اقتصاد انرژی

- نرسی قربان، متولد ،۱۳۲۴ شیراز
- اخذ مدرك دیپلم ریاضی در سال ۱۳۴۲
- اخذ مدرك لیسانس فیزیك و ریاضی ازدانشگاه آمریكایی بیروت، ۱۳۴۸
- اخذ مدرك فوق لیسانس اقتصاد ریاضی از دانشگاه برونل بریتانیا در سال ۱۳۵۰
- اخذ مدرك دكترای اقتصاد انرژی از دانشگاه لندن، ۱۳۵۶
- تألیف مقالات متعدد و عمدتاً در زمینه اقتصاد انرژی
- عضو هیأت تحریریه و رئیس گروه نفت و گاز مجله «اقتصاد ایران»
- كارشناس خبره صنعت نفت و گاز بین الملل
از معدود ایرانیان متخصص و صاحبنظر درحوزه اقتصاد انرژی است و تمركز فعالیت های تحقیقاتی او دراین حوزه خاص، منجر به این شده كه دیدگاه هایش نیز موردپذیرش قرار بگیرد.
نرسی قربان، متخصص ایرانی حوزه اقتصاد انرژی است، متولد شیراز در سال ۱۳۲۴ می باشد. پدرش _ ذبیح الله قربان _ از بانیان معروف دانشگاه شیراز بوده است. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در زادگاهش به پایان می رساند.
به یاد می آورد كه نقاشی او كه در مسابقه ای بین المللی كه هرساله در ژاپن برگزارمی شود، به عنوان یكی از نقاشی های برتر انتخاب شده بود. كتاب های علمی از جمله كتاب «یك دو سه تا بی نهایت» را مطالعه كرده و تا حدی در نواختن ویولن تجربه كسب كرده است. بعد از اخذ دیپلم در كنكور دانشگاه ها شركت كرده و در دانشگاه زادگاهش پذیرفته می شود ولی درنهایت تحصیل در مقاطع لیسانس را در دانشگاه آمریكایی بیروت در سال ۱۳۴۳ شروع می كند.
پدر او كه دكترای طب داشته، برادرش و دایی های او نیز در لبنان تحصیلات شان را ادامه داده اند و به نوعی براساس یك سنت نانوشته نرسی قربان هم عازم بیروت می شود.
بیروت اگرچه بعد از ترور رفیق حریری و همراهانش، ضریب امنیتی اش كاهش پیداكرده و ترس و احساس ناامنی را امروزه می توان درچهره ساكنان بیروت ببینیم و تداوم یافتن تحقیق و تفحص درمحل ترور نخست وزیر سابق لبنان كه در نزدیكی ساحل بیروت اتفاق افتاده، آن احساس ناامنی را تشدید می كند ولی درچند دهه قبل، همین بیروت كه شهری كوهپایه ای و پوشیده از درختان جنگلی است، عروس خاورمیانه به شمار می آمد.
نرسی قربان آن را شهر گردشگری نام می برد كه آب و هوایی شبیه مناطق جنوبی فرانسه دارد. كشور گروهها و فرقه های مذهبی و نژادی و زبانی باعث می شود كه «قربان» در زمان تحصیل در آنجا بیاموزد مدارا و تحمل دیگران و عقاید آنان را.
می گوید دانشجویان ایرانی كه از طریق بورسیه مشغول تحصیل در آن دانشگاه بوده اند در میان دانشجویان غیرلبنانی سرآمد بوده اند.
این ارزیابی كسی است كه با هزینه شخصی به بیروت رفته است. در زمان جنگ ۵ روزه ۱۹۶۷ اسرائیل علیه كشورهای عربی، در بیروت بوده است و درنهایت دولت ایران با تأخیر زیاد نسبت به سایر كشورها، هواپیمایی را برای انتقال دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در بیروت اعزام می كند و دانشجویان ایرانی برای مدتی به ایران بازمی گردند. در زمان تحصیل در دانشگاه، یك كانال زیرزمینی احداثی از داخل دانشگاه تا ساحل مدیترانه بوده كه نرسی قربان هم از طریق آن، خود را به پلاژ موجود درآنجا می رسانده. مدیترانه را دریایی بسیار زیبا برای شناكردن می داند و از مناظر طبیعی اش هم تعریف می كند. سمیناری درمورد اقتصاد انرژی در دانشگاه برگزارمی شود و «زكی یمانی» وزیر نفت عربستان، یكی از سخنرانان آن سمینار بوده است. حضور یافتن نرسی قربان در این سمینار باعث می شود كه او تحصیلاتش را در رشته اقتصاد و اقتصاد انرژی ادامه دهد.
