بینش های دینی و سیاسی در کلام امام علی (ع )

آیا مشاهده نمی کنید که همانا خداوند سبحان انسان های پیشین از آدم علیه السلام تا آیندگان این جهان را با سنگ هایی در مکه آزمایش کرد که نه زیان می رسانند و نه نفعی دارند نه می بینند و نه می شنوند این سنگ ها را خانه محترم خود را قرار داده و آن را عامل پایداری مردم گردانید. سپس کعبه را سنگلاخ ترین مکان ها بی گیاه ترین زمین ها و کم فاصله ترین دره ها در میان کوه های خشن سنگریزه های فراوان و چشمه های کم آب و آبادی های از هم دور قرار داد که نه شتر نه اسب و گاو گوسفند هیچ کدام در آن سرزمین آسایش ندارند.
سپس آدم علیه السلام و فرزندانش را فرمان داد که به سوی کعبه برگردند و آن را مرکز اجتماع و سرمنزل مقصود و باراندازشان گردانند تا مردم با عشق قلب ها به سرعت از میان فلات و دشت های دور و از درون شهرها روستاها دره های عمیق و جزایر از هم پراکنده دریاها به مکه روی آورند شانه های خود را بجنبانند و گرداگرد کعبه لااله الاالله بر زبان جاری سازند و در اطراف خانه طواف کنند و با موهای آشفته و بدن های پرگرد و غبار در حرکت باشند. لباس های خود را که نشانه شخصیت هر فرد است در آورند و با اصلاح نکردن موهای سر قیافه خود را تغییر دهند که آزمونی بزرگ و امتحانی سخت و آزمایشی آشکار است برای پاکسازی و خالص شدن که خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشت قرار داد. اگر خداوند خانه محترمش و مکان های انجام مراسم حج را در میان باغ ها و نهرها و سرزمین های سبز و هموار و پردرخت و میوه مناطقی آباد و دارای خانه ها و کاخ های بسیار و آبادی های به هم پیوسته در میان گندمزارها و باغات خرم و پر از گل و گیاه دارای مناظری زیبا و پرآب در وسط باغستانی شادی آفرین و جاده های آباد قرار می داد به همان اندازه که آزمایش ساده بود پاداش نیز سبک تر می شد.
اگر پایه ها و بنیان کعبه و سنگ هایی که در ساختمان آن به کار رفته از زمرد سبز و یاقوت سرخ و دارای نور و روشنایی بود دل ها دیرتر به شک و تردید می رسیدند و تلاش شیطان بر قلب ها کمتر اثر می گذاشت و وسوسه های پنهانی او در مردم کارگر نبود.
درصورتی که خداوند بندگانخود را با انواع سختی ها می آزماید و با مشکلات زیاد به عبادت می خواند و به اقسام گرفتاری ها مبتلا می سازد تا کبر و خودپسندی را از دل هایشان خارج کند و به جای آن فروتنی آورد و درهای فضل و رحمتش را بروی شان بگشاید و وسایل عفو و بخشش را به آسانی در اختیارشان گذارد.
● پرهیز از ستمکاری
پس خدا را! خدا را! از تعجیل در عقوبت و کیفرسرکشی و ستم برحذر باشید و از آینده دردناک ظلم و سرانجام زشت تکبر و خودپسندی که کمین گاه ابلیس است و جایگاه حیله و نیرنگ اوست بترسید حیله و نیرنگی که با دل های انسان ها چون زهر کشنده می آمیزد و هرگز بی اثر نخواهد بود و کسی از هلاکتش جان سالم نخواهد برد : نه دانشمند به خاطر دانشش و نه فقیر به جهت لباس کهنه اش در امان می باشد.
● فلسفه عبادات اسلامی
خداوند بندگانش را با نماز و زکات و تلاش در روزه داری حفظ کرده است تا اعضا و جوارحشان آرام و دیدگانشان خاشع و جان و روانشان و دل هایشان متواضع باشد کبر و خودپسندی از آنان رخت بربندد چرا که در سجده بهترین جای صورت را به خاک مالیدن فروتنی آورد و گذاردن اعضا پرارزش بدن بر زمین اظهار کوچکی کردن است .
