جنبشی با طعم آرامش لبنان

● گفت وگوی «ایران» با دكتر حسین رحال سخنگوی حزب الله لبنان
پس از نزدیك دو هفته، حركت اعتراضی لبنانی ها رفته رفته ویژگی های یك جنبش سیاسی را به خود می گیرد. اكنون به نظرمی آید كه انتخاب واژه «تظاهرات» برای توصیف حركت مردمی كه روز و شب فضای بیروت را در تسخیر اراده خویش دارند، چندان سزاوار و گویا نیست. آنها حتی اگر تا دیروز در معادلات سیاسی لبنان «اقلیت» معرفی می شدند، اكنون با ده ها نشانه «اكثریت» بودن شان را به رخ می كشند.
همراه داشتن بیش از یك میلیون حامی وفادار آن هم در كشوری ۳ میلیون نفری، همگام شدن چند شخصیت و رجال پرآوازه از میشل عون ژنرال و عمركرامی سیاستمدار تا نصرالله صفیر كاردینال و بالاخره در دست داشتن پتانسیل عجیب سازماندهی و بسیج نیرو، از شاخصه های این جنبش است.
واقعیت وجودی این جنبش را اكنون حتی مخالفان آن نیز پذیرفته اند. هوش و ذهن همه حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای سنیوره دریافته كه حادثه ای كه جرقه آن در دهم آذر شعله ور شد فقط نمایش و مانور اپوزیسیون نبود كه این حركت سودای تغییر در ساختار و نظم سیاسی كشور را دارد، ساختاری كه به تعبیر سخنگویان جنبش، طراز و توازن قومی لبنان را برهم زده است.
اكنون چهره خندان رهبران جنبش از به بار نشستن نخستین ثمره نهال این جنبش حكایت دارد، نخستین حلقه بریدگان نظم سیاسی پیشین كه مارونی های كاردینال بودند، روز یكشنبه به اجتماع مخالفان پیوستند و بازتاب خارجی این توفیق آن شد كه قافله دیپلماسی طرف های صاحب نفوذ به جای دفتر جنبلاط و جعجع به سمت اتاق نبیه بری و نصرالله روانه شدند.
به این ترتیب رویارویی سیاسی بیروت با ورود به مرحله جدید، چهره آشكارتری می یابد، مواجهه ای كه یك سوی آن جناح حاكم بی بهره از اكثریت اجتماعی و سوی دیگرش جناح مخالف دارای پایگاه اكثریتی صف آراسته اند.
تحلیل جنبه های گوناگون این رویارویی را از زبان دكتر «حسین رحال»، عضو شورای مركزی حزب الله و سخنگوی این جنبش دنبال كنید.
● آقای رحال نتایج این ۱۳ روز تظاهرات و تحصن چه بوده است. به طور مشخص می توانید رهاورد این جنبش مبارزاتی درون جامعه لبنان و نیز بازتاب آن در فضای سیاسی منطقه را توصیف كنید؟
درباره تأثیر این حركت در جامعه لبنان باید بگویم كه این حركت بزرگ ترین و مسالمت آمیزترین حركت انتقادی علیه دولت لبنان است.
اعتصاب و اعتراضی كه در این چند روز در صحنه لبنان مشاهده كردید نشان دهنده عمق نارضایتی توده لبنان از دولت و دولتمردان كنونی است.
براساس برآوردهایی كه از سابقه اعتراضهای مردمی در تاریخ لبنان صورت گرفته است، تظاهرات اخیر، قوی ترین حركت انتقادی در لبنان از زمان تأسیس این كشور تاكنون است. هیچ گاه ملت و توده لبنان به این اندازه دست اتحاد به گروه های مخالف لبنان نداده و شكاف میان مردم و دولت در تاریخ گذشته لبنان به این اندازه نبوده است.