هرچند كه از ۱۳-۱۲ سالگی هم اخبار نفتی را با كنجكاوی پیگیری نموده. نشریات و مجلات آن دوره از قبیل «اطلاعات» را مطالعه كرده است و می خواسته ببیند اختلافات سیاسی ایران و عراق به كجا ختم می شود. در مقطع لیسانس، چند واحد درسی «اطلاعات عمومی» هم می گذراند و به صورت مختصر با افكار و ایده ها و عقاید فلاسفه جهان از قبل از سقراط تا فلاسفه معاصر همچون ژان پل سارتر و كتاب های مذهبی ادیان ابراهیمی را مطالعه كرده است. تأثیر این دروس را به این صورت ارزیابی می كند كه موجب شده دانشجویان تك بعدی رشد نكنند. به مدت سه ماه در شركت نفت ایران و انگلیس، تحقیقاتی انجام می دهد و راجع به مسائل انرژی كشور انگلستان معلوماتی كسب می كند.
یكی ازتحقیقاتی كه انجام می شده راجع به این بوده كه آیا مصرف بنزین در صورت افزایش قیمت در آلمان و انگلستان كاهش پیدا می كند یا نه؟ این موضوع تحقیق را بعداً برای پایان نامه خود در رشته اقتصاد ریاضی هم برمی گزیند و مطالعات بیشتری در همان زمینه انجام می دهد. به این نتیجه هم می رسد كه افزایش قیمت حتی درحد دوبرابر شدن هم بر كاهش مصرف تأثیر نخواهدگذاشت. در كتابخانه شركت نفت نیز فرصت پیدا می كند مفاد قرارداد كنسرسیوم نفتی ایران با چندكشور دیگر را كه بعد از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ منعقدشده بود به همراه مذاكرات مربوطه مطالعه كند. در مقطع دكترای اقتصاد انرژی هم تزی درمورد نحوه و چگونگی ملی شدن شركت های نفت در ایران، كویت و عربستان سعودی ارائه می دهد. او به صورت توصیفی به شرح ملی كردن شركت های نفتی در سه كشور می پردازد. در ایران، این كار با مسائل سیاسی گره می خورد و نفت ملی می شود. در كویت، تجار دست اندركار در فروش نفت به این نتیجه می رسند كه شركت نفت را ملی كنند و در عربستان نیز با درنظرداشتن اقدامات كشورهای همسایه، نهایتاً درصدد برمی آیند كه به ملی كردن شركت نفت اقدام كنند.
بعد از اخذ مدرك دكترا، به پیشنهاد دبیرخانه كشورهای صادركننده نفت (اوپك) برای انجام مطالعات استراتژیك جواب مثبت می دهد و به نوعی «زكی یمانی» كه روزگاری در بیروت در كنفرانس مرتبط با موضوع نفت سخنرانی كرده بود و قربان هم یكی از حاضران در آن سمینار بود، در زمان انجام آن تحقیقات رئیس اش می شود. در سال ۱۳۵۸ به كشوربازمی گردد و دعوت نخستین رئیس شركت ملی نفت ایران را برای كار در شركت می پذیرد ولی بعداً تحولاتی به وقوع می پیوندد و از همكاری در شركت نفت بازمی ماند.
بعد ازمدتی مجدداً به كار در سازمان اوپك می پردازد و به كار درحوزه های مرتبط با انرژی در بخش خصوصی مشغول می شود.
در سال ۱۳۷۰ به ایران بازمی گردد و دركنفرانس نفت و گاز در اصفهان حضور پیدامی كند و در همان جا دعوت دكتر ملكی، معاون سابق وزیر خارجه و رئیس دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارتخانه را برای همكاری در زمینه انجام تحقیقات حوزه انرژی تقبل می كند.
ازجمله تحقیقاتی كه دكتر قربان در اجرای آن نقش داشته می توان به بررسی خط لوله گاز ایران و هند، منابع مشترك حوزه خلیج فارس، مسأله خطوط نفتی دریای خزر و مسائل مرتبط با اوپك اشاره كرد.
او یكی از بنیانگذاران شركتی است كه از سال ۱۳۷۸ شروع به كار كرده و هدف آن استخراج گازوئیل و سایر فرآورده های نفتی از گاز است. قربان اظهارامیدواری می كند كه درصورت قطعی شدن كار باید منابع مالی لازم را از شركت های خارجی جذب كنند.
لازم به ذكر است كه قطر از سالها پیش طرح استخراج فرآورده های نفتی را از گاز به اجرا درآورده است و درحال حاضر حدود ۳۰ هزار بشكه فرآورده نفتی ازمنابع گازی استحصال می كند. نرسی قربان «عاشق شیراز» است و آن را شهر حافظ و تاریخی می داند. اظهارامیدواری می كند كه بتواند یك دهم یا یك صدم خدمات پدرش را نسبت به شیراز انجام دهد.
