حقی که نمی توان از آن گذشت

در اولین جنگ صهیونیستی در سال ،۱۹۴۸ صهیونیست ها ۴/۷۷ هزار هکتاراز اراضی فلسطین را اشغال کردند و بیش از ۸۰۰ هزار فلسطینی را به زور از دیار خود آواره کردند و این عده به دیگر مناطق فلسطین مانند نوار غزه و کرانه باختری رود اردن پناه بردند. همچنین در پی جنگ ۱۹۶۷ اسرائیل باقی سرزمینهای فلسطین را نیز اشغال کرد که در نتیجه آن شمار زیادی از ساکنان کرانه غربی و نوار غزه به اردن پناه بردند. در حال حاضر به رغم همه جنگها و حملات زمینی و هوائی که بر ضد ملت فلسطین انجام شد و می شود و به رغم اشغال سرزمین فلسطین،هنوز هم ۸۸ درصد از ملت فلسطین در این سرزمین و سرزمینهای عربی زندگی می کنند که ۴۶ درصد از این عده هنوز در خاک اصلی فلسطین و ۴۲ درصد نیز در کشورهای عربی اطراف فلسطین یعنی لبنان،سوریه و اردن زندگی می کنند. از ۱۲ درصد باقیمانده حدود نیمی از آنها در دیگر کشورهای عربی و نیز در اروپا و آمریکا به سر می برند.
صهیونیستها در سال ۱۹۴۸ با زور اسلحه ساکنان ۵۳۰ شهر و روستا و قبیله را آواره و اراضی آنان را اشغال کردند. وسعت این اراضی تقریبا در حدود ۹۲ درصدکل مساحت فلسطین بود. همچنین صهیونیستها برای تسلط بر فلسطین به بیش از ۳۵ کشتار و قتل عام دست زدند. بر طبق آخرین آمارها ۹۵ درصد از روستاهای فلسطینی به سبب عملیات نظامی صهیونیست ها متروکه مانده است. آوارگان فلسطینی خواهان اجرای قطعنامه ۱۹۴ هستند که متضمن حق بازگشت آنان است و نیز خواهان اجرای فوری قطعنامه ۲۳۷ در مورد رانده شدگان فلسطینی هستند که بر اثر اجرای سیاستهای بی پروایانه و زورمدارانه اسرائیل در جهت خالی کردن فلسطین از صاحبان اصلی اش، از بازگشت به سرزمینشان محروم مانده اند.
این در حالی است که در بسیاری از طرحها و راه حلهائی که برای حل مساله فلسطین و صهیونیسم ارایه شد ، شکل و مضمونی به کار گرفته می شود که در آن از حل عادلانه مشکل آوارگان فلسطینی بحث می شود اما نه تنها هیچ صحبتی از قطعنامه ۱۹۴ یا قطعنامه ۲۳۷ نمی شود بلکه اسرائیل پیشاپیش طرفهای مذاکره و دست اندرکار را ملزم می کند که این حق آوارگان و نیز طرح برپائی دولت مستقل فلسطینی را کنار بگذارند و دست برداشتن از این دو حق را شرط اصلی خود برای پایان دادن به درگیری اعراب و اسرائیل مطرح می کند.
این بدان خاطر است که این موضوع مسئولیت حقوقی و اخلاقی اسرائیل را به عنوان یک رژیم غاصب اشغالگر ساقط نماید در حالیکه اساسا مشکل آوارگان فلسطینی برآمده از این رژیم اشغالگر است. هم اکنون ماجرای آوارگان فلسطینی جوهره اصلی کشمکش اعراب و اسرائیل است که در تمام مراحل این کشمکش نشانی از ماجرای آوارگان وجود ندارد. این ماجرا باید به شیوه ای همه جانبه و عادلانه و از طریق اجرای قوانین بین المللی در مورد حق بازگشت و حق دریافت غرامت حل و فصل شود. این اولین گام در راه برقراری امنیت و ثبات و شرط ضروری برای حل دیگر قضایاست.
● حق بازگشت و کوتاهی جامعه جهانی
در بحث از مساله پناهندگان فلسطینی و تحلیل علل و عوامل پدید آورنده مشکل پناهندگان، نباید از نقش جامعه جهانی که مهمترین مسوول این مشکل است غافل ماند. این جامعه جهانی بود که از طریق برافروختن آتش طمع صهیونیستها در فلسطین و تشویق آنان مقدمات این مشکل را فراهم کرد. علل و عوامل پناهندگی را می توان به دو عامل اساسی زیر منحصر کرد:
۱) تجاوز خارجی و اشغال یا جنگ های استقلال طلبانه و آزادی خواهانه که ملت ها بر ضد استعمار به راه انداختند. در شرایطی این چنین پناهندگان از کشورشان خارج می شوند اما مصمم به بازگشت هستند و حتی برای بازگشت مبارزه می کنند.
۲) پناهندگی ناشی از جنگ ها و درگیری های داخلی به دلایل نژادی، طایفه ای، گروهی، ایدئولوژیک و یا حوادث طبیعی و خشکسالی و گرسنگی یا فقر که موجب می شود افراد از آن فرار کنند. در این حالت کسی به فکر بازگشت نیست. پناهندگان فلسطینی به هر دو دلیل ناچار به پناهندگی شده اند. اسناد فراوانی وجود دارد که نقشه های صهیونیست ها را از کوچاندن اجباری فلسطینی ها برملا می کند. در این زمینه ادعاهای بی اساس صهیونیست ها از ادعای خروج آزادانه و اختیاری فلسطینی ها تا دعوت رهبران عرب از فلسطینی ها به خروج در نوسان است. اما حقیقت این است که فلسطینی ها با زور و اجبار از سرزمین خود رانده شده اند و هیچ گاه به میل خود از فلسطین خارج نشدند. از میان اقدامات و شیوه های صهیونیست ها در تخلیه خاک فلسطین می توان به مواردی از قبیل:
۱) ترورو هراس افکنی صهیونیستی
۲) از میان رفتن امنیت
۳) نبودن دستگاه امنیتی
۴) جنگ روانی
۵) شیوه ویران سازی خانه ها و تخریب املاک
۶) پاکسازی نژادی و. . اشاره کرد.
● پراکندگی پناهندگان فلسطینی
▪ پناهندگان در غزه
آنچه غزه را از دیگر مناطق متمایز می کند این است که بیشتر ساکنان آنرا پناهندگانی تشکیل می دهند که بیشتر آنها در اردوگاهها زندگی می کنند که این اردوگاهها یکی از شلوغ ترین و پرجمعیت ترین مناطق مسکونی جهان به شمار می رود. نتیجه این شلوغی را در مدارس وابسته به آژانس امداد می توان دید. در بیشتر اردوگاهها شبکه آب بهداشتی وجود ندارد و فاضلاب ها نیز در کانال های روباز جریان دارد. علاوه بر این بیشتر خیابانها و کوچه های این اردوگاه ها خاکی و آسفالت نشده است.
▪ پناهندگان در کرانه باختری
کرانه باختری مساحتی در حدود ۵۵۰۰کیلومتر مربع و جمعیتی در حدود ۸/۱میلیون نفر دارد که حدود ۵۶۲۷۳۷ نفر از این جمعیت را پناهندگانی تشکیل می دهند که بیشتر شان در اردوگاههای ۱۸گانه پناهندگان زندگی می کنند. دولت اسرائیل تمامی گذرگاههایی را که مناطق فلسطین را با اسرائیل مرتبط می سازد بسته است. از این رو ساکنان اردوگاههای کرانه باختری که بیشترشان در اسرائیل کار می کنند دچار رنج و زحمت زیادی شد اند. آموزش و پرورش در کرانه باختری دچار مشکلات خاص خود است. مهمترین این مشکلات افزایش جمعیت در کلاسهای درس است که گاهی تعداد دانش آموزان در یک کلاس به ۵۰نفر هم می رسد. وضعیت بهداشتی این منطقه نیز مانند دیگر مناطق اشغالی با مشکلات بزرگی همراه است که بزرگترین آن کمبود امکانات برای رسیدگی به شمار بزرگ بیمارانی است که به این مراکز مراجعه می کنند و تعدادشان حدود ۸۹بیمار در روز است.
▪ پناهندگان در کشورهای عربی لبنان
فلسطینی ها در مراحل متعددی به لبنان پناهنده شدند که اولین مرحله این درد و رنج پس از صدور قطعنامه تقسیم در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ آغاز شد و باعث آواره شدن جامعه فلسطینی از دیار و میهن خود شد. در مهاجرت اول حداقل صد هزار فلسطینی به جنوب لبنان پناه آوردند. شماری از آنان در منطقه صور متمرکز شدند و اردوگاههای برج شمالی و رشیدیه به صورت مرکز انتقال آنان به دیگر اردوگاهها درآمد.
در سال ۱۹۵۶ بریتانیا و فرانسه و اسرائیل به مصر حمله کردند و نیروهای اسرائیلی غزه را اشغال نمودند. غزه در آن زمان زیر نظر و اداره دولت مصر قرار داشت. اسرائیلی ها در غزه دست به قتل عام زدند و همین موجب شد که شمار زیادی از ساکنان غزه بار دیگر به مصر و سوریه و بعضی از آنان از طریق دریا به لبنان پناهنده شوند. فلسطینی ها پس از پناهنده شدن به لبنان در اردوگاهها دچار تیره روزی و بدبختی بودند. این اردوگاهها بعدها به شکل مجموعه ای از زاغه ها و حلبی آبادها در آمدند. اکثر خانه های واقع در اردوگاهها از سنگ و حلبی و گل ساخته شده اند و از بهداشت کمی برخوردارند و در نتیجه این شرایط سخت، به افسردگی روانی و فروپاشی روحی و احساس بی پناهی دچار شده اند.
بیشتر پناهندگان فلسطینی از کشاورزان بودند که زمین برای آنان منشا بزرگی و غرور بود و حالا آن را از دست داده بودند. علاوه بر این در وضع فعلی باید در صف های طولانی منتظر کمک ها و امدادهای آژانس می ماندند که این خود ذلتی برای آنان و اهانتی به کرامت و غرورشان بود. دستگاه اداری و دولتی لبنان نیز اردوگاه ها را در محاصره شدیدی قرار داد چرا که در این اردوگاهها مجموعه انسانی بزرگی را می دید که می توانست در ساختار جمعیتی ، سیاسی و اقتصادی کشور تاثیر زیادی بگذارد که این امر برای دولت لبنان و هیات حاکمه آن در حکم خطر امنیتی بزرگی بود که دفع آن لازم می نمود) از این رو نظارت امنیتی شدیدی را از طریق دستگاه امنیتی لبنان به مورد اجرا گذاشت و این نظارت موجب بروز روابط دشمنانه میان ساکنان اردوگاه و دولت شد.
ـ سوریه
رابطه تاریخی میان سوریه و فلسطین، سوریه را محل مناسبی برای آوارگان فلسطینی سال ۱۹۴۸ قرار داد. سوریه به پناهندگان فلسطینی ، جز در پاره ای موارد مربوط به مالکیت ، حقوقی برابر با حقوق شهروندان سوری داده است. فلسطینی ها در سوریه حق مراجعه به دادگاه و دادخواهی و نیز حق گرفتن وکیل مدافع دارند. همچنین آزادند که در داخل سوریه به هر کجا مسافرت و یا نقل مکان کنند و یا اینکه مالک خودرو باشند و اساسا حقوق مدنی آنها در سوریه هیچ نقصی ندارد جز اینکه آنها نمی توانند نامزد انتخابات مجلس ملی و یا سایر شوراها بشوند البته در مورد سندیکاها اینطور نیست. زمانی که پناهندگان فلسطینی در سال ۱۹۸۴ با شماری در حدود نود تا صد هزار نفر به سوریه رو آوردند، کشور سوریه نه دچار نقصان در منابع طبیعی بود و نه دچار معضل بیکاری.
از آغاز مهاجرت فلسطینی ها به سوریه،مقامات سوری با این پناهندگان از جهت آزادی کار،مالکیت و نقل و انتقال و امثال آن مثل شهروندان سوری عمل کرده اند با این تفاوت که دولت سوریه به پناهندگان تابعیت نمی دهد و همین مشکلات سختی را در رابطه با مسافرت به خارج برای آنان ایجاد کرده است. در کل شرایط فلسطینی ها در سوریه به مراتب بهتر و به سامان تر از کشور لبنان بوده است.
ـ اردن
بیش از ۴۲ درصد از کل پناهندگان فلسطینی در اردن زندگی می کنند و این پناهندگان ۳۱ درصد از کل جمعیت اردن را تشکیل می دهند. در اردن برای پناهندگان فلسطینی ۱۰ اردوگاه وجود دارد که در آن حدود ۲۸۰هزار پناهنده زندگی می کنند. رژیم اردن کلیه فلسطینی ها را با اردنی ها برابر اعلام کرد تا یک هویت واحد پدید آید بدین معنا که تمامی حقوق و تکالیف شهروندی اردن برای همه بدون استثنا صدق می کند. فلسطینی ها به جامعه مدنی اردن پیوسته اند و شمار زیادی از انجمن ها، سندیکاها ،انجمن های فرهنگی، سیاسی و عملی را شکل دادند.
ـ عراق
وضعیت پناهندگان فلسطینی در عراق رنگی دیگر دارد و با دیگر پناهندگان متفاوت است. این تفاوت از زمانی که در ۱۹۴۸همه فلسطینی ها به دست اسرائیل آواره شدند آغاز می گردد. در آن زمان وسایل نقلیه ارتش عراق که مثل دیگر ارتش های عرب به بدترین شکل در جنگ شکست خورده بود از طریق مناطق شمالی فلسطین شماری از آوارگان را با خود به بغداد حمل کردند و آنان را در اماکن عمومی مثل مدرسه ها و کاروانسراها بدون هیچ توجه و مراقبتی و محروم از هر کمکی رها کردند.
نگاهی به وضعیت حقوقی و قانونی فلسطینی ها در عراق شاید این فکر را به ذهن انسان وارد کند که دولت عراق تا چه حد از مفهوم دولت قانونی به دور بوده است. گفتمان سیاسی اعلام شده برای چهل سال، گفتمان طرفداری بی قید و شرط از قضیه فلسطین بوده است اما در حالی که در عمل هر چه قید و بند است بر دست و پای فلسطینی ها در کار ، خانه و مسافرت و نیز تبعیض در رفتار می بینیم. یک کارگر فلسطینی در عراق یک کارگر خارجی با تمام جنبه های منفی اش تلقی می شود و فقط حق دارد سالی یک بار به مسافرت برود و حتی حق ندارد صندوق پستی داشته باشد.

منبع : روزنامه جوان