بنابراین گروه های سیاسی منتقد دولت برای نخستین بار توانستند بنیاد یك جنبش انتقادی را در صحنه سیاسی این كشور پی ریزی كنند كه ویژگی آن اعتراض مدنی و مبارزه بدون خشونت است. این حركت انتقادی هم اكنون به اندازه ای قدرت و محبوبیت پیدا كرده است كه دولت را به صورت یك نیروی منزوی درآورده است. هیچ ناظر منصفی در حال حاضر نمی تواند در مشروعیت اعتراض مردمی ومشروع نبودن دولت تردید كند.
اما درباره تأثیرات منطقه ای این وقایع باید گفت كه جنبش انتقادی لبنانی ها یك تأمل جدی در نگاه محافل سیاسی و دولت های منطقه نسبت به معادلات لبنان ایجاد كرد. من تردیدی ندارم كه نمایش قدرت مردم و گروه های منتقد، زمینه یك تجدیدنظر و بازبینی اساسی در نگرش دولت های منطقه به صحنه سیاسی لبنان را فراهم كرده است كه شاید در آینده شاهد به ثمر نشستن این بخش از تأثیرات منطقه ای تحولات لبنان باشیم. البته در چند روز اخیر واكنش ها و رفتارهای مختلفی از دولت های منطقه نسبت به تحولات لبنان مشاهده كردیم. جنبش انتقادی لبنان موجب شد كه برخی دولت های منطقه به دنبال یافتن راهكارها و فرمو ل های جدید برای برقراری تفاهم در صحنه لبنان باشند. آنها تلاش كردند در قالب این طرح ها و راهكارها چهره جدیدی از خود برای لبنانی ها به نمایش بگذارند.
● در مورد كم و كیف حركت مبارزاتی لبنانی ها برضد دولت، پرسش های زیادی وجود دارد . یكی از سؤالات اساسی این است كه آیا فقط ناكارآمدی دولت سنیوره موجب شد كه اعتراضهای اولیه احزاب منتقد دولت، به یك خروش مردمی تبدیل شود یا آن كه عوامل دیگری هم در تشدید نارضایتی های مردم مؤثر بوده است؟
نقطه شروع اعتراض جامعه لبنان، این بود كه نهادها و مؤسسات دولتی دراین جا از انجام وظایف قانونی و متعارف خود بازماندند. مجموعه دولت بویژه در ماه های اخیر درمحقق كردن مطالبات بدیهی ملت لبنان ازخود ضعف نشان دادند. این درحالی است كه براساس قانون اساسی لبنان، نهادهای دولت متعهد به انجام وظایف مشخصی هستند و قانون اساسی به صراحت این حق را برای مردم قائل شده كه دولت و مؤسسات دولتی را درباره وظایف محوله شان مؤاخذه كند.
درواقع سیستم سیاسی لبنان با پیش بینی هایی كه قانون اساسی كرده موجب شده مردم نوعی نظارت مداوم بركاركرد حكومت داشته باشند.
بنابراین جرقه اعتراض ها نیز از اینجا شعله ور شد كه مردم و احزاب فعال لبنان احساس كردند كه دستگاه دولت از اجرای این وظایف شانه خالی می كند.
ولی به نظرمی آید كه بخش غالبی از شعارهای تظاهركنندگان سمت و سوی اعتراض به خارج هم دارد و آنها به نحوی درصدد تسویه حساب با برخی دولت های منطقه ای و فرامنطقه ای هم هستند؟
بله، عامل دیگری كه به اعتراض مردم وسعت داد و مشروعیت آن را به كلی زیرسؤال برد، داد و ستد دولت با طرف های خارجی بود. كابینه لبنان بویژه در برهه اخیر، به برقراری مناسبات ویژه با كشورهای غربی و برخی دولت های عربی روی آورد كه این مناسبات به تفكر استقلال و روحیه وطن پرستی لبنانی ها آسیب زد. طوری كه اعضای كابینه سنیوره به جلب حمایت های غیرمتعارف از غرب بویژه آمریكا و فرانسه وكشورهای عربی و دررأس شان عربستان سعودی روی آوردند.