كارخانه تبدیل گاز به فرآورده های نفتی در نزدیكی شیراز تأسیس خواهدشد و او این كار را ادای دینی به مردم زادگاهش می داند.
نرسی قربان خودش را «آدم مثبت و خوشبین» ارزیابی می كند، آدمی كه درهر منطقه ای زندگی كند نارضایتی نشان ندهد.
او تصور می كند در رشته دلخواهش به كار و فعالیت پرداخته و فعالیت درحوزه كاری خود را بیشتر یك نوع تفریح می داند و نه اینكه فعالیتی باشد كه بعد از اتمام ساعات مشخص شغلی احساس خلاصی شدن به او دست دهد.
می پرسم آیا به انتظارات شغلی كه داشته دست یافته؟ می گوید آدم در زمان دانشجویی پیش خودش فكر می كند در آینده رئیس جمهور خواهدشد.
بعد از مدتی به وزیرشدن هم قانع می شود. باز با گذر زمان به ریاست یك شركت قناعت می كند و بعد هم كه موفق نمی شود رئیس شركت بشود به معاون شركت بودن راضی می شود.
درمجموع، قربان با این توصیف، نحوه برخوردش با محیط و جهان پیرامونی را واقع گرایانه می داند و اینكه دنبال رؤیاپروری نیست. به سرعت عصبانی نمی شود و اگر كسی نسبت به او بی احترامی كند، او آدمی كینه ای نیست و به فكر تلافی كردن برنمی آید. بنابراین از دید خودش اعصابی راحت دارد. به آینده كشور خوشبین است.
«ما الآن كشوری داریم كه ۴۰ میلیون نفر جوان دارد كه نسبتاً تحصیلكرده هستند. بنابراین از لحاظ نیروی انسانی مشكل نداریم. منابع طبیعی بسیار غنی هم داریم. موقعیت جغرافیایی مناسبی هم داریم و كشور ازموقعیتی استراتژیك برخوردار است.
همه این موارد این قابلیت را دراختیار ما می گذارد كه موقعیت درجه یكی در منطقه پیداكنیم.» می گوید مشكلات مدیریتی اگر برطرف شود، از پتانسیل های موجود كشور می توانیم به خوبی استفاده كنیم.
اعتقاد دارد كه خداوند بیش از سهم جمعیت مان منابع طبیعی دراختیار ما قرارداده است. «فرض كنید ایران یك درصد جمعیت دنیا را دارد ولی درعوض ۱۷ درصد منابع گازی جهان و حدود ۱۸-۱۷ درصد از منابع نفت دنیا را دراختیار دارد. منابع و ذخایر معدنی مختلف دیگر هم داریم.»
درنهایت او نتیجه می گیرد كه اگر منابع حاصل از فروش نفت و گاز را به درستی و با مدیریت صحیح و كارا به اقتصاد كشور تزریق كنیم، در صورت بروز نیافتن مشكلات دیگر می توانیم شاهد شكوفایی اقتصاد كشورمان باشیم.
نرسی قربان معتقداست كه قراردادهای بیع متقابل كه تاكنون درزمینه نفت و گاز ایران منعقدشده دارای كارآمدی كافی نیست و دولت جدید می تواند در این قراردادها بازبینی لازم را به عمل آورد.
او مدت ها قبل نسبت به كاهش ظرفیت تولید نفت كشور هشدارهایی داد. به زعم او اگر قرار است تا ۵ سال آینده، ظرفیت تولید نفت كشور به پنج میلیون بشكه در روز برسد باید حداقل ۴۰ میلیارد سرمایه گذاری در صنعت نفت به انجام برسد. وزیر سابق نفت حدود ۱۵۰میلیارددلار سرمایه گذاری را برای ۱۰ سال آینده در پروژه های نفت، گاز و پتروشیمی ضروری دانسته بود.
اما نرسی قربان اعتقاد دارد كه دولت برای پیشبرد این پروژه ها باید به بخش خصوصی ایران به عنوان شریكی قدرتمند نگاه كند و نه اینكه آن را شریكی ضعیف و بی پول بداند.
اعتقاد جدی دارد كه وزارت نفت بایستی از توان افراد متخصص و فعال درعرصه غیردولتی هم بهره مند گردد تا درمذاكرات پیچیده نفتی بیشترین امتیاز را كسب كند و به تبع آن منافع ملی هم درحد شایسته ای تأمین شود.

نمای مهر

منبع : روزنامه ایران