تثبیت شن های روان ( مالچ پاشی )

● كلش ـ برگ و ساقه های خشك :
استفاده از بازمانده گیاهان می تواند در این مسیر كمك كند . در ضمن پس از مـدتی قادر است
مواد آلی خاك را افزایش دهد و مضافاْ مانع تبخیر گـردد البته بایستی روی آنها غلتك كشـید و حتی قبل از قرار دادن مواد فوق سطح خاك را كم و بیش متراكـم نمود یا قبل از قرار دادن كلش و مواد فوق مقدار كمی موادی مانند آسفالت پاشاند .
● پوشش پلاستیكی :
در مواقع معینی كه از مشمع های پلاستیكی استفاده می نمایـند باید چهار طرف هر مشمـع را
داخل خاك نمود و با میخهای مخصوصی آنرا به خاك یا شن متصل نمـود و یا لبه های هر مشمـع را داخل گودالهای كوچكی برگرداند . روی ماسه می توان توری هایی از مواد آكریلیكAcrylique قرارداد .
● روغنها و مواد معدنی :
روغنهای متعددی چه روغنهای معدنی و چه آلی برای تثبیت شنها استفاده می گردد .
● آسفالت :
روی ماسه ها با دستـگاه پخش كننده ای یك لایه نازكی آسفالت می پاشنـد ولی باید همـیشه مواظب بود كه با انجام حركت و پاییـن رفتن ماسه ها قسمتی از خاكهایی كه آسفالت روی آن پاشـیده اند ، بصورت لكه هایی در سطح زمین ظاهر گردد .
احیاء و استمرار مجدد لایه پوشش زنده خاك Biorehabilationخاك علاوه بر نقش مهمی كه در تولید محصولات كشاورزی ایفا می نماید از نظر ارتباط و همبستگی با عواملی مانند آب ، هوا و پوشـش گیاهی فعالیت های موجودات جانوری و انسانی یكی از اركان مهم زیست محیطی محسوب می گردد .متاْسفانه انسان به دلایل مختلفی مانند تبدیل جنگلها به زمینهای زراعی ، چرا و دامپروری بی رویه ، روشهای نا مناسب كشت و زرع مانند تك كشتی بدون تناوب ، آیـش ، شخم ناصحیح در تخریب خاك تاْثیـر منفی داشته است .
در بین عوامل مؤثر در تخریب زیست محیطی افزایش جمعیت را می توان یكی مهمترین عامل تخریب وكاهش منابع طبیعی به شمار آورد .
حتی عـده ای معتـقدند كه افزایش جمعیـت،باعث سـرعت بخشـیدن به فرسـایش خاك می شود .با توجه به مسائلی كه در قسمتهای اولیه این بخـش مورد بررسـی قرار گرفت می توان نتـیجه گرفت كه تخریب خاك و كاهش عمق مفید خاك باعث كاهـش رشد و نمو و تولید گیاهی خواهد شـد .مقدار خاكی كه
سالیانه در اثر هوا دیدگی سنگها تولید می گردد تحت تاُثیر عوامل اقلیمی است در مناطق سردسیر خشك یا گرم وخشك سالیانه كمتر از ۲۵/۰ mm خاك تولـید می گردد(ضخامت) . در حالیـكه در منـاطق گرم و مرطوب این مقدار برابر ۵/۱ mm است . طبق نظریهْ هامر و هودسون (hammer&Hudson ) ، اگرمقدارخاكی كه سالیانه تخریب می گردد حدود ۱۲ تن در هكتار منظور داریم باید سالیانه ۱mm خاك تولید شود تا بتوان خاك منهدم شده را جبران نمود در حالیكه نظریهْ روبرت(robert ) در سطح كلی جهانی مقدار خاك تولید شده ۰۲/۰ mm محاسبه شده است.
بطور خلاصه لازم است برنامه ریزی صحیح و عملی در اثر افزایش تولیدات كشاورزی و دامپروری رابر حسب توان اكولوژیكی خاك تهـیه و تدوین نمـود و رئوس برنامه های پیشـنهادی را می توان بصورت خلاصه بشرح زیر مورد توجه قرار داد :
۱) جلوگیری از تخریب جنگلها و مراتع . سالیانه در جهان حدود ۱۱ میلیون هكتار از سطح جنگلها محو ونابود می گردد.
۲) جلو گیری از چرا و دامپروری نا صحیح.
۳) جلوگیری از كشت و زرع تك كشتی(ندون تناوب)
۴) جلوگیری از شخم ناصحیح وسایر عملیات كشاورزی كه خاك را مستعد تخریب می نماید .
۵) مبارزه با فرسایش ابی و بادی .
در این راستا علاوه بر برنامه ریزی های صحیح در جهت حفاظت مكانیكی خاك لازم است در برقراری مجدد پوشش گیاهی نیز اقدامات مؤثری انجام گیرد.
تمام فعالیتهای حفاظتی خاك از نظر ایجاد تراس و بانكت در حقیقت نقش جانشینی پوشـش گیاهی را ایفا می نماید. معهذا عملیات و اجراء برنامه های حفاظتی بدون ایجاد و گسترش پوشـش زنده خاك پس از مدتی با شكست روبرو خواهد شد .
فرسایش بادی در مناطق هموار و مسطح مناطق خشـك و نیمه خشـك مهمترین عامل تخریب خاك و پبشـروی كویرها محسوب می گردد . بنابراین برای جلوگیـری از تخریب ناشی از باد ، با توجه به مطالب ارائه شده می توان نتیجه گرفت كه توسعه و پیشرفت كشاورزی ، دامپروری و صنـایع وابسته به آن در هر منطقه تحت تاْثیر تجدید و احیاء پوشش زنده خاك است . اجراء پروژه های آبادانی و توسعه هر منطقه یا هر سرزمین باید براساس توان اكولوژیكی آن منطقه یا آن سرزمین استوار باشد .
چنین پیشنهادی در كنفران های مختلف در اسلو پیشنهاد گردیده است .برای نشان دادن تاْثیر روشهای حفاظتی خاك و تاْثیر ایجاد پوشش گیاهی در توسعه و آبادانی یك حوزه كوهستانی دو شكل ارائه شده است : یكی قبل از انجام این عملیات و دیگری بعد از آن عملیات ، كه این دو شكل با كسب اجازه از نشریه FAO ضمیمه مطالب فوق شده است .
با توجه به مطالب ارائه شده در بخش استمرار پوشش زنده خاك می توان نتیجه گرفت كه در كشوری مانند ایران كه آب و هوای قسمت اعظم آن خشـك و گرم می باشد تنها راه تجـدید حیات و افزایش فعالیت بیولوژیكی ( انسانی ، حیوانی ، گیاهی )همان برقرار نمودن مجدد پوشش زنده خاك است .سرزمین ایران وسیع و دارای آب و هوای متـنوع ، مشخصات ژئومورفولوژی متغیر می باشـد . این سرزمین پهناور بیشتر به صورت یك قاره است تا فلات . سلسله جبال زاگرس در جـنوب و البرز در شمـال فلات مركزی را احاطه نموده اند . سلسله كوههای شمال و جنوب توسط دره های عمیق بریده شده و معمولاْ چندین حوزه به یك دره منتهی می گردد. بعلت خشكی ونیز عوامل دیگر فرسایش و تخریب خاك چه در دامنه ها و چه در قسمت فلات همه ساله میلیونها تن خاك را نابود می سازد .
بنابراین لازم است با برنامه های صحیح و عملی تواماُ در حفظ و حراست خاك و تجدید پوشش زنده خاك تهیه و تدوین و به مرحله اجراء درآورد . مثلاُ در یك دامنه فرضی با برنامه های اجرایی می توان به اهداف چند منظوره نزدیك شد . در مناطق كم ارتفاع و یا شیب كم یعنی در قسمت پایین دست دامنه ها و نیز در فلات مركزی لازم است زراعت را در پناه باد شكن اجراء نمود . در داخل زمین محصور شده توسط دیواره های طبیعی می توان انواع گیاهان زراعی یا درختان میوه را كاشت .
به طور خلاصه بدون استفاده از درختـان امكان احیاء مناطق كوهستانی و دشت عملی نیسـت .مادر كشوری زندگی می نماییم كه مقدار تبخیر چندین برابر نزولات آسمانی است ، بنابراین لازم اسـت از عواملی كه از شدت تبخیر جلوگیری می نماید در احیاء و مدیریت مناطق فوق استفاده گردد .

منبع : سازمان فضایی ایران