این اتفاقات باعث شد كه دیگر هیچ اعتمادی بین دولت و مردم باقی نماند. اگر تا دیروز مردم لبنان دولت خویش را به خاطر سوء رفتار آن در داخل مورداعتراض قرار می دادند، این بار به علت وابستگی سیاسی آن به طرف های خارجی حاضر نشدند آن را تحمل كنند.
بنابراین جنبش اعتراض مردم لبنان اكنون یك خصوصیت و پیام منطقه ای و فرامنطقه ای هم دارد كه همزمان با اعتراض به دولت، اعتراض دیگری به طرف های خارجی دارد و دركنار شعار دولت باید كنار رود، مردم این شعار جدید را مطرح می كنند كه «خارجی ها دست از سر لبنان بردارید.»
در گسترش جنبش اعتراض لبنان شما می توانید این معنا را دریابید كه كاسه صبر آنها از مداخلات منطقه ای بین المللی در امور لبنان لبریز شده است. لبنانی ها در چند روز اخیر با تمام وجود به طرح های ضدمردمی آمریكا در منطقه اعتراض كردند. لبنانی كه ۳ میلیون جمعیت دارد اكنون نیمی از این جمعیت در اعتراض به آمریكا و شركای آن به خیابان ها می آیند و این بزرگ ترین نشانه است كه دست كم بیش از نیمی از جمعیت لبنان راه خود را از آمریكا و دوستانش جدا كرده اند، از همین رو نتیجه ای كه باید از ادامه جنبش اعتراض مردم لبنان گرفت این است كه آنها از یك طرف مخالفت خود را تا مرحله تغییر دولت غیرقانونی سنیوره ادامه خواهند داد و از طرف دیگر تا قطع دخالت های خارجی دست از تحصن و اعتراض نخواهند كشید.
● فكر می كنید لبنانی ها همین شیوه تظاهرات و تحصن را برای تغییر دولت ادامه دهند یا ممكن است شیوه ها و گزینه های دیگری هم دنبال شود؟
در اجتماع بزرگ یكشنبه برخی از سخنگوها و رهبران مردم معترض اعلام كردند كه اگر دولت به این شیوه خود محوری و لجبازی ادامه دهد و همچنان نسبت به مطالبات مردم لبنان بی اعتنا بماند، روش های دیگری نیز برای مبارزه انتخاب خواهد شد، كه از جمله این روش ها تشكیل دولت موقت یا دولت انتقالی است كه خود این دولت انتقالی زمینه را برای انتخابات زودرس مهیا می كند. باز از جمله روش های دیگری كه برای گسترش دامنه مبارزه مطرح شده به كار بستن شكل های دیگری از تحصن و اعتصاب است، اما اجرا و پیاده كردن هر كدام ازاین گزینه ها بستگی به نحوه رفتار دولت دارد و این كه دولتمردان امروز بیروت چه میزان به خواسته های مردم مخالف تمكین كنند. بدون تردید در صورتی كه روش تظاهرات خیابانی تأثیری در رفتار دولت بر جای نگذارد، معترضان و رهبران آنها، چنان كه گفته اند، تمام راهكارهای قانونی كه در چارچوب قانون اساسی مطرح است را برای تغییر دولت دنبال خواهند كرد.
● آیا پس از تحصن و اجتماع بزرگ روز یكشنبه نشانه یا پیام خاصی برای تفاهم و مصالحه از طرف دولت دریافت كرده اید؟
نه خیر، تاكنون، حركت مثبتی در قالب پیام یا پیشنهاد از طرف دولت دیده نشده است، همان طور كه پیش از این اشاره كردم یك علت گسترش روزافزون اعتراضات مردمی روش خود محورانه و لجبازی دولت در برابر مطالبات مردم است و ما امیدواریم كه این حركت های قانونی و آرام مردم در نهایت دولت را بر سر تدبیر آورد و دولتمردان بیروت از نخوت و تكبر خود دست بكشند و در برابر خواسته های به حق و قانونی ملت شان، سر تعظیم فرود آورند، خواسته ها و مطالبات امروز مردم لبنان روشن تر از آن است كه نیاز به تفسیر داشته باشد. آنها در وهله اول خواهان مشاركت همه جریان ها و طوایف در نظام سیاسی لبنان هستند و نسبت به انحصارطلبی در دولت اعتراض دارند و در مرتبه دیگر نفوذ و دیكته سیاسی طرف های خارجی بویژه آمریكا را نفی می كنند.
● برای افكار عمومی منطقه این سؤال به طور جدی مطرح است كه در بن بست سیاسی كه اكنون بر فضای سیاسی لبنان حاكم شده چه كسانی صلاحیت میانجیگری دارند، ما می دانیم كه گروه های معترض در روزهای اخیر به بسیاری از طرف های خارجی به این دلیل كه متهم به جانبداری یا داشتن رابطه پنهانی با كابینه سنیوره بودند جواب رد داده اند، لذا مسأله این است كه چه نیروها و نهادهایی شایستگی پیشقدم شدن برای برقراری تفاهم و حل اختلاف دارند؟
مردم و محافل معترض هیچگاه گفت وگو برای تخفیف اختلاف را نفی نكرده اند. تمام طرف هایی كه واقعاً حسن نیت و به تحقق مطالبات مردم لبنان اعتقاد دارند می توانند در این فرایند گفت وگو شركت كنند. تا به امروز اگر پیشنهاد میانجیگری برخی طرف ها برگشت خورده است یكی به این دلیل بوده كه آنها ظاهر و باطن رفتارشان فرق داشته است یعنی در زبان، شعار صلح و مصالحه را داده اند، ولی درعمل به ضرر گروه های منتقد دولت و مردم معترض رفتاركرده اند و دوم این كه دولت غیرقانونی بیروت در میدان گفت وگو، لجبازی و بی صداقت نشان داده است، لذا یا تجربه این دو اتفاق، معترضان اعتصاب و تحصن خود را موكول ومنوط به مذاكرات نمی كنند و طرز تفكرشان این است كه حتی اگر مذاكرات و گفت وگو برای تفاهم آغاز شود، اعتصاب و تظاهرات را تا حصول نتیجه واقعی متوقف نكنند.
● خبرها حاكی ازاین بود كه پس ازتحصن بزرگ یكشنبه، اتحادیه عرب طرح جدیدی را از طریق معاون عمرالبشیر به طرف های مناقشه ارائه كرده است. آیا درست است كه احزاب مخالف دولت از جمله حزب الله از این طرح استقبال كرده اند؟
طرحی كه هیأت سودانی به ما ارائه كرد دارای نكات مثبتی است، اما چنان كه اشاره شده برای محافل معترض دولت، معیار مهم در برخورد با این طرح ها، تغییر رفتار دولت است، معقولانه نیست كه پیش از روشن شدن موضع دولت، طرف دیگر یعنی مردم معترض اعلام موضع كنند. به هر حال توپ در زمین دولت است. ان شاءالله اگر دولت لبنان از نخوت و لجبازی در برابر مطالبات مردم دست كشید، آن گاه ما نیز پاسخ مثبت خواهیم داد و امیدواریم مجموعه بحث ها به تشكیل دولت وحدت ملی و حكومت متكثر كه خواست قانون اساسی تمامی ملت لبنان است منجر شود.
● پرسش آخر به نقش یك نهاد مهم به نام ارتش مربوط می شود كه هنوز بسیاری از ناظران درباره رفتار و موضع این نهاد در مناقشه اخیر ابهام دارند؟
ارتش طبق قانون اساسی و عرف سیاسی لبنان نیرویی بی طرف است و تا به امروز نیز حاضر نشده به جانبداری از یك جناح بپردازد. دستگاه نظامی براساس قانون فراتر از دولت و خارج از اراده نخست وزیر است.

محمد نوری، مختار پرتو

منبع : روزنامه ایران