و روزه گرفتن و چسبیدن شکم به پشت عامل فروتنی است ; و پرداخت زکات برای مصرف شدن میوه جات زمین و غیر آن در جهت نیازمندیهای فقرا و مستمندان است .
به آثار عبادات بنگرید که چگونه شاخه های درخت تکبیر را درهم می شکند.
و از روییدن کبر و خودپرستی جلوگیری می کند!
● تعصب ورزیدن زشت و زیبا
من در اعمال و رفتار جهانیان نظر دوختم هیچ کس را نیافتم که بدون علت درباره چیزی تعصب ورزد جز بادلیلی که با آن ناآگاهان را بفریبد و یا برهانی آورد که در عقل سفیهان نفوذ کند جز شما! زیرا درباره چیزی تعصب ورزید که نه علتی دارد و نه سببی ولی شیطان به خاطر اصل خلقت خود بر آدم علیه السلام تعصب ورزید و آفرینش او را مورد سرزنش قرار داد و گفت « مرا از آتش و تو را از گل ساخته اند » ; و سرمایه داران فساد زده امت ها برای داشتن نعمت های فراوان تعصب ورزیدند و گفتند :
« ما صاحبان فرزندان و اموال فراوانیم و هرگز عذاب نخواهیم شد »
پس اگر در تعصب ورزیدن ناچارید برای اخلاق پسندیده افعال نیکو و کارهای خوب تعصب داشته باشید همان افعال و کرداریکه انسان های با شخصیت و شجاعان خاندان عرب و سران قبائل در آنها از یکدیگر پیشی می گرفتند یعنی اخلاق پسندیده بردباری به هنگام خشم فراوان و کردار و رفتار زیبا و درست و خصلت های نیکو! پس تعصب ورزید در حمایت کردن از پناهندگان و همسایگان وفاداری به عهد و پیمان اطاعت کردن از نیکی ها سرپیچی از تکبر و خودپسندی ها تلاش در جود و بخشش خودداری از ستمکاری بزرگ شمردن خونریزی انصاف داشتن با مردم فرو خوردن خشم پرهیز از فساد در زمین ; تا رستگار شوید.
● علل پیروزی و شکست ملت ها
از کیفرهایی که بر اثر کردار بد و کارهای ناپسند بر امت های پیشین فرود آمد خود را حفظ کنید و حالات گذشتگان را در خوبی هاو سختی ها به یاد آورید و بترسید که همانند آنها باشید! پس آنگاه که در زندگی گذشتگان مطالعه و اندیشه می کنید عهده دار چیزی باشید که عامل عزت آنان بود و دشمنان را از سر راهشان برداشت و سلامت و عافیت زندگی آنان را فراهم کرد و نعمت های فراوان را در اختیارشان گذاشت و کرامت و شخصیت به آنان بخشید که از تفرقه و جدایی اجتناب کردند وبر وحدت و همدلی همت گماشتند و یکدیگر را به وحدت واداشته به آن سفارش کردند.
و از کارهایی که پشت آنها را شکست و قدرت آنها را درهم کوبید چون کینه توزی با یکدیگر پر کردن دلها از بخل و حسد به یکدیگر پشت کردن و از هم بریدن و دست از یاری هم کشیدن بپرهیزید. و در احوالات مومنان پیشین اندیشه کنید که چگونه درحال آزمایش و امتحان به سر بردند آیا بیش از همه مشکلات بردوش آنها نبود و آیا بیش از همه مردم در سختی و زحمت نبودند و آیا از همه مردم جهان بیشتر در تنگنا قرار نداشتند فرعون های زمان آنها را به بردگی کشاندند و همواره بدترین شکنجه ها را بر آنان وارد کردند و انواع تلخی ها را به کامشان ریختند که این دوران ذلت و هلاکت و مغلوب بودن تداوم یافت نه راهی وجود داشت که سرپیچی کنند و نه چاره ای که از خود دفاع نمایند تا آن که خداوند تلاش و استقامت و بردباری در برابر ناملایمات آنها را در راه دوستی خود و قدرت تحمل ناراحتی ها را برای ترس از خویش مشاهده فرمود. آنان را از تنگناهای بلا و سختی ها نجات داد و ذلت آنان را به عزت و بزرگواری و ترس آنها را به امنیت تبدیل فرمود و آنها را حاکم و زمامدار و پیشوای انسانها قرارداد و آن قدر کرامت و بزرگی از طرف خدا به آنها رسید که خیال آن را نیز در سر نمی پروراندند. پس اندیشه کنید که چگونه بودند آنگاه که : وحدت اجتماعی داشتند خواسته های آنان یکی قلب های آنان یکسان و دست های آنان مددکار یکدیگر شمشیرها یاری کننده نگاه ها به یک سو دوخته و اراده ها واحد و همسو بود! آیا در آنحال مالک و سرپرست سراسر زمین نبودند و رهبر و پیشوای همه دنیا نشدند پس به پایان کار آنها نیز بنگرید! در آن هنگام که به تفرقه و پراکندگی روی آوردند و مهربانی و دوستی آنان از بین رفت و سخن هاو دل هایشان گوناگون شد از هم جدا شدند به حزب ها و گروه ها پیوستند خداوند لباس کرامت خود را از تنشان بیرون آورد و نعمت های فراوان شیرین را از آنها گرفت و داستان آنها در میان شما عبرت انگیز باقی بماند. از حالات زندگی فرزندان اسماعیل پیامبر و فرزندان اسحاق پیامبر فرزندان اسراییل « یعقوب » (که درود بر آنان باد) عبرت گیرید راستی چقدر حالات ملتها با هم یکسان و در صفات و رفتارشان با یکدیگر همانند است !
در احوالات آنها روزگاری که از هم جدا و پراکنده بودند اندیشه کنید زمانی که پادشاهان کسری و قیصر بر آنان حکومت می کردند و آنها را از سرزمین های آباد از کناره های دجله و فرات و از محیط های سرسبز و خرم دور کردند و به صحراهای کم گیاه و بی آب و علف محل وزش بادها و سرزمین هایی که زندگی در آنجاها مشکل بود تبعید کردند آنان را در مکان های نامناسب مسکین و فقیر همنشین شتران ساختند خانه هاشان پست ترین خانه ملت ها و سرزمین زندگیشان خشک ترین بیابان ها بود نه دعوت حق وجود داشت که به آن روی آورند و پناهنده شوند و نه سایه محبتی وجود داشت که در عزت آن زندگی کنند. حالات آنان دگرگون و قدرت آنان پراکنده و جمعیت انبوهشان متفرق بود. در بلایی سخت و در جهالتی فراگیر فرو رفته بودند دختران را زنده به گور و بت ها را پرستش می کردند و قطع رابطه با خویشاوندان و غارتگری های پیاپی در میانشان رواج یافته بود . (نهج البلاغه بخشی از خطبه ۱۹۲ )
خداوند بندگانش را با نمازو زکات و تلاش در روزه داری حفظ کرده است تا اعضا و جوارحشان آرام و دیدگانشان خاشع و جان و روانشان فروتن و دل هاشان متواضع باشد در « سجده » بهترین جای صورت را به خاک مالیدن فروتنی آورد و گذاردن اعضای پرارزش بدن بر زمین اظهار کوچکی کردن است . به آثار عبادات بنگرید که چگونه شاخه های درخت تکبر را درهم می شکند آنگاه که در زندگی گذشتگان مطالعه و اندیشه می کنید عهده دار چیزی باشید که عامل عزت آنان بود و دشمنان را از سر راهشان برداشت و سلامت و عافیت زندگی آنان را فراهم کرد و نعمت های فراوان را در اختیارشان گذاشت و کرامت و عافیت زندگی آنان را فراهم کرد که از تفرقه و جدایی اجتناب کردند و بر وحدت و همدلی همت گماشتند و یکدیگر را به وحدت واداشته به آن سفارش کردند .

فلسفه حج

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی