سوریه از انزوا در می آید

در هفته های اخیر اکثر رسانه ها بازگشت سوریه به عرصه بین المللی و پایان انزوای هفت ساله این کشور را در بوق و کرنا کرده اند و به نظر می رسد کشوری که پس از حوادث ۱۱ سپتامبر به عنوان یکی از اعضای محور شرارت معرفی شده بود، اکنون لباس جدیدی به تن کرده است. اما این تحول بزرگ در اوضاع سوریه چندان ناشی از سیاست های جدید دمشق نبوده است. واقعیت این است که در حال حاضر روند سیاست جهانی، اولویت های استراتژیک جدیدی یافته و بسیاری از قدرت های بزرگ جهان ترجیح می دهند با چشم پوشی از مسائل مناقشه برانگیز- مثلاً نبود دموکراسی و نقض حقوق بشر در برخی کشورها- از در مصالحه با آنها وارد شوند و اهداف استراتژیک جهانی را از این طریق تامین کنند.
به یاد داریم که در سال ۲۰۰۵ تحریم های بین المللی علیه سوریه به اوج خود رسید و نهایتاً نیروهای سوری وادار به ترک لبنان هم شدند. در آن زمان امریکا و سایر کشورهای غربی کاملاً در جبهه مقابل سوریه قرار گرفته بودند اما اکنون با وجود آنکه تحریم های جهانی سوریه همچنان ادامه دارد، اوضاع بشار اسد نسبت به هر زمان دیگری در دوره ریاست جمهوری اش بهتر است. اخیراً مقامات بسیاری از کشورهای جهان از سوریه دیدار کرده اند و تمایل دارند از فرصت های اقتصادی و دیپلماتیکی که از طریق سوریه فراهم می شود بهترین استفاده را ببرند. از جمله چهره های مهمی که در سال ۲۰۰۷ میلادی به سوریه سفر کردند می توان به خاویر سولانا رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان امریکا اشاره کرد.
با وجود این، شکسته شدن انزوای بین المللی سوریه بیش از هر زمان دیگری در پاریس خودش را نشان داد. بازگشت استراتژیک بشار اسد به صحنه بین المللی در واقع از کاخ الیزه شروع شد و استقبال رسمی و پرشکوهی نیز از سوی نیکلا سارکوزی برای اسد ترتیب داده شد. شکی نیست که ژاک شیراک- دوست صمیمی رفیق حریری نخست وزیر فقید لبنان- هیچ وقت چنین مراسمی را برای بشار اسد ترتیب نمی داد. در واقع این کار فقط از سارکوزی برمی آمد و بس. به رسمیت شناخته شدن مجدد سوریه در عرصه بین المللی درست در زمانی رخ داده که موقعیت این کشور در منطقه نیز قوی تر از هر زمان دیگری است.
در شمال سوریه، مناسبات این کشور با ترکیه وارد مرحله جدیدی شده و ظاهراً مناقشات قدیم در خصوص الحاق منطقه «هاتای» به ترکیه و نیز حمایت سوریه از گروه های شورشی کرد. «پ ک ک» در ترکیه کاملاً به دست فراموشی سپرده شده اند. از سوی دیگر، قرار است ترکیه نیز در ماه جاری میلادی مرزهای خود با سوریه را از مین پاکسازی کند تا مناسبات اقتصادی مستقیم دو کشور از طریق مرزها بار دیگر افزایش یابد.
در همین حال و با وجود آنکه سوریه ۵/۱ میلیون آواره عراقی را در خود جا داده است. مناسبات دو کشور شرایط بهتری یافته و برقراری امنیت در مناطق مرزی نیز بیش از گذشته مورد توجه آنها است. در فاصله زمانی سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ میلادی- که فشارهای امریکا و جهان بر سوریه به حداکثر رسیده بود- تروریسم و ناامنی در مناطق مرزی سوریه با کشورهای دیگر بیداد می کرد اما امروز شرایط امنیتی سوریه آنقدر خوب شده که مقامات این کشور، خبرنگاران خارجی را به مناطق دورافتاده مرزی سوریه هم می فرستند.
در گزارشی که مدت ها پیش توسط هیات تحقیق در مورد عراق منتشر شده بود، لزوم همکاری امنیتی عراق و سوریه مورد تاکید قرار گرفت و در ماه فوریه گذشته نیز ژنرال دیوید پترائوس اعلام کرد شمار شبه نظامیان مسلح در مرز سوریه و عراق کاهشی ۵۰ درصدی داشته است. دمشق همچنین در حال حاضر در تلاش است خط لوله نفتی را که میان سوریه و عراق بود دوباره به کار بیندازد و به این ترتیب مناسبات دمشق و بغداد که در زمانی نه چندان دور کاملاً پرتنش بود اکنون به سمت همکاری بیشتر متمایل شده است.
در مرز جنوب غربی سوریه نیز تحولات قابل توجهی رخ داده است. مذاکرات غیرمستقیم سوریه و اسرائیل باعث احیای امیدها نسبت به بازپس گیری بلندی های جولان از اسرائیل شده است. شکی نیست اگر چنین اتفاقی بیفتد، آینده حکومت بشار اسد در سوریه کاملاً تضمین خواهد شد. در مرز غربی نیز ظاهراً سوریه توانسته موقعیت خود را در لبنان تحکیم کند. به دنبال امضای توافقنامه دوحه و تامین خواسته های حزب الله در دولت لبنان، سوریه شاهد تحکیم موقعیت متحد خود- حزب الله- در منطقه است و این بدان معنی است که احتمال ادامه شرایط صلح آمیز فعلی در آینده هم وجود دارد. کار به جایی رسید که روز دوازدهم ژوئیه، میشل سلیمان رئیس جمهور لبنان نیز اعلام کرد از احیای مناسبات سوریه و لبنان و اعزام سفیران آنها حمایت می کند.
اما در همین حال روند رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری پیشرفتی نداشته و برخی از کارشناسان معتقدند این بن بست برای حفظ ثبات سیاسی فعلی در سوریه کاملاً ضروری است. از سوی دیگر، مشخص نیست مذاکره غیرمستقیم اسرائیل با سوریه و نیز گرم شدن روابط سوریه با امریکا چه تاثیری بر مناسبات دمشق و تهران خواهد گذاشت. در زمان انزوای سوریه، ایران تنها کشوری بود که مناسبات گرم خود با سوریه را حفظ کرد و روابط اقتصادی و فرهنگی زیادی با دمشق داشت. با توجه به مجموعه این شرایط ادعای مقامات سوریه مبنی بر اینکه سوریه «استراتژیک ترین کشور خاورمیانه» است، چندان بیراه به نظر نمی رسد.

جیمز دنسلو
ترجمه؛ فرزانه سالمی
منبع؛ گاردین

منبع : روزنامه اعتماد