جراحی بینی ؛ درمان بیماری یا زیبایی صورت

در حال حاضر جراحی پلاستیك بینی در جامعه ایرانی شیوع پیدا كرده است و افراد زیادی را می توان دید كه بینی خود را زیر لایه های چسب، پنهان كرده اند.
این در حالی است كه هیچ آمار خاص و مشخصی از این عمل زیبایی در دست نیست اما حضور گسترده مردم در مطبهای پزشكان مؤید این مسأله است كه این نوع جراحی گسترش روزافزونی پیدا كرده است.
روانشناسان بیشتر این جراحی ها را ناشی از نیاز روانی می دانند و جراحان پلاستیك از دشواری و آسیبهای احتمالی بعد و هنگام عمل سخن می گویند. شیوع روزافزون این جراحی در كشور، ما را بر آن داشت با دكتر محسن نراقی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران، متخصص گوش و حلق و بینی و فوق تخصص راینولوژی (جراحی بینی) كه در مهرماه امسال با ارائه هشت مقاله در سه كنگره بزرگ آكادمی های جراحان آمریكا موفق به دریافت جایزه ویژه بهترین مقاله سال كنگره جراحان بینی آمریكا شد، گفت وگویی داشته باشیم.
● به عنوان یكی از صاحبنظران در علم راینولوژی لطفاً در مورد مفهوم آن توضیحاتی بفرمایید؟
راینولوژی از كلمه لاتین «راینو» به معنای بینی و «لوژی» به معنای شناخت تشكیل شده است. این رشته فوق تخصصی به جراحی ها و درمان بیماری های بینی، سینوسها و ساختمانهای وابسته در سر و صورت می پردازد یكی از بخش های مهم در راینولوژی، جراحی پلاستیك و زیبایی بینی با حفظ عملكرد آن است. این علم نوین دسترسی به ظریف ترین عناصر بینی را با رویكردهای غیر تهاجمی و روشهای اندوسكوپیك امكان پذیر ساخته است.
یك راینولوژیست تنها از دید ظاهری به بینی نگاه نمی كند زیرا این علم به تمام بیماری های داخل بینی و مشكلاتی كه بیماران از نظر تنفسی پیدا می كنند، احاطه و اشراف دارد.
● منظور از عملكردهای بینی چیست؟
بینی یكی از مهم ترین اعضای بدن در نگهداری سلامت فرد و حفظ سایر اعضا است. بینی فیزیولوژی بسیار پیچیده ای دارد. وظایف اساسی بینی شامل ایجاد راه هوایی، حس بویایی، تنظیم دما، تنظیم رطوبت، تصفیه ذرات هوا و نقش در تكلم است.
مهم ترین عملكرد بینی ایجاد راه هوایی برای تنفس طبیعی است. كوچك ترین تغییرات در مجرای تنفسی بینی، می تواند موجب مقاومت قابل ملاحظه ای در برابر عبور هوا شود به طوری كه اگر قطر مسیر عبور هوای تنفسی از راه بینی به نصف تقلیل یابد، مقاومت راه هوایی بینی ۱۶ برابر می شود.
تنظیم دمای هوا زمانی صورت می گیرد كه هوای استنشاقی از روی سطوح وسیع ساختمانهای پیچیده داخل بینی كه حاوی شبكه غنی مویرگی است می گذرد. صرف نظر از حرارت هوای تنفسی، دمای هوا در حلق به ندرت بیش از ۴ درجه نسبت به دمای طبیعی بدن نوسان دارد. تغییر دمای محیط به میزان ۲۵ درجه موجب تغییری كمتر از یك درجه در هوای دمی می شود.
شمار زیادی از غدد مخاطی مستقر در مخاط بینی امكان مرطوب سازی دائم هوای تنفسی را می دهد. تخمین زده می شود طی ۲۴ ساعت تنفس، حدود یك لیتر مایع صرف اشباع هوای دمی شود. هوای دمی بیش از ۷۵ درصد، از رطوبت اشباع می شود.
تصفیه ذرات استنشاقی برعهده سیستم مخاطی بینی است كه جریان ممتد ترشحات چسبنده ای را شكل می دهد. اكثر ذرات بین ۲ تا ۵ میكرون در این ترشحات به دام می افتند. این ترشحات شامل ایمونو گلوبوبین و عوامل دفاعی است. حركات منظم مژكهای سلولی، این ترشحات چسبنده را با سرعت چند میلی متر در دقیقه حركت داده، اجازه می دهد كه این ترشحات هر ۲۰ دقیقه یك بار جایگزین شود. تولید روزانه این ترشحات زیاد است.
بینی نقش مهمی در تكلم دارد و موجب افزایش رزونانس صدا می شود به طوری كه در موقع گرفتگی بینی، صدای «م» به صورت «ب» و «ن» به صورت «د» ادا می شود.
● بی توجهی به این عملكرد ارزشمند چه عواقبی را به دنبال دارد؟
هرگونه اختلال در عملكردهای حیاتی بینی در سلامت و زندگی افراد و جامعه عواقب ناگواری برجا خواهد گذاشت. تنفس حیاتی ترین عملكرد زندگی است كه نتیجه آن رسیدن اكسیژن به بافتهای بدن است. هنگامی كه تنفس از مسیر طبیعی خود از راه بینی منحرف شود، عوارض آن تمام بافتهای بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.
فردی كه تنفس از راه بینی را از دست بدهد، نه تنها در زندگی فردی، بلكه در روابط اجتماعی نیز مشكلات زیادی تجربه خواهد كرد. بی حالی، خواب آلودگی، كسالت، بی حوصلگی و عصبی بودن از عوارض اختلال در تنفس است.
محرومیت از تنفس بینی، خشكی مجاری تنفسی و ضعف سیستم دفاعی آن را در پی خواهد داشت. گرفتگی بینی اغلب سبب بروز مشكلاتی در سایر ساختمانهای وابسته نیز می شود.
وجود اختلال در بینی سبب می شود عده ای از راه دهان تنفس كنند این مسأله چه مشكلاتی را در شخص به وجود می آورد!
تنفس دهانی مزمن باعث می شود دندانها جرم بگیرند، زبان، خشك یا باردار شود و بیمار دچار بوی بد دهان شود.
تنفس از طریق دهان همچنین سبب ایجاد خشكی، زخم و درد در ناحیه حلق می شود و ممكن است منجر به احساس توده ای در گلو شود.
دو علت شایع مشكلات تنفسی در بیماران داوطلب جراحی پلاستیك بینی، انحراف تیغه بینی و رشد بیش از اندازه شاخكهای بینی است كه همزمان با جراحی پلاستیك بینی قابل اصلاح هستند. اما علت سوم كه شامل پولیپ های بینی و سینوزیت مزمن است، لازم است در مرحله جداگانه ای، پیش از انجام جراحی پلاستیك بینی، تحت درمان مناسب قرار گیرد.
در صورت تشخیص صحیح و دقیق هر كدام از این مشكلات تنفسی با درمان مناسب، بیمار داوطلب جراحی پلاستیك بینی می تواند از رفع مشكلات تنفسی و سلامت بینی بعد از جراحی اطمینان داشته باشد.
● در حال حاضر شاهد افزایش جراحی بینی در جامعه هستیم علت این مسأله چیست؟
به طور كلی جراحی پلاستیك بینی در كشورهای دیگر دنیا هم جزو چند جراحی شایع است. علت این مسأله هم این است كه بینی یك عضو مركزی در صورت است و هرگونه اشكال و ناهنجاری در این عضو می تواند بقیه اعضای صورت را تحت تأثیر قرار دهد و موازنه طبیعی در صورت را به هم بریزد. به خاطر همین مسأله بسیاری از بیماران بعد از عمل بینی فكر می كنند قسمتها و اجزای دیگر صورت نیز دستكاری شده است. برعكس اگر جراحی موفقیت آمیز نباشد، تناسب تمام قسمتهای صورت به هم می ریزد. در مركز قرار گرفتن بینی یكی از علل مهم، شیوع این جراحی در دنیا است. در كشور ما با توجه به اینكه شیوع جراحی های زیبایی دیگر كمتر است جراحی بینی بیشتر به چشم می آید. البته لازم به تذكر است در بین جراحی های زیبایی كه در صورت انجام می شود، جراحی بینی چشمگیرتر و واضح تر است البته یك سری مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز در شایع شدن این عمل تأثیرگذار هستند.
● آیا عوامل روانشناختی نیز در جراحی بینی تأثیرگذار است؟
بله، جراحی كه اقدام به این عمل می كند، باید بتواند تشخیص دهد انگیزه بیمار از عمل جراحی چیست، گاهی اوقات بیمار به خاطر ناكامی هایی كه در زندگی داشته اقدام به عمل می كند تا مشكلاتش حل شود و این انگیزه صحیح نیست انگیزه افراد از انجام اعمال زیبایی باید علمی باشد. در صورتی كه غیر از این باشد، آنان ناكامی خودشان را در زندی به گردن جراح می اندازند. جراح باید روانكاوی كند كه آیا عمل را صرفاً برای زیبایی می خواهند یا اینكه انگیزه های دیگری وجود دارد.
● چه كسانی بیشتر طالب این نوع جراحی هستند؟ و آیا این عمل دارای محدودیت سنی است یا خیر؟
بیشتر خانمهایی كه در سنین جوانی هستند به این نوع جراحی گرایش دارند. محدودیت سنی نیز برای این جراحی وجود ندارد. این جراحی معمولاً از شروع جوانی كه رشد فرد كامل شده باشد، انجام می شود و اگر فردی از نظر بیهوشی و جراحی مشكلی نداشته باشد، می تواند این عمل را انجام دهد.
معمولاً جوانان در ۱۸ سالگی از رشد كامل برخوردار می شوند و بلوغ فكری و انگیزه نیز نزد این جوانان برای انجام جراحی مهم است. گاهی اوقات جوانان انگیزه كافی ندارند و صرفاً به اصرار دیگران تن به جراحی می دهند كه اینها موارد خوبی برای عمل نیستند.
● در حال حاضر بسیاری از جراحان پلاستیك بینی برای شكل بینی در جراحی از نرم افزارهای رایانه ای استفاده می كنند. این در حالی است كه همیشه بعد از عمل تناقض زیادی بین بینی رایانه ای و بینی جراحی شده وجود دارد علت این مسأله چیست؟
در رایانه با استفاده از یك نرم افزار گرافیكی جراح می تواند بینی را به هر صورتی كه بخواهد دربیاورد، البته برای این كار احتیاجی به پزشك و جراح هم نیست هر كس كه با گرافیك رایانه آشنا باشد از عهده این كار برمی آید. در این روش یك بینی گوشتی را به راحتی می توان تغییر شكل داد و این مسأله باعث می شود در بیمار توقع كاذب به وجود آید. زیرا كسی كه با رایانه كار می كند، محدودیت بافت را ندارد. فرم رایانه دو بعدی است ولی جراح روی بافتی كار می كند كه محدودیتهای خاص خود را دارد، ممكن است ضخیم باشد، غضروفها فرم ناجوری داشته باشند و در ضمن نباید از یاد برده كه بینی یك بافت دینامیك و پویا است كه دائماً در حال تغییر است. درو اقع نتیجه جراحی بینی بعد از چند سال مشخص می شود از این رو در زمان انجام عمل باید آینده را در نظر داشت. جراحی بینی معادله ای بسیار مشكل و چند مجهولی است كه باید تمام فاكتورهای لازم را در نظر گرفت.
● بهترین فصل برای جراحی بینی چه فصلی است؟
در جراحی بینی فصل خاصی مدنظر نیست ولی دو فاكتور مهم وجود دارد كسانی كه در فصل تابستان اقدام به جراحی بینی كرده اند، نباید زیاد در معرض نور خورشید باشند و در فصل زمستان نیز باید مراقب سرماخوردگی باشند.
● رتوش بینی به چه معنا است و در چه مواردی به كار می رود؟
بعضی بینی ها بعد از عمل جراحی دچار ایراداتی می شوند كه معمولاً به دو صورت است، گاهی اوقات اشكالات بسیار بسیار جزئی هستند كه زمان جراحی بسیار كوتاه تر از زمان جراحی اولیه است. زمانی هم هست كه بینی جراحی شده از شكل ابتدایی اش بدتر شده است و این عمل مشكل تر از عمل اول است. زیرا در اینجا جراح با بافتی مواجه است كه قسمتهای زیادی از آن برداشته شده است و حالا باید از یك منبع دیگر غضروف و یا استخوان تهیه شود تا بتواند رفع كمبود كند. معمولاً بیشتر مشكلاتی كه در جراحی بینی به وجود می آید، به خاطر بیش از حد برداشتن بافت است.
● آیا جراحی بینی دارای عوارض خاصی نیز هست؟
بله، عوارض جراحی بینی به دو دسته تقسیم می شود یك سری عوارضی است كه در عملكرد بینی به وجود می آید و مهم ترین آن همان عوارض تنفسی است. زمانی كه بینی عمل می شود معبر هوا تنگ می شود و فرد مجبور می شود مدام از دهان نفس بكشد و همین عاملی است كه شخص دارای صدای تو دماغی شود و به خاطر مشكلات چسبندگی بینی باید به طور مداوم ترشحات بینی را بگیرند.
یك سری دیگر از عوارض، به ظاهر بینی برمی گردد، این عوارض هم به خاطر كم برداشتن یا زیاد برداشتن بافت ها به وجود می آید، ممكن است در عمل جراحی پرده های بینی بیش از حد كوچك شده باشد یا غضروفهای نوك بینی بیش از حد كم شود كه باعث ایجاد چالهای عمیق شود. البته اگر جای بخیه ها نیز تا بالا امتداد پیدا كرده باشد ممكن است ظاهری به بینی بدهد كه مصنوعی به نظر برسد. تجربه نشان داده اكثر بیماران دوست ندارند بینی شان مصنوعی به نظر برسد زیرا یك بینی طبیعی بزرگ در جامعه ما قابل قبول تر از یك بینی جراحی كوچك شده است. از این رو در جراحی بینی باید همواره حداقل دستكاری انجام شود و برای از بین رفتن عوارض نیز باید برداشتن بافتها به حداقل ممكن برسد .

گفت وگو با محسن نراقی فوق تخصص گوش ، حلق و بینی

منبع : مجله اینترنتی صبح بخیر ایران