فلوئوروزیس دندانی (Dental Fluorosis)

فلوئوروزیس دندانی (Dental Fluorosis) به تغییر رنگ دندان ها در اثر مصرف زیاد فلوراید گفته میشود. قبل توضیح از توضیح در مورد فلوئوروزیس، یادآوری میکنم که دندان های ما از ساختارهای بلور مانندی تشکیل شده اند. در مینای دندان بلورها با نظم خاصی کنار یکدیگر قرار گرفته اند.
همانطور که قبلا گفته شد، جنس این بلورها (منشور ها) از هیدروکسی آپاتیت میباشد. هیدروکسی آپاتیت هنگامی که در معرض فلوراید باشد، تبدیل به فلورو آپاتیت شده که در این صورت در مقابل عوامل مخرب مانند باکتریهای پوسیدگیزا مقاومت بسیار بیشتری از خود نشان میدهد و بهمین دلیل مصرف فلوراید همیشه توصیه شده ایت.
البته میزان فلورید بیش از حد نیز خود عاملی مضر برای دندان است، چرا که هم باعث تغییر رنگ دندان (فلوئوروزیس) و هم در موارد شدید که با تشکیل مینا داخل کند، باعث کاهش مقاومت دندان میشود.
فلوراید عنصری مفید برای ساختار دندانی است و همان طور که می دانید در برخی مناطق که کمبود آن در آب آشامیدنی وجود دارد، افزودن آن به آب باعث تقویت دندان ها در مقابل پوسیدگی می گردد (پیشنهاد انجمن بهداشت جهانی World Health Organization، افزودن فلوراید به آب آشامیدنی تمام مناطق تا حد استاندارد است)، با این حال بطور طبیعی در برخی مناطق فلوراید موجود در آب بیش از اندازه بوده و به همین خاطر دندان ها دچار فلوئوروزیس می گردند. فلوراید اضافی موجود درآب آشامیدنی هنگام تشکیل مینای دندان در کودکان بر روی سلول های مینا ساز (سلولهای آملوبلاست، این سلولها در هنگام رویش دندان از بین میروند) تاثیر گذاشته و مرحله معدنی شدن مینا را دچار اختلال می کند، به گونه ای که بافت زیر سطحی مینا دچار تخلخل می شود. البته مادران باردار نیز باید مراقب باشند تا برای دندانهای نوزادشان چنین مشکلی پیش نیاید.
فلوراید اضافه شده به آب و خمیر دندان ها (که بمنظور کاهش ضریب پوسیدگی به ایم مواد اضافه میشود) نیز ممکن است باعث فلوئوروزیس شوند. فلوئوروزیس شامل طیفی از خفیف تا شدید بوده و عموما با تغییر رنگ دندان و ایجاد مشکل در زیبایی فرد همراه است.
فرم خفیف این اختلال به صورت دندانهای زرد رنگ یا لکه های سفید می باشد ولی در فرم متوسط و شدید لکه های زرد تا قهوه ای بر روی مینای دندان همراه با کدر شدن کلی مینا میباشد که در این حالت ایجاد مینایی با لکه های قهوه ای رنگ و کدر شبیه لباس های نظامی بر روی دندان میکند (به شکل توجه کنید). درجه فلوئوروزیس از بسیار خفیف تا بسیار شدید متفاوت است و در بسیاری از موارد مشکل زیبائی بزرگی برای بیمار پدید می آورد تا حدی که بسیاری از این افراد از خندیدن و صحبت کردن در جمع خودداری می کنند و از این رو روابط اجتماعی آن ها ممکن است دچار مشکل گردد (قابل توجه آقا پسرا).
البته بسته به زمان تشکیل دندان در استخوان فک و زمان در معرض بودن فرد با فلوراید، ممکن است فلوئوروزیس فقط بر روی قسمتی از دندان ظاهر شود. مثلا به صورت خطی ممتد در اکثر دندانها دیده شده، یا کل سطوح دندانی را درگیر کرده باشد و یا فقط لبه دندانهای قدامی درگیر شده باشد و ... یا حتی در موارد شدید فلوراید زیاد باعث تخریب شدید مینا شده و دندان را با مشکلات بسیاری مواجه میکند. (شکل زیر).
● درمان فلوئوروزیس:
متأسفانه فلوئوروزیس به علت اثر بر روی ساختمان بلوری مینای در حال تشکیل، برگشت ناپذیر بوده ولی با درمان های زیبائی می توان به بهبود ظاهر فرد کمک بسیاری نمود. درمان هایی که برای فلوئوروزیس استفاده می شود شامل موارد زیر است:
● بلیچینگ ومیکروابریژن (bleaching & micro abrasion):
بلیچینگ به معنای کاربرد روش هایی برای سفید کردن دندان است. فلوئوروزیس های خفیف با بلیچینگ به طور کامل برطرف می گردد و لکه های زرد رنگ داخل دندان به طور کامل همرنگ سایر قسمت ها می شود. در موارد فلوئوروزیس متوسط، درمان بلیچینگ به طورکامل لکه ها را برطرف نمیکند ولی ظاهری به مراتب بهتر از اول پیدا می کند. در موارد شدید فلوئوروزیس درمان های بلیچینگ تفاوت زیاد محسوسی ایجاد نمی نماید ولی به هر حال قبل از روش های درمانی دیگر باید به کار رود که تا حد ممکن بتواند لکه ها را کمرنگ نماید. میکروابریژن روشی است که به کمک موادی مخصوص، بافت معیوب سطحی مینا سائیده شده و کاربرد آن در درمان موارد فلوئوروزیس خفیف تا متوسط است.
● رزین کامپوزیت (resin composite):
در این روش ماده ترمیم کامپوزیت که از مواد ترمیمی همرنگ دندان است، به کمک باندینگ (bonding agents) بر روی مینای بدرنگ دندان قرار می گیرد تا این نازیبایی های دندان را بپوشاند. رزین کامپوزیتها طیفی از انواع رنگها را داشته و بطور گسترده ای در ترمیمهای زیبایی دندانها استفاده میشوند. بسته به شرایط و تشخیص دندانپزشک، کامپوزیت ممکن است فقط لکه های دندان را بپوشاند و یا برروی کل سطح مینای دندانهای جلو قرار گیرد (لامینیت ونیر کامپوزیتی). همان طور که گفته شد در مواردی که از این روش هم استفاده می شود ابتدا باید بلیچینگ صورت گیرد تا base دندان سفیدتر گردد. در مواردی نیز ممکن است سطح مینا تراش داده شود و بعد کامپوزیت استفاده شود. مواد ترمیمی مانند کامپوزیتها در هر حال کمی شفاف بوده و ممکن است ته رنگی از رنگ دندان زیری را نشان دهند.
● لامینیت ونیر چینی (porcelain laminate veneer):
از نظر زیبائی بهترین نتیجه با ونیر چینی حاصل می شود. در این روش ضخامت کمی از مینای روی دندان برداشته شده و با لایه ای از جنس چینی جایگزین می گردد. با ونیرهای چینی می توان طرح لبخند جدیدی برای فرد ایجاد نموده و زیبائی فوق العاده ای به وی هدیه داد. هرچند باید دانست این روش نسبت به دیگر درمان ها گران تر است. موارد شدید فلوئوروزیس فقط با بلیچینگ توأم با لامینیت ونیر چینی قابل درمان است.
در ایران در مناطق جنوبی کشور بخصوص در استان کرمان در شهرهایی مانند زرند و کهنوج به علت غلظت زیاد فلوراید آب آشامیدنی، میزان فلوئوروزیس به نسبت بیشتر از سایر نواحی است. مادران باردار نیز برای جلوگیری از فلوئوروزیس دندانهای نوزادانشان، باید مراقب باشند تا در زمان استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید یا دهانشویه فلوراید، حتی المقدور از خوردن این مواد خودداری کنند (یعنی مواظب باشند که قورت ندن)!!! مصرف دهانشویه و خمیر دندان حاوی فلوراید نیز در اطفال کمتر از ۳ سال منع تجویز داشته چرا که ممکن است این مواد را قورت دهند! و در نتیجه علاوه بر مسمومیت امکان فلوروزیس نیز در این افراد وجود دارد.

بازنویسی، تالیف و خلاصه ای از ویکی پدیای انگلیسی سایت آکادمی دندانپزشکی اطفال آمریکا http://www.aapd.org/publications/brochures/fluorosis.asp]»