جزیرهٔ آشوراده؛ گنجینهٔ ملی بر باد رفته

شبه جزیرهٔ میانکاله در بخش جنوب شرقی دریای خزر و شمال شرق شهرستان بهشهر واقع شده است. مساحت آن ۶۸۸۰۰هکتار و ارتفاع آن ۲۰ متر پایین تر از سطح دریای آزاد است. این زیستگاه مجموعه‌ای از شن زارهای ساحلی، اراضی باتلاقی، آبگیر، مناطق جنگلی با پوشش درختچه‌های گز، تپه های شنی، جنگل انارستان، بوته‌های تمشک و سازیل است.
کل منطقه با وسعت ۹۷۲۰۰ هکتار در تاریخ ۱۲/۸/۱۳۴۸ به عنوان " منطقهٔ حفاظت شده " تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست در آمد. در تاریخ ۲۱/۵/۱۳۵۳ به دلیل دارا بودن ویژگی‌هایی چون جذب گونه‌های نادر و در معرض خطر انقراض پرندگان آبزی مهاجر، ارزش‌های آبزی پروری به خصوص در جهت تکثیر طبیعی و زاد و ولد ماهی کپور و کلمه، همچنین جاذبه‌های طبیعی خاص به " پناهگاه حیات وحش " ارتقاء یافت. شبه جزیرهٔ میانکاله، خلیج گرگان و آب بندان لپوزاغمرز در همین سال به عنوان تالاب‌های بین المللی کنوانسیون رامسر با وسعت ۱۰۰۰۰۰ هکتار به ثبت رسیدند. پناهگاه حیات وحش میانکاله با وسعت ۶۸۸۰۰ هکتار در سال ۱۳۵۵ از سوی یونسکو اعتبار نامهٔ شبکهٔ " ذخیره گاه‌های زیستکره " جهان را دریافت کرد. این تالاب همچنین به عنوان منطقه‌ای مهم برای پرندگان توسط سازمان بین المللی حیات پرندگان شناسایی شده است. در این منطقه ۱۲۶ گونه پرنده آبزی گزارش شده است که ۴۰ گونه از نظر بین المللی دارای اهمیت بوده و از کانون‌های زادآوری اگرت، حواصیل، پرستو و گلاریول در فصل تابستان حمایت می‌کند. علاوه بر پرندگان می‌توان به پستاندارنی از قبیل شغال، گراز، گربه جنگلی و فک دریای خزر اشاره کرد.
اما جزیرهٔ آشوراده که در منتهی الیه شرق شبه جزیرهٔ میانکاله و در شمال شرقی خلیج گرگان واقع گردیده است، بخشی از پناهگاه حیات وحش میانکاله با همان اختصاصات منحصر به فرد می‌باشد که پس از کشمکش‌های فراوان و تصمیمات اخیر دولت، به سازمان مناطق گردشگری واگذار گردید. ماجرا بدین ترتیب بود که بنیاد علوی ( وابسته به بنیاد مستضعفان و جانبازان ) در سال ۱۳۸۲ مدعی مالکیت ۱۹۶۰ هکتار از اراضی شبه جزیره میانکاله و جزیره آشوراده شد. در آذر ماه سال ۱۳۸۳ نیز علیرغم حاکمیت سازمان حفاظت محیط زیست بر مناطق حفاظت شده، بنیاد علوی ۳۸۰ هکتار از اراضی جزیره ی آشوراده را با قیمت ۱۹ میلیون تومان! ( در واقع با ارزش هر متر مربع ۵ تومان یا ۵۰ ریال ) به سازمان مناطق گردشگری واگذار کرد. این در حالی است که بر طبق اصل ۴۵ قانون اساسی تالاب، جنگل ،مرتع و . . . در زمره ی انفال است. همچنین در ماده ۳۱ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع ( مصوب ۱۴/۳/۱۳۵۴ ) و همچنین ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست ( مصوب ۲۸/۳/۱۳۵۳ ) مالکیت کلیه ی املاک متعلق به دولت در محدوده ی مناطق حفاظت شده و تالاب ها در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و این سازمان حتی حق واگذاری آنها را ندارد. حال چگونه این اراضی توسط بنیاد علوی به سازمان مناطق گردشگری واگذار شده، معلوم نیست.
اطلاعات ارائه شده در سایت سازمان مناطق گردشگری با نشانی اینترنتی www.tao.ir حاکی از آن است که این سازمان به دنبال ایجاد سه شبکهٔ " دهکدهٔ جهانگردی " با محورهای کویر، زاگرس و البرز می‌باشد. بنابراین با توجه به تعریف مشخصی که سازمان مذکور از دهکده و شبکه‌ٔ دهکدهٔ جهانگردی ارائه می‌دهد، تخریب محیط زیست تنها به محدودهٔ جزیرهٔ آشوراده ختم نمی‌شود. علاوه بر این، در سایتی که با نشانی اینترنتی www.ashooradeh.com توسط سازمان گردشگری راه اندازی شده است، ۵ دهکده با عناوین ماهی، درنا، صدف، پروانه و حلزون برای طراحی، ساخت و اجرا در جزیره ی آشوراده در نظر گرفته شده و در هر کدام امکانات خاصی طراحی گردیده است. بدیهی است آگاهی و تنویر افکارعمومی به منظور حفاظت از محیط زیست با آموزش مستقیم در طبیعت نتیجهٔ بهتری خواهد داشت اما این امر منوط به رعایت استانداردهای خاصی است که منجر به دخالت کمتر در محیط زیست و استفاده از تکنولوژی‌های سازگار با طبیعت می شود نه ایجاد هتل، رستوران، سایت های ورزشی و . . . آن هم در منطقه حفاظت شده و به منظور رفاه حال طبیعتگردان. اگر همان طور که در سایت سازمان مناطق گردشگری ذکر شده است یکی از ارزش‌های برنامه‌های سازمان مذکور حفظ محیط زیست و توسعهٔ پایدار باشد، مسالهٔ فوق این امر را نقض می‌کند هر چند در روند پروژه( بنا بر اظهارات مسولان سازمان گردشگری ) یک مشاور خارجی و معمار طبیعت گرا حضور داشته باشد.آماری که سازمان مناطق گردشگری در خصوص تعداد بازدیدکنندگان در محور البرز ( جزیره ی آشوراده در این محور واقع شده است )پیش بینی می‌کند، ۲۰ میلیون نفر در سال و حتی بیشتر از دو محور دیگر می باشد و با این وضع تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!
اما مهمترین مساله‌ای که این امر و کاهش مساحت پناهگاه حیات وحش میانکاله در پی خواهد داشت، تقلیل وتخریب زیستگاه است؛ یعنی وقوع مهمترین عامل نابودی گونه ها در جهان. بنابراین به نظر می رسد باز هم خود را حاکم بر طبیعت دیده‌ایم نه جزئی از آن.

فرشته آذرنوید
داوطلب جبهه‌ٔ سبز ایران
ماخذ : جبهه سبز ایران