یک سبد فرصت

در نوشتار زیر نویسنده با تشریح ضرورت استفاده از فرصت بی‌نظیر رمضان برای خودسازی و طهارت روح و جان و جسم، به برخی از فضایل این ماه از زمان پیامبر و عترت(ع) اشاره کرده است که با هم آن را از نظر می گذرانیم.
● ضرورت استفاده از فرصت ماه رمضان
فرصتی در پیش است که ارزش آن را نمی توان توصیف کرد. همیشه فرصت شناسان از فرصتها استفاده می کنند. بزرگترین حکیم و دانای آفرینش در تبیین این فرصت می گوید:
بهترین ماهها و بهترین روز ها و برترین شبها و مفیدترین ساعتهاست!
میزبانی مهربان، طی یک دعوت عمومی از همه اقشار و طبقات دعوت کرده و گفته هر کس میانه اش با ما شکرآب بوده می بخشیم، و علاوه بر آن، مهربانی گسترده ما او را هم خواهد گرفت، و عطای اضافه نیز برای مهمانها خواهد بود! و اعلام داشته: می خواهد همه مهمانها را فوق العاده تکریم کند! حالا شما در این مهمانی شرکت می کنید؟
راستی شما چگونه دعوتی را می پذیرید؟ دوست دارید مهمان چه کسی باشید؟ از طرف چه شخصیتهایی کارت دعوت می پذیرید؟ آیا دعوتی مثل ریاست جمهوری را یک فرصت می شناسید؟
تاکنون شده که فرصتهایی را در این گونه موارد از دست بدهید؟ در آن موقع چه حالی داشته اید؟
آیا شما فرصت شناس هستید؟
البته توجه دارید که بعضی فرصت ها چنان است که وقتی از دست می رود، دیگر باز نمی گردد. یا نمی دانیم که بازمی گردد یا خیر؟ و مطمئن نیستیم که بازگردد!
توضیح دهنده مهمانی فوق حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) در بیانی فرمود:
«من فتح له باب خیر فلینتهز فانه لایدری متی یغلق عنه» (بحار .۱۶۷.۷۷)
«هر کس در خیری برای او گشوده شود باید استفاده کند، زیرا نمی داند، چه زمانی آن در بسته می شود؟»
با توجه به این حقیقت، اگر شما را به مجلسی و یا به کاری دعوت کنند، چگونه برخورد می کنید؟
حتماً خواهید گفت: بستگی دارد به معرفت و دیدگاهی که نسبت به جایگاه دعوت کننده دارم! این جواب صحیح است.
به کمک همین نکته می توانیم جواب یک سوال دیگری را پیدا کنیم و آن اینکه: چرا وقتی مردم به یک مجلس و مهمانی شام دعوت می شوند، با شوق و ذوق در آن حاضر می شوند. ولی وقتی دعوت خدا مطرح می شود هر کسی نمی پذیرد؟
در پاسخ باید گفت که اساس پذیرش در آنجا لذتهای مادی و زودگذر است.ولی اساس پذیرش در اینجا معرفت است. معرفت جمال و جلال مطلق که هر کسی ندارد و دارندگان هم یکسان نیستند.
ماه رمضان شد می و میخانه برافتاد
عیش و طرب و باده به وقت سحر افتاد
افطار به می کرد برم پیر خرابات
گفتم که تو را روزه به برگ و ثمر افتاد
باباده وضو گیر که در مذهب رندان
در حضرت حق این عملت بارور افتاد
(دیوان امام ص ۳۰۰)
● مقدمات مهمانی
طبق معمول کسانی که مهمانی مهمی را می پذیرند، از پیش مهیا می شوند. حال مقدمات رفتن به این مهمانی چیست؟ و چه کسانی پذیرفته اند؟
پاسخ آنرا از مثل امام راحل (قدس سره) باید بشنویم: «غیر از رسول اکرم(ص) کسی به این ضیافتی که خدای تبارک و تعالی دعوت کرده است، آن طور که او اجابت کرده است، کسی اجابت نکرده است. دعوت مراتب دارد، اجابت هم مراتب دارد. آن مرتبه اعلاء اجابت، آنی است که پس از حصول مقدمات و ریاضاتی که رسول خدا(ص) کشیده اند، (منتهی به پذیرائی شد) منتهی شد به اینکه خدای تبارک و تعالی از او ضیافت کرد به نزول قرآن. قرآن آن نعمتی است که در ضیافتی که از رسول خدا شده است، آن نعمتی است که در آن سفره ای که از ازل تا ابد پهن است پیغمبراکرم برخوردار از آن بوده و مقدمات آن، مقدماتی است که سال های طولانی ریاضات معنوی کشیده است تا رسیده به آن جایی که لایق این ضیافت شده است و مهم قضیه اعراض از دنیاست» (صحیفه نور ج۱۸ ص۱۶)
● راه ورود به ضیافت
«اعراض از دنیا و غیر خدا، تنها راه ورود به ضیافه الله است. آن چیزی که انسان را به ضیافتگاه خدا راه می دهد این است که غیر خدا را کنار بگذارد و این برای هرکس میسور نیست، برای افراد انگشت شماری که در رأس آنها رسول الله است میسور بوده، آن توجه قلبی به مبدأ نور و اعراض از ماورای او، او را لایق کرد به ضیافه الله و لایق کرد برای اینکه قرآن یکمرتبه بطور بسیط در قلب او وارد بشود. لیله مبارکه (سوره دخان.۳) یکی از احتمالاتش بنیه خود رسول اکرم(ص) است که مشکات نورالله است.» (صحیفه نور ج۸۱ ص۶۱)
● مراتب کمالات
«مهم ادراک این معنی است که مراتب کمالات انسانی برای ورود در ضیافت خدا زیاد است، باید از مقدمات شروع بشود. مقدمات هم همانی است که توجه به غیر نداشتن و غیری را ندیدن و جز خدا ندیدن و توجه به هیچ چیز غیر از او نداشتن. در اینجا باید عرض کنم که از همه مردم این معنی مطلوب است و اگر بخواهند در ضیافت خدا وارد بشوند، به اندازه وسع خودشان باید از دنیا اعراض کنند و قلبشان را از دنیا برگردانند، لکن برای جامعه روحانیت یک مطلوبیت دیگری دارد.» (صحیفه نور ج۸۱ ص۶۱)
اما پای نهادن در این وادی و عشق ورزیدن به این مهمانی در گام اول مشروط به همت بلند است که باز همت هر کس قدر و ارزش او را مشخص می کند. چنانکه افتخار پرهیزکاران و بخشنده افطار خود به فقیران حضرت امیرمؤمنان(ع) فرمود: «قدرالرجل علی قدر همته» قدر و ارزش مرد به قدر همت اوست.
● روزه و معرفت زایی
ساده ترین شکل روزه، ترک خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات ظاهری است. که از همین جا صفای فکر شروع می شود (مشروط به آنکه در برنامه روزه داری کم خوردن باشد) حضرت علی(ع) فرمود: «من قل اکله صفا فکره» (نهج البلاغه. کلمات قصار) «هرکس خوراکش کم گردد، فکرش جلا می یابد.»
با خالی شدن شکم و تحمل گرسنگی برای خدا از شباهت انسان به حیوانات کاسته می شود و شباهتش به انبیاء و فرشتگان افزون می گردد و آن زمینه ای است که حکمت ها بر قلبش القاء شود و چراغ معرفت هرچه بیشتر در قلب او فروغ گیرد و به تدریج به مقام یقین برسد.
امیرمؤمنان(ع) فرمود: در موعظه های شب معراج، خدای حکیم و مهربان به حبیب خود حضرت محمد(ص) فرمود:
ای احمد! عبادت ده جزء است، و نه جزء آن در طلب حلال است، پس هرگاه خوردنی و نوشیدنی خود را پاک و پاکیزه داشتی، تو در حفظ و پناه من هستی.
حضرت پرسید: پروردگار من، اول عبادت چیست؟ خدایش فرمود: اول عبادت سکوت (از بیهوده ها تا چه رسد به حرامها) و روزه است.
حضرت پرسید: پروردگار من، دست آورد روزه چیست و چه چیزی را عاید انسان می کند؟
خدایش فرمود: روزه موجب حکمت می شود و حکمت موجب معرفت می گردد و معرفت یادآور یقین است. پس هرگاه بنده من به یقین رسید، دیگر باکی ندارد که با سختی بگذراند یا در راحتی. (بحار.۷۷.ص ۷۲)
● یک سبد فرصت
تردیدی نیست که از دست دادن فرصت غصه است حتی شخصیتی مثل حضرت علی(ع) نیز می فرماید: «فقد الفرصه غصه . از دست دادن فرصت غصه است. (نهج البلاغه. قصار)
لیکن باید دید غصه چه فایده ای دارد؟ آری غصه فایده ای ندارد، جز اینکه عبرت باشد نسبت به آینده که سعی شود تا دیگر عوامل آن فراهم نگردد. مثل اینکه در اثر غصه از دست دادن فرصت، مواظبت کنیم دیگر فرصتها را بشناسیم و از آنها استفاده کنیم. و برای این شناخت، از فرصت شناسان درس بیاموزیم و مثلا در رابطه با ماه با عظمت رمضان، دریابیم که دراین ماه در طول تاریخ چه شده؟ و ازطرف خدا هرسال دراین ماه چه می شود؟ و ما باید چه کنیم؟ و چگونه از این ماه استفاده کنیم؟
● بزرگترین رویداد ماه مبارک رمضان
آگاهی از این مطالب از آن جهت مفید است که به کمک آن می توانیم اهمیت این موقعیت را دریابیم. قرآن، کتاب آسمانی ما توجه می دهد که دراین ماه جلوه های مهمی از رحمت خدا شامل حال مردم می شود که قبل از آن نبوده است، چنانکه می فرماید:
«ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده.» در معارف ما نیز تبیین گردیده که نزول قرآن بدین معنی است که خدای حکیم از علم بی نهایت خود، مرحله ای را تنزل داده و دراختیار بشر گذاشته که در رابطه با هیچ کتاب آسمانی اینگونه نبوده است. قرآن راهنمای مردم شده که غیر پیروان قرآن چنین راهنمایی ندارند.
قرآن بینه های محکم دراختیار مردم گذاشته تا به کمک آن، توان فرق گذاشتن میان حق و باطل و صحیح را داشته باشند!! و از ناروا برحذر باشند!
با توجه به عظمتی که ماه مبارک رمضان دارد و جلوه های الطاف خداوند نشانی از آن است، حتما خداوند متعال برای آن که بندگانش به هدفهای نزول قرآن برسند و برنامه قرآن عملی بشود، شرایط لازم آن را نیز فراهم کرده و موانع آنها را برطرف نموده است تا بندگان به آسانی در مسیر هدایت گام بردارند و فرق گذار میان بایسته ها و نبایسته ها باشند.
پیغمبر گرامی و دودمانش(ع) این امور را در حدیثی بیان داشتند که خلاصه آن عبارتست از:
۱) گروه شیاطین رانده از حق در زنجیر می شوند.
۲) دربهای آسمان و بهشت گشوده می شود.
۳) دربهای رحمت گشوده می گردد.
۴) دربهای دوزخ بسته می شود.
۵) دعا مستجاب می شود!
۶) در هر عید فطری، تعدادی از محکومان به دوزخ، آزاد می شوند.
۷) منادی معشوق، سائلان و آمرزش خواهان را فرا می خواند که آیا سوال کننده نیازمندی هست؟ آیا پشیمانی هست که از ما بخشش بخواهد؟
۸) فرشته حق برای انفاق کنندگان دعا و بر بازدارندگان نفرین می کند، که خدایا به هر انفاق کننده عوض و به هر امساک کننده تلف نصیبش کن.
۹) این برکات و برنامه تا پایان ماه ادامه دارد و چون هلال شوال رویت شد، همه اهل ایمان را به دریافت جوائز در فردای آن دعوت می کند.
۱۰) امام باقر(ع) فرمود: بخدایی که جانم در دست اوست آن جوایز درهم و دینار نیست!
● عوامل آمرزش و بهره مندی
پیغمبر گرامی(ص) در سخن دیگری فرمود:
«ان شهر رمضان شهر عظیم یضاعف الله فیه الحسنات و یمحو فیه السیئات و یرفع فیه الدرجات (وسایل. ۷.۶۲۲)» ماه مبارک رمضان ماه بسیار با عظمتی است که خدای مهربان، پاداش خوبی ها را در آن چند برابر می نماید و لغزش ها و گناهان را محو می سازد و درجات بندگانش را بالا می برد. (آنگاه فرمود) انّ شهرکم هذا لیس کالشهور... البته اینماه برای شما مثل بقیه ماههای سال نیست! زیرا این ماه رمضان چون بسوی شما می آید، با برکت و رحمت می آید و وقتی از شما می گذرد، با آمرزش گناهان می گذرد. در این ماه نیکی ها چند برابر پاداش دارد و اعمال خیر در آن مورد قبول قرار می گیرد.
هر کس در این ماه دو رکعت نماز (گرچه مستحب) برای خدا خالص بجا آورد، همان موجب آمرزش او می شود!
حال با این همه شرایط مساعد و عوامل بسیار برای اصلاح خویش و سعادتمندی، چه قدر یک انسان باید کم همت باشد که در این ماه نیز از کج روی دست برندارد؟! و چنین است که آن حضرت (در ادامه) فرمود: شقی و بدبخت کسی است که این ماه بر او بگذرد و گناهانش آمرزیده نشود و چنین کسی از زیانکاران خواهد بود، در آن روزی که نیکوکاران به جایزه های پروردگار کریم خوشوقت و سرفراز می گردند. (همان)
● هشدار مهم و تکان دهنده
به راستی چه قدر کوتاهی و عقب ماندگی است که کسی در کنار طبیبی مهربان و آگاه و دلسوز باشد و بیماری خود را علاج نکند و درکنار دریا باشد و از شستشوی خود کوتاهی ورزیده و کثیف بماند و به قول عارفان در کنار چشمه آب حیات باشد و از تشنگی بمیرد؟
پیغمبر (ص) فرمود: «ماهی که یک شبی را در بردارد. برتر از هزارماه و در آن دربهای عذاب و جهنم به روی مردم بسته است و دربهای بهشت (عوامل بهشتی شدن) به روی مردم گشوده است! پس کسی که این ماه را دریابد و آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند و کسی که پدر ومادر را دریابد و رفتاری با آنها نکند که آمرزیده شود و در نتیجه آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند. و کسی که مرا در نزد او یاد کنند و درود نفرستد که موجب آمرزش گردد، و آمرزیده نشود، خدا دورش گرداند». همان، ۷.۴۲۲
● ماه انجام نیکی ها
ما و شما با اندکی دقت این واقعیت را درک می کنیم که کارهای نیک و پرارزش را از بلندهمتان باید انتظار داشت و شایسته نیست که کسی بگوید: من که لایق کارهای نیکو نیستم، بگذارید دیگران انجام دهند (وگرنه همانگونه خواهد شد).
و به همین جهت است که پیغمبر(ص) بسیار تأکید فرمود که در این ماه هر چه بیشتر به نیکی ها بپردازید!
آن حضرت فرمود: در این ماه شبی هست که نیکی و رفتار خیر در آن به اندازه هزار ماه از ماه های غیر رمضان اثر می گذارد و برای این که بندگان به خود آیند و هر چه بهتر استفاده کنند، اولاً روزه داشتن در این ماه را واجب فرموده و مقرر داشته که:
- یک شب عبادت در این ماه، مانند هفتاد شب عبادت در ماه های دیگر است.
- یک کار خیر و خوی پسندیده، مانند ادای واجبی در ماههای دیگر است.
- و آن کس که واجبی از واجبات را در این ماه انجام دهد، مانند کسی است که هفتاد واجب را در ماههای دیگر انجام داده است.
- این ماه، ماه صبر است، و پاداش صبر بهشت جاویدان است.
این ماه، ماه همدردی با دیگران است و خداوند روزی مؤمن را در آن افزایش می دهد.
و هرکس به مؤمن روزه داری افطار دهد، مثل آن است که برده ای خریده و برای خدا آزاد کرده است.(وسایل. ۷-۲۲۲)
● نگاه امام سجاد(ع) به ماه رمضان
پس چه زیبنده است روی آوردن بر این ماه و بر این فرصت! بدینگونه است که امام چهارم مسلمانان حضرت سید ساجدین زین العابدین(ع) با سلام و درود آموزنده ای با این فرصت روبرو می شود و می فرماید:
«سلام بر تو ای هم جواری که دل ها در آن نرم می شود و گناهان در آن کاهش می یابد!
سلام بر تو ای مددکاری که ما را علیه شیطان کمک می دهد! و همراهی که راههای نیکوکاری را آسان می سازد!
سلام بر تو همانگونه که با برکات بر ما در آمدی و آلودگی گناهان را از ما شستی و پاک مان ساختی! (صحیفه سجادیه دعای ۵۴)
پس غنیمت بشماریم این فرصت الهی را که هیچ زمانی دوباره باز نمی گردد.

عباسعلی اختری

منبع : روزنامه کیهان