عزاداری مدرن

دامنه مدرنیزاسیون تا مراسم عزاداری و محرم نیز کشیده شده و عاشورا دیگر نه تنها مظهر جنگ میان حق و باطل که عرصه کشمکش و چالش سنت و مدرنیسم هم گردیده است .
تغییر شکل نحوه عزاداری جوانان به ویژه در شهر تهران که امروز بسط جغرافیایی نیز یافته و در دیگر نقاط کشور هم نفوذ کرده است در واقع به نوعی توسعه اجتماعی یک فرهنگ تک افتاده و تبدیل آن به یک خرده فرهنگ است .
فرهنگ جدید (نه صرفا مدرن) که در سال های پیش مجزا و فاقد تماس با بدنه فرهنگ عمومی جامعه بود و به ویژه در عرصه مراسم و نماد های مذهبی محدوتر و منزوی تر بود اینک گویی خود را بر هژمونی فرهنگ سنتی تحمیل می کند و از یک مد و مدل فرهنگ ی به یک سنت فرهنگی در حال تغییر است ..در این دگردیسی فرهنگی ـ اجتماعی امر آسمانی که با احساس ترس و احترام مطلق همراه بوده است کسوتی زمینی می پوشد.
البته این همه نه صرفا به اراده عاملان که به اقتضای ساختار مدرن و وضعیت تاریخی و روانشناختی انسان ایرانی معاصر است.
تغییر و جابجایی گروه های مرجع نسل جدید و میل به ساختارشکنی و تولید الگوهای مدرن در رفتار ،عامل دیگری است که صورت جدیدی به مراسم عزاداری کنونی داده است . در این فرایند الگو سازی و سنت شکنی که بر مبنای تفسیر جدید و فردی تر از متن مقدس قرار داده است .
این سنت دینی سیاسی به یک رفتار غیر دینی ،اجتماعی تبدیل می شود .نسل جدید با درک (با حداقل تجربه) دوران مدرن ،تمام نماد ها و رسوم سنتی را که نسل پیشین بر او تحمیل کرده است باز تفسیر می کند و به گونه ای که می فهمد و می پسندد ،تجربه می کند.
او می خواهد با یک نظم جا افتاده و سنت از کار افتاده به گمان خود مبارزه کند. این نسل دیگر ارزش های شایع را بر نمی تابد و خود می خواهد معیار سنجش و تعیین هر گونه ارزشی باشد.
وجود کارناول های عزاداری غیر متعارف، هیجانات پس از مسابقات ورزشی و ... به نوعی مبارزه با هژمونی غالب سیاسی ، مذهبی و ایستادگی در برابر آنچه که بر او تحمیل یا نصیحت می شود است.
تکرار چنین وقایعی در جامعه کنونی ما به لحاظ جامعه شناختی، تبدیل نارضایتی به یک هنجار است که هر بار در حوز ه ای جدید و این بار در عرصه مذهب و برخی مراسم عزاداری امام حسین(ع) متجلی گشته است . تغییر هنجار های اجتماعی نشان از تحول در نظام ارزشی جامعه است نه هنجار شکنی. صرف تغیر برخی آداب و عادت های سنتی دلیل بر بیماری و آنومی در جامعه نیست .
بسیاری از مراسمی که امروزه در عزاداری امام حسین (ع) به یک سنت تبدیل شد ه است ، روزگاری بدعت به حساب می آمد و در زمان خویش غیر متعارف بوده است (علم ، زنجیر ، قلم زنی ، قمه زنی و..) نگارنده معتقد است تغیر مزاج و رفتار جوانان و حتی ناهنجاری در رفتار نسل جدید در نحوه عزاداری ماه محرم حاصل بحران الگو های پیشین در تحمیل فرهنگ خود بر نسل جدید ،ناتوانی نظام ارزشی و تبلیغی جامعه در ارائه الگو ها و رفتار های دینی متناسب با دنیای جدید است.
توانمند کردن الگوهای دینی و قرائت جدید و عقلانی از گزاره ها و وقایع دینی همچون حادثه کربلا و قیام امام حسین( ع) می تواند نقش موثری در جذب آگاهانه نسل جدید و اقبال آنان به دین و مظاهر آن داشته باشد .
نسل جدید را نباید تنها در میدان محسنی و شهرک غرب جستجو کرد حضور جوانان در کانون توحید و حسینه ارشاد و اشتیاق آنان برای فهم جدید دین ، بخش دیگری از این واقعیت است .نسل جدید شام غریبان خود را به سوگ نشسته است ،با روشن کردن شمع های آگاهی ، راهی روشن در مسیر آنان قرار باید داد.

http://ssaemi.blogfa.com
سیدرضاصائمی