موسیقی و رقص ایلی

موسیقی لری از سرچشمه‌های موسیقی «ردیف» و «ردیف‌نوازی» است كه بخش مهم آن از طریق كمانچه و كمانچه‌نوازی محلی در موسیقی رسمی ایران (ردیف) نیز تأثیر گذاشته است. موسیقی محلی لرستان چندان ناشناخته نیست؛ ولی برخلاف بسیاری از موسیقی‌های نواحی دیگر ایران، از حیث مقامات محدود است و معمولاً در «دستگاه ماهور» اجرا شود. موسیقی لرستان به چهار بخش : موسیقی كار، موسیقی مراسم، موسیقی عروسی و موسیقی ترانه‌های روز تقسیم شده است.
ترانه‌های لری با همه پیوندی كه با ریشه زبان فارسی دارند، برای همه فارسی‌زبانان قابل فهم نیستند. این موسیقی، از لحاظ اجرایی، ظریف و پیچیده است. غنای كلامی فراوان دارد و مهم‌تر از همه، از روحیه سلحشوری و حماسی برخوردار است.
مهم‌ترین ترانه‌‌هایی كه در استان لرستان خوانده می‌شود عبارت‌اند از : «شه‌نومه خوانی» (شاهنمامه‌خوانی) كه جزو موسیقی حماسی است و سخاوتمندی و سلحشوری را همراه با تاریخ پردرد بیان می‌‌كند و معمولاً در «چهارگاه» اجرا می‌شد. هالوه گَنِم خَرِم، دوره دوره، كَشكِله شیرازی خرم‌ آبادی كه قصه عشق و عاشقی و مهر و دوستی ساده روستایی است كه در هر منطقه به فراخور حال خود تا حدودی تغییراتی در آن داده‌اند. علی دوستی یا علی سونه در اصل اسم شخص بوده كه بعدها به نام همان فرد معروف شده است. كشكله شیرازی گرمسیری، كوكلاشیری جو، كوش طلا كه بیش‌تر همسرایی زنان و مردان در غم از دست دادن یكی از نزدیكان است. بمیرم، میوله سیت بیارم، شیرین و خسرو،‌ دایه دایه كه قصه مبارزه و جنگ‌آوری و رشادت‌ها است كه زبانزد همگان شده است. میری، قدم‌خیر، ای ای وی وی، ضرب سنگین سماع، ضرب سه پا و ضرب دو پا كه برای مراسم رقص و عروسی است. سازهای محلی لرستان عبارت‌اند از : كمانچه، نی، سرنا، دهل، تنبك، دوزله و یك نوع ساز كه مخصوص مراسم مذهبی فرقه اهل حق است و نام محلی آن «تیمره» است.
ترانه‌ها و رقص‌های لری بیش‌تر جنبه‌ حماسی دارند و ترانه‌هایی كه جنبه تغزلی دارند،‌ كم‌تر متداول و معمول‌اند.
رقهای بومی لری نیز متنوع‌اند و به صورت گروهی اجرا می‌شوند. برخی از این رقص‌ها با آهنگ ملایم و برخی دیگر با آهنگ تند انجام می‌گیرند. در لرستان، هنگام شادی و عروسی رقص‌های گرئهی انجام می‌گیرند. معمولاً چند تن از مردان كه هر یك چوب‌هایی به دست دارند، حركاتی موزون و هماهنگ را با هم انجام می‌دهند و زنان هم جدا از مردان، با در دست داشتن دستمال‌‌های رنگی و جنباندن موزون آن‌ها در بالای سرشان به صورت دایروار، می‌رقصند.