چند همسری درقبایلِ آفریقا

سنتِ چند همسری در بین اکثر قبایل آفریقایی وجود دارد.در برخی قبایل، تعداد گاوهای گله تعیین کننده میزان دارایی مرد است و بر اساس کم و زیاد بودن تعداد دام هاست که مرد قبیله می تواند یک یا چند زن را به همسری خود درآورد.
در باور مردان سنتی آفریقا، تعداد زیاد همسر، نه تنها از ثروت و دارایی حکایت می کند بلکه نشانگر اعتبار و اهمیت بالای فرد درسلسله مراتب قبیله اش می باشد. مردان تک همسر، مردان فقیر قبیله محسوب می شوند.
در بین قبایلی که از راه کشاورزی امرار معاش می کنند، مردان به داشتن همسران بیشتر ترغیب می شوند. زن بیشتر، فرزندان بیشتری را در پی خواهد داشت. مرد خانواده به خاطر حضور و اشتغال زنان و فرزندان خود به درآمد بیشتری دست می یابد. از سوی دیگر ساخت خانه، یکی از وظایف زن خانواده محسوب می گردد. به خاطر سختی کار، زنان ترجیح می دهند با داشتن هووهای بیشتر سنگینی کار را بر خود آسان نمایند.
وجود جنگ بین قبایل و نزاع بین افراد عامل دیگریست بر تداوم این سنت دربین مردم قبیله. در پایان هر جنگ، مردانی که جان به سلامت برده اند، زنان شوهر مرده را به همسری خود در می آورند.
در قبایلی که از اعتقادات بومی خود پیروی می کنند مرگ پدرخانواده، به پسر بزرگتر خانواده این اجازه را می دهد که جوانترین زن پدرش را به عنوان همسر به خانه خود آورد .در صورت مرگ برادر، برادر دیگر علاوه بر دارایی، همسران او را نیز در اختیار خود خواهد داشت .
وجود چند همسر برای مرد، راه جادو و جنبل را به خانواده باز می کند. هر زن تلاش می کند با پیروی از نسخه یِِِ جادوگر قبیله و استفاده از طلسم و جادو توجه شوهر را به خود و فرزندانش معطوف نماید و از اهمیت همسران دیگر نزد شوهر بکاهد.
ورود مسیحیت به آفریقا و پذیرش این مذهب توسط برخی قبایل، مردان را واداشت که به جای داشتن چند زن به یک همسر اکتفا کنند. ورود اسلام و پذیرش آن از طرف برخی دیگر از قبایل نه تنها مردان را از چند همسری دور نکرد بلکه مردان گرویده به این مذهب چند همسری را حقِ خود می دانند، حقی که خداوند به آنان اعطا کرده است .در چند همسری اسلامی محدودیتهایی نسبت به روش مشابه قبیله ای وجود دارد اما اصل چند همسری همچنان به قوت خود پابرجاست.
مالی، کشوریست در غرب آفریقا، که ۹۰درصد مردمش را مسلمانان سنی تشکیل می دهند. ۴۳ درصد زنان این کشور با هووهای خود زندگی می کنند. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از زنان ازدواج کرده این کشور شوهران خود را با زنان دیگری شریک می باشند. در باور این دسته از زنان، سنت چند همسری از طرف مادر و مادر بزرگهای آنان پذیرفته شده است و دلیلی ندارد که آنان از پذیرش آن سر باز زنند، به خصوص که دین اسلام هم داشتن چند همسر را برای مرد مجاز دانسته است.
در سال های اخیر با روند رو به افزایش دختران فارغ التحصیل از دانشگاه از سویی و کسب استقلال مالی از سوی دیگر، زنان جوان، سنت هایی چون چند همسری را به چالش می کشند. کم نیستند مردان سنتی ای که نسبت به این دسته از زنان روی خوش نشان نمی دهند، زنان بی سواد را بر با سوادها ترجیح می دهند و دختران خود را از تحصیل باز می دارند.
همسر "ونگری مآتای" اولین زن دارنده درجه ی دکترا در شرق آفریقا و تنها برنده زن جایزه صلح نوبل درقاره آفریقا، علت طلاق همسرش را "تفکر قوی" او اعلام نمود. او در دادگاه اعلام کرد که نمی تواند زنش را کنترل کند به همین خاطر او را طلاق می دهد.
گاهی رهبران کشورهای آفریقایی برای جلب توجه و حمایت قشر سنتی جامعه به سنت چند همسری رو می آورند. چارلز تیلور رئیس جمهور سابق لیبریا یکی از آنان بود. بعد از اعلام ازدواج تیلور با همسر چهارمش برخی از زنان لیبریایی این اقدام ریس جمهور را مورد سرزنش قرار داده و اقدام ریس جمهور را عاملی دانستند برای تشویق مردان جامعه به پیروی از سنت چند همسری. روی کار آمدن خانم سرلیف به ریاست جمهوری این کشور از حضور زنان روشنفکر و قدرتمند در این کشور حکایت می کند. خانم سرلیف اولین ریس جمهور زن در قاره آفریقاست.

نویسنده زارا مجیدپور