تغییر در آهنگ شبانه روزی بدن

● مشکلات شایع خواب
هنگامی که به خواب می رویم مغز همچنان به فعالیتش ادامه می دهد. خواب شامل پنج مرحله است که مراحل ۱ ، ۲ ، ۳ و ۴ و مرحله REM(حرکت سریع چشم ها) چرخه خواب نامیده می شود.
یک چرخه کامل خواب حدوداً ۹۰ تا ۱۰۰ دقیقه طول می کشد بنابراین هر فرد طی یک خواب شبانه متوسط حدوداً چهار یا پنج چرخه خواب دارد. در مراحل ۱ و ۲ خواب سبک است به طوری که شخص به راحتی از خواب بیدار می شود. در این دو مرحله حرکت چشم ها بسیار آهسته است و سرانجام نیز متوقف می شود.
ریتم ضربان قلب و تنفس هم به آرامی صورت می گیرد و درجه حرارت بدن پایین می آید. در مراحل ۳ و ۴ خواب عمیق می شود و در این دو مرحله شخص به سختی از خواب برمی خیزد و اگر در این دو مرحله شخصی را از خواب بیدار کنید، او تا چند دقیقه گیج و سردرگم خواهد بود. مراحل ۳ و ۴ خواب، نیرو بخش ترین و نشاط بخش ترین مراحل چرخه خواب محسوب می شوند. در واقع این خواب، آرزوی هر فردی است که بسیار خسته است. در مرحله آخر خواب که به مرحله REM معروف است علاوه بر حرکت سریع چشم ها تغییرات فیزیکی دیگری هم رخ می دهد، از جمله قلب تندتر می زند، تنفس سریع تر می شود و عضلات دