سیگار یا قلیان هردو یا هیچ‌کدام؟ ‌

در سال ۱۴۹۲ میلادی وقتی كه كاشف بزرگ، كریستف كلمب، پس از ماه‌ها تلاش در كنار جزیره‌ای كه امروز به كوبا مشهور است لنگر انداخت، با جهانی روبرو شد كه تازگی‌های بسیاری برای او داشت. او و همراهانش در این جزیره ناشناس دیدنی‌های جدیدی مشاهده كردند. آنها دیدند بومی‌ها لوله‌ای از برگ خشك گیاهی را كه به هم پیچیده‌اند، در دست دارند. شبیه به لوله آتش بازی كه اطفال در عید بازی می‌كنند.
یك سر آن را آتش زده و سر دیگر را می‌مكند و دود آن را با هوا استنشاق می‌كنند. این استنشاق دود، یك نوع مستی و رخوت ایجاد می‌كرد و انسان خستگی را حس نمی‌كرد. این لوله‌ها را بومیان تاباكوس می‌نامیدند. به این ترتیب دریانوردان اسپانی اولین بار توتون را شناخته و به تقلید از بومیان به كشیدن آن پرداختند.
تاریخ قطعی ورود تنباكو به ایران را نمی‌توان تعیین كرد. ولی بی‌شك توتون و تنباكو همراه با دست‌اندازی پرتغالی‌ها به خلیج فارس (۹۱۳ هجری قمری) به ایران وارد شده است. در هر حال طرز استفاده توتون و تنباكو در ایران تغییر یافت و ایرانیان لوازمی متناسب با ذوق خود برای كشیدن تنباكو ساختند و به آن غلیان گفتند.
اكنون: بر خلاف اعتقادات و باروهای افراد قدیمی كه قلیان را بی‌ضرر می‌دانستند، دود منتشره از قلیان حاوی مقادیر خیلی زیاد مواد سمی است كه این مواد سمی سبب بروز سرطان ریه، بیماریهای قلبی- عروقی و غیره می‌شود. ضمن اینكه نیكوتین قلیان نیز مانند سایر مواد دخانی، اعتیادآور است. میزان مونواكسید كربن فلزات سنگین و تركیبات شیمیایی سرطانزا كه از زغال یا مواد تشكیل دهنده قلیان متصاعد می‌شود به مراتب اثرات سوء بیشتری نسبت به سیگار دارد. انتشار بیماری‌هایی چون سل و هپاتیت از طریق قلیانیكی از مسائل پرخطر در مورد قلیان كه كمتر اهمیت داده می‌شود، انتقال بیماری‌های مختلف از طریق دهان و دندان آلوده به وسیله استفاده چند نفر مشتری از یك نی قلیان است كه بیماری‌های مختلف مانند سل، هپاتیت و غیره را منجر می‌شود. از سویی اسانس‌ها و عطرهای استفاده شده در تنباكوهای معطر و میوه‌ای نیز حاوی هزاران ماده سمی هستند. ضمن اینكه توتون و تنباكوهای استفاده شده در قلیان از نازل‌ترین و پست‌ترین تنباكوهاست.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی و دانشگاه هاروارد در دهه نود میلادی علت‌های مرگ و میر در دنیا به ترتیب شامل :
▪ سكته‌های قلبی
▪ سكته‌های مغزی،
▪ عفونت‌های ریه
▪ بیماریهای اسهالی
▪ حوادث زایمانی بوده است.
همچنین با توجه به روند بیماری‌ها پیش بینی شده است كه در سال ۲۰۲۰ علت‌های مرگ و میر در دنیا به ترتیب شامل:
▪ سكته‌های قلبی
▪ سكته‌های مغزی
▪ برونشیت‌ مزمن
▪ عفونت ریه
▪ سرطان ریه خواهد شد.
لازم به ذكر است كه در سالهای آینده علت‌های مرگ و میر وابسته به مصرف دخانیات افزایش خواهد یافت و متاسفانه این افزایش بیشتر در كشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. سیـگار كشیـدن با مكانیسمهای متعـددی سبب بیماری می‌گردد. دود سیگار محتوی بیش از ۴۰۰۰ ماده است و مطالعات دقیق سم‌شناسی روی تعداد نسبتاً كمی از سموم بالقوه انجام شده است. بعضی سموم در گیاه تنباكو وجود دارند؛ تعداد دیگری از سموم ضمن پرداخت (عمل آوردن) و اضافه كردن مواد شیمیائی خوش‌بو كننده و مزه‌آور به برگهای تنباكوبوجود می آیند و عده‌ای در اثر تجزیه حرارتی تنباكوی بعمل آمده، ایجاد می‌شوند.
دود تنباكو شامل موادی‌است كه می‌تواند سبب گسیختگی DNA، جهش ها و تغییر بروز (بیان) آن شوند. بعلاوه این مواد می‌توانند به پروتئینها و چربیهای سلولی چسبیده و آنها را بگسلند. بدلیل تنوع سموم، تعدد اجزای بیوشیمایی و سلولی كه می‌توانند با آنها وارد عمل شوند و گوناگونی در قابلیتهای افراد، آثار مرضی ناهمگون دود سیگار تعجب‌ برانگیز نیست.
با توجه به این حقیقت كه زیانهای بهداشتی ناشی از سیگار به موازات گسترش مصرف آن بیشتر می شود، تعجب آور نیست كه بیماریهای پدید آمده بر اثر سیگار در كشورهای در حال توسعه شایع تر است چرا كه شیوع مصرف سیگار در این كشورها رو به افزایش است. همچنین سیگار كشیدن در بعضی زیر گروههای جمعیتی - مثلاً زنان جوان - در كشورهای توسعه یافته در حال افزایش است. سیگار كشیدن با مكانیسمهای متعددی سبب بیماری می گردد.از میان شایع ترین بیماریهایی كه با استعمال دخانیات در ارتباط است، بیماریهای آترواسكلروتیك قلبی - عروقی، سرطانها، بیماریهای انسداد ریوی، حملات مغزی و... را می توان نام برد. شواهد اپیدمیولوژیك و مكانیكی ارتباط دهنده سیگار با این بیماریها، معتبر است.
● عواقب بهداشتی سیگار
▪ حمله مغزی:
تمام سیگاری ها در معرض خطر بیشتری از جانب حمله مغزی هستند. با وجود این، آن دسته از زنان سیگاری كه قرص ضدبارداری خوراكی نیز استفاده می كنند، تا ۲۰ برابر بیشتر در معرض خطر حمله قلبی و نیز حمله مغزی نسبت به زنانی هستند كه نه سیگار می كشند و نه قرص ضدبارداری مصرف می كنند.
▪ سرطان ریه :
خطر ایجاد سرطان ریه حدود ۲۰ برابر در سیگاریها بیشتر از غیرسیگاریهاست. در حقیقت سیگار كشیدن فاكتور خطر اصلی همراه با سرطان ریه است. خطر قابل استناد برای ایجاد سرطان ریه در زنان حدود ۷۹درصد و در مردان۹۰درصد است. اكثر كسانی كه بر اثر سرطان ریه می میرند، سیگاری هستند. خطر ایجاد سرطان ریه مستقیماً با تعداد سیگارهای كشیده شده در روز، مدت سیگار كشیدن و محتوای قطران و نیكوتین سیگارهای كشیده شده ارتباط دارد. در سیگاریهای قهار، ۱۵ تا ۲۵ بار، احتمال مرگ ناشی از سرطان ریه ناشی نسبت به غیرسیگاریها بیشتر است. تنها گذشت ۱۵تا ۲۰ سال از شروع سیگار كشیدن كافی است تا سرطان ریه ایجاد شود و تعداد كمی از بیماران مبتلا به آن بیش از ۵ سال پس از تشخیص، زنده می مانند. خطر سرطان ریه بین سیگاریهای غیرفعال یا تحمیلی نیز افزایش یافته است. شواهد تجربی بسیاری نقش دود سیگار را در سرطان ریه نشان داده اند و به نظر می رسد كه یك شیوه چند مرحله ای در مورد كارسینوژن ها دخالت داشته باشد.
● بیماری‌های
▪ قلبی - عروقی :
سیگار كشیدن‌، همچنین یك عامل خطر اصلی برای ایجاد بیماریهای قلبی - عروقی است. در حقیقت تأثیر سیگار از نظر میزان، مشابه دو عامل خطر اصلی دیگر، یعنی فشار خون و افزایش چربی خون است اما از دیدگاه بهداشت عمومی، با توجه به شیوع بیشتر سیگار كشیدن ازفشار خون و افزایش چربی خون، عامل خطر مهمتری نسبت به هر دو آنهاست. در اینجا نیز سیگاریهای قهار در معرض خطر بیشتری هستند. سیگار كشیدن می تواند با مكانیسم های مختلف سبب ایجاد بیماریهای قلبی مزمن گردد، از جمله : صدمه مستقیم دیواره عروق( اندوتلیال) به وسیله نیكوتین و مونواكسیدكربن كه می تواند دیواره یك شریان طبیعی و باز را تخریب كند، موجب ورود مواد چربی به داخل دیواره زخمی گردد وباعث ضخیم شدن، تنگی و در نهایت انسداد كامل شریان شود. افزایش ضربان قلب و فشار خون به واسطه آزادسازی بعضی مواد و هورمونها در بدن صورت می گیرد ونیاز اكسیژن عضله قلب افزایش می یابد دو از سوی دیگر ظرفیت حمل اكسیژن توسط خون كاهش می یابد، سبب تشدید ناتوانی و اختلال عملكرد قلب می گردند و به این ترتیب زمینه را برای بروز آریتمی های قلبی مستعد می‌كند. درطی سالهای زندگی و به منزله بخشی از فرآیند طبیعی پیری، این عروق به تدریج به علت فرآیند
دژنراتیو، دیواره شان تنگ می شود. در سیگاریها این فرآیند بسیار سریعتر از افر‌اد طبیعی پیشروی می كند. بطور مكررخون جریان یابنده از خلال این عروق تنگ به طور ناگهانی لخته می شود (ترومبوز كرونر) و به طور جدی به عضله قلب آسیب می رساند. ترومبوز كرونر علت شایع مرگ در مردان و زنان بین سنین ۶۴-۳۵ سال است.
بیماری عروق كرونر با تعداد سیگارهای كشیده شده، درجه استنشاق و سن شروع سیگار كشیدن در ارتباط است.
● بیماری انسدادی مزمن ریه(COPD)
سیگار كشیدن عامل خطر اصلی همراه با بیماری انسدادی مزمن ریه است. مواد محرك دود تنباكو (قطران و گازسیانید) مسوول بروزدو بیماری مهم ریوی یعنی برونشیت و آمفیزم هستند. این محركها عمل مژكها را كه وظیفه پاك ساختن ریه ها از مواد آلاینده را دارند متوقف می سازد. آنها همچنین سبب ترشح بیشترموادی به نام موكوس توسط غدد مجاری هوایی می شوند. وقتی كه مژكها غیرفعال می شوند، به اجبار فرآیند پاكسازی ریه ها از موكوس اضافی، قطران و سایر ناخالصیها باید از راه سرفه كردن انجام شود. سیگاریها بیشتر از غیرسیگاریها سرفه می كنند و خلط بیشتری تولید می كنند. سایر علائم تنفسی شامل كوتاهی تنفس،‌سنگینی سینه، خس خس، درد سینه، سینوزیتها و سرماخوردگیهای مكرر است. تقریباً تمام بیماران مبتلا به آمفیزم بالینی واضح،سیگاری هستند. سیگار همچنین یك عامل خطر مهم برای ایجاد برونشیت مزمن است. سیگاریهای قهار در معرض خطر بیشتری برای ایجاد بیماری انسدادی مزمن ریه نسبت به سیگاریهای متوسط هستند، اما در معرض مقادیر كم دود سیگار بودن - چنان كه در سیگار كشیدن تحمیلی دیده می شود- نیز زیان آور به نظر می رسد.
جلو گیری از مصرف دخانیات به عنوان اولین علت قابل پیشگیری مرگ و میر در دنیا شناخته شده است. از آنجایی كه در دهه‌های گذشته مصرف سیگار بدلایل مختلف شامل سهولت استفاده و حمل و نقل، تبلیغات كمپانی‌ها و مقبولیت كاذب عمومی شیوع بالایی نسبت به دیگر انواع مواد دخانی پیدا كرده بود تحقیقات بسیاری در مورد ارتباط بین مصرف سیگار با بیماری‌زایی و مرگ و میر ناشی از آن انجام گرفت واین تحقیقات مطالب و ارتباط بسیاری را نشان داد. از این رو كمپانی‌های دخانیاتی جهت انحراف افكار عمومی شروع به ساخت انواع دیگر سیگار با اسامی لایت، ملایم، سبك و نیز افزایش انواع دیگر دخانیات به صورت قلیان، پیپ، تنباكوی جویدنی و مكیدنی و غیره نمودند. بعد از تبلیغات فراوان بر روی این انواع جدید، مصرف آنها رو به افزایش گذاشت و این در حالی بود كه تمامی بیماری‌ها و مرگ و میرهای وابسته به دخانیات به قوت خود باقی ماند.حتی تحقیقات روی این شكل‌های جدید دخانیات نشان داده است كه بیماری‌زایی بالاتری نسبت به سیگار دارند و به همین علت شعار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۰۶ به این موضوع اشاره دارد.
بر اساس بررسی سازمان بهداشت جهانی )WHO(‌ بیماریهای غیرواگیر بویژه بیماریهای قلبی عروقی- عروق مغزی، بیماری انسداد مزمن ریه، سرطانها و تصادفات مهمترین علل مرگ و میر در كشورهای پیشرفته و در حال توسعه است.
● ۴ محور اصلی پیشگیری از این بیماریها شامل:
۱) تغذیه مناسب
۲) ورزش
۳) كاهش استرس
۴) مبارزه با سیگار و دخانیات است.
سازمان بهداشت جهانی )WHO(‌ اعلام نموده كه از میان ۴ علت فوق، مبارزه و كنترل سیگار و دخانیات عملی ترین و قابل اجرایی ترین فاكتور به شمار می‌رود.● آیا می دانید؟
▪ دود سیگار حاوی بیش از ۴۰۰۰ ماده زیان‌بخش است كه به تمامی اندامهای بدن آسیب می‌رساند.
▪ سیگار عامل اصلی و یا كمكی در بیش از ۵۰ نوع بیماری و ۲۰ نوع سرطان در بدن شناخته شده است.
▪ سالیانه ۵ میلیون نفر به علت بیماری‌های ناشی از سیگار فوت می‌شوند. از این تعداد نیمی در كشورهای پیشرفته و نیمی دیگر در كشورهای در حال پیشرفت هستند.
▪ در سال ۲۰۲۰ میلادی طبق پیش بینی،۱۰ میلیون نفر در سال به علت بیماری‌های ناشی از سیگار فوت خواهند شد با این تفاوت كه ۷ میلیون در كشورهای در حال پیشرفت و ۳ میلیون در كشورهای پیشرفته‌اند.
▪ در ایران حدود ۱۰ میلیون نفر سیگاری وجود دارد كه سالانه ۵۴ میلیارد نخ سیگار مصرف می‌كنند.
▪ افراد سیگاری، روزانه بیش از ۴ میلیارد تومان،خرج سیگار می‌كنند.
▪ بررسی‌های مختلف در ایران نشان داده است كه به طور متوسط ۵/۱۲درصد مردم سیگار مصرف می‌كنند (۲۵درصد مردان و ۵/۲درصد زنان) همچنین مصرف سیگار در سنین ۱۵تا۲۴ سالگی در ۱۰ سال اخیر از ۷/۱۰درصد به ۱/۱۷درصد رسیده است (سیگار دریچه ورود به اعتیاد است) و نیز ۲/۲۸ درصد دانش‌آموزان ۱۴ تا ۱۸ ساله دبیرستانی شهر تهران به شكل گهگاهی سیگار مصرف می‌كنند (۳۰ درصد پسران و ۲۵درصد دختران) و از این افراد ۲/۴ درصد روزانه حداقل یك نخ سیگار می‌كشد.
● هزینه‌های بهداشتی دخانیات
▪ سالیانه مردم ایران مبلغ ۱۴۶۰ میلیارد تومان هزینه مصرف سیگار می‌كنند و دولت نیز سه برابر این رقم یعنی مبلغ ۴۳۸۰ میلیارد تومان خرج درمان و مراقبت از بیماریهای ناشی از سیگار می‌نماید و جمعاً رقمی بالغ بر ۵۸۴۰ میلیارد تومان در سال به عنوان هزینه مصرف سیگار بر مردم و جامعه تحمیل می شود.
▪ كمپانی‌های آمریكایی سالیانه بالغ بر ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۶ نخ سیگار تولید می‌كنند كه نزدیك به ۳ درصد آن در آمریكا مصرف می‌شود و مابقی آن به خورد مردم سایر كشورها بویژه كشورهای فقیر و در حال توسعه می‌رود. از این راه سالانه بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار سود شركت‌های آمریكایی است كه معادل فروش ۲۰ سال نفت ایران است.
▪ سالانه در ایران ۶۰.۰۰۰ تا ۷۰.۰۰۰ نفر بعلت بیماریهای ناشی از كشیدن سیگار فوت می‌شوند.
استعمال دخانیات یك پدیده مضر برای سلامت عمومی است و در حقیقت می‌توان آنرا مهم‌ترین آسیب برای سلامت عمومی دانست. تعداد مرگهای ناشی از سیگار كشیدن در ایالات متحده بیش از ۴۰۰.۰۰۰ مرگ در سال تخمین زده می‌شود، كه بطور قابل ملاحظه‌ای بالاتر از سایر دلایل اختصاصی مرگ است. هزینه‌های بهداشتی (سلامتی) سیگار كشیدن نه تنها در كشورهای توسعه یافته، بلكه در كشورهای در حال توسعه نیز بالاست. با توجه به این حقیقت كه زیانهای بهداشتی ناشی از سیگار بموازات گسترش مصرف سیگار بیشتر می‌شود، تعجب‌آور نیست كه بیماریهای القا شده توسط سیگار در كشورهای در حال توسعه شایعتر است چرا كه شیوع مصرف سیگار در آنها در حال افزایش است. همچنین سیگار كشیدن در بعضی زیر گروهای جمعیتی مثلاً خانمهای جوان در كشورهای توسعه یافته در حال افزایش است و می‌توان انتظار داشت كه بیماری‌های وابسته به سیگار نیز در این گروهها افزایش خواهند یافت.
ثابت شده است كه سیگار از علل اصلی سرطانها و بیماریهای قلبی-عروقی و ریوی و... است. از مصرف سیگار به عنوان اولین علت قابل پیشگیری مرگ و میر نام برده می‌شود. تعداد مرگهای ناشی از سیگار طبق برآورد WHO در سال ۲۰۰۰ میلادی چهار میلیون نفر گزارش شده است. بر اساس این گزارش‌ها، در حال حاضر هر ۸ ثانیه یك مرگ به علت سیگار رخ می‌دهد كه در طی ۲۰ سال آینده این رقم به هر سه ثانیه یك مرگ خواهد رسید. همچنین سیگار مسئول ۵/۱۲ درصد كل مرگها و ۳۰ درصد مرگهای ناشی از سرطان می‌باشد. ۹۰ درصد موارد سرطان ریه و ۴۰ درصد موارد دیگر سرطانها و ۵۰ درصد بیماریهای قلبی، ۷۵ درصد بیماریهای ریوی ناشی از استعمال دخانیات است. ۲۰ درصد مرگ آقایان و ۴ درصد مرگ خانمها در اثر سیگار بوده است و بیش از نصف این مرگها، زودرس بوده است یعنی در سنین ۷۰-۳۵ سالگی اتفاق می افتد.
طبق آمار، یك نفر از هر ۴ نفر سیگاری، در كشورهای پیشرفته، یك نفر از هر ۸ نفر سیگاری در كشورهای در حال پیشرفت و دركل ۱ نفر از هر ۶ نفر سیگاری در كل دنیا در خطر مرگ هستند. در ایالات متحده بیش از ۴۰۰۰۰۰ مرگ در سال ناشی از استعمال دخانیات تخمین زده می شود.
در ایران نیـز مرگ و میـر ناشی از بیماریـهای وابسته به سیگار حدود ۵۰۰۰۰ نفر در سال است كه طی ۲۰ سال آینده به ۲۰۰۰۰۰ نفر در سال می‌رسـد بنابراین به طـور قابـل ملاحظـه‌ای این تعداد مرگها بالاتـر از سایـر دلایل اختصاصـی مرگ است.
بر خلاف تصور، مصرف دخانیات در خلال چند دهه گذشته بین كشورهای پیشرفته به شكل بارزی كاهش یافته است.
لازم به ذكر است كه در برابر این فعالیت‌ها صنعت دخانیات و عوامل پشت پرده دست به كار شده و با استفاده از ورود سیگارهای با مارك و قیمت ارزان به صورت قاچاق و یا تبلیغ سیگار لایت و سبك به شكل مقطعی درصد مصرف را افزایش می‌دهند تا بعد از مدتی روند مصرف به شكل سابق برگردد. همین گونه است كه مصرف سیگارهای با مارك معروف طی سالیان متمادی در برابر مصرف انواع سیگارهای با مارك نازل تداوم داشته است.
در اینجا اشاره به این نكته ضروری است كه تحقیقات انجام شده نشان داده است كه سیگار" لایت "یا "سبك و كم ضرر" یك دروغ محض است. زیرا با مصرف سیگار سبك مدت پك زدن از ۸/۰ ثانیه به ۳ ثانیه افزایش می یابد همچنین فراوانی و عمق پك زدن‌ها نیز افزایش پیدا می‌كند و به این علت بروز بیماری‌ها نه تنها كاهش نمی‌یابد بلكه در پاره‌ای از موارد بروز نوعی سرطان ریه افزایش نشان می‌دهد.
در چند سال گذشته فعالیت‌های انجام شده در جهت كنترل استعمال دخانیات با هدایت و نظارت سازمان بهداشت جهانی، روند فعال و متشكلی یافته است و پیرو آن زمینه برای اجرای برنامه‌های قانونمند كردن تولید، توزیع، عرضه دخانیات بر اساس برنامه هماهنگ جهانی صورت گرفته است. همچنین مبارزه هماهنگ علیه قاچاق محصولات دخانی،‌ جایگزین كردن كشت تنباكو با دیگر محصولات كشاورزی( با حمایت بانك جهانی در سـراسـر دنیا) و تعمیم برنامه‌های تـرك استعمـال دخانیات بوجـود آمـده ‌است.اكثر پژوهش‌ها و سیاست‌ها بر روی مصرف سیگارت‌های صنعتی تمركز دارند، در صورتیكه بسیاری از افراد در مناطق درحال توسعه آسیا ً هند و منطقه مدیترانه‌شرقی، به استعمال روزافزون قلیان می‌پردازند.
استعمال دخانیات به شكل قلیان، امروزه به عنوان یكی از مشكلات رو به گسترش جهانی بویژه در كشورهای حوزه شرقی مدیترانه، از جمله كشورهای عربی، تركیه و ایران مطرح است، افزایش روز افزون مصرف قلیان خصوصا" در آسیا تا حدی است كه یافته‌های پژوهشهای مختلف حاكی از پیشی‌گرفتن میزان تجربه` مصرف قلیان نسبت به مصرف سیگار می‌باشند. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در سطح جهان از قلیان استفاده می‌كنند. این روش قدیمی مصرف دخانیات در مناطق مختلف دارای نامهای گوناگون مانند هوكا، شیشا، آرژیل، نارقیل و... در اشكال متفاوت و اندازه‌های مختلفی دیده می شود كه وجه اشتراك تمامی این انواع عبور دود از آب، قبل از استنشاق آن توسط مصرف كننده است. (نتایج مطالعاتی كه به بررسی ذرات ناشی از كشیدن قلیان می‌پردازند، نشان از غلظت بالای مونوكسیدكربن ) co(، نیكوتین، قطران ) tar (، آرسنیك،كرومیوم و فلزات سنگین است. همچنین درمطالعه‌ای نشان داده شده است كه افزایش تعداد پكها به قلیان باعث افزایش غلظت ذرات بجز نیكوتین در محتوای دود قلیان می‌شود، درحالیكه‌حذف آب موجود درجام قلیان موجب افزایش‌غلظت نیكوتین دود قلیان‌می‌گردد. مطالعات مختلفی كه انجام گرفته‌اند برای هركدام از زیانهای ناشی از استعمال دخانیات، مقایسه‌های متفاوتی بین سیگارهای صنعتی و قلیان انجام داده‌اند ولی بطوركلی، كسانی كه قلیان مصرف می‌كنند، غلظت‌های بالاتری از مواد سمی و سرطانزا را وارد بدن خود می‌نمایند كه این بعلت غلظتهای بالاتر این مواد در دود قلیان و نحوه` استعمال قلیان ( با توجه به تواتر پكها ً عمق پكها و زمان كلی كشیدن قلیان ) است.
همانطور كه قبلا هم گفتیم در ایران مطابق آماری‌كه ازسوی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی‌منتشرشده است حدود ۲/۱۵ درصد جمعیت كشور استعمال دخانیات دارندكه ا‌ین شامل ۲۵ درصد مردان و ۵/۲درصد زنان می شود ولی طبق یافته ها و تجربه` محققین، این آمار در كشور بالاتر می‌باشد. بطورقطع بخاطر روند روبه افزایش این روش از استعمال دخانیات و با در نظرگرفتن آثار مضر بهداشتی و خاصیت اعتیادآوری آن، نیاز به پیشبرد راهكارهایی برای پیشگیری از شروع مصرف و درمان مورد نیاز می‌باشد. مداخلات در جهت مبارزه با این نوع دخانیات نیازمند كفایت دانش ما در مورد شیوع، نگرش و عملكرد جمعیت كشورمان در مورد مصرف قلیان است.
تاكنون مطالعات اندكی در مورد شیوع استعمال دخانیات بشكل قلیان و الگوهای مصرف آن در كشور انجام گرفته است. بطور قطع جمع آوری اطلاعات در مورد شیوع و الگوی مصرف محصولات دخانی، می‌تواند دانش ما را درجهت پیشگیری و كنترل این مشكل جامعه، خصوصا" در موردقلیان،این دودكش سنتی دوباره احیاء شده بیافزاید.
استفاده از قلیان در گذشته بیشتر به سنین بالا محدود می‌شد، در حالی كه در چند سال اخیر استفاده از قلیان بسیار افزایش یافته است و حتی نوجوانان نیز به كشیدن آن علاقه نشان می‌دهند. این گرایش جوانان به قلیان باعث سودجویی عده‌ای نیز شده است. به گونه‌ای كه تعداد زیادی از توتون‌های فروخته شده نازل و تقلبی شده است و نوجوانان و جوانان زمان بسیاری را به استفاده از این وسیله می‌گذرانند.
● استفاده ازقلیان در مراكز تفریحی و گردشی ممنوع است یا آزاد؟
در سال ۱۳۸۳ مصرف قلیان در اماكن عمومی كشور ممنوع شد. ولی این ممنوعیت ادامه نداشت و در سال ۱۳۸۴ با اصلاح تبصره ماده (۱) آیین نامه ممنوعیت استعمال و عرضه سیگار و سایر مواد دخانی در اماكن عمومی، قهوه‌خانه‌ها و رستوران‌های سنتی، مجاز به عرضه سیگار و مواد دخانی شدند. البته دولت این اصلاح را بنا به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تصویب كرد. روند استفاده از قلیان همچنان ادامه دارد اما معاون سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی چند روز پیش عنوان كرده است كه با هماهنگی‌های لازم با دستگاه‌های ذی‌ربط استفاده از قلیان در مراكز تفریحی ممنوع است. اینكه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز چقدر با این موضوع موافق خواهد بود و سرنوشت قلیان چه خواهد شد، هنوز مشخص نیست.
در هر حال قلیان، دامی دیگر از اعتیاد است كه در لباسی فریبنده به سراغ نوجوانان و جوانان آمده است.

دكتر غلا‌مرضا حیدری
سرپرست مركز تحقیقات، پیشگیری و كنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و مسوول كلینیك های ترك سیگار كشور

منبع : روزنامه سلامت