسة اندیشه و فرهنگ دینی , چاپ اول, ۱۳۸۱.
۳. حسین توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ, سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت), چاپ دوم, ۱۳۷۹,
۴. محمدرضا زیبایی نژاد، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت, انتشارات اشراق، چاپ اول , تابستان ۱۳۷۵.

منبع : خبرگزاری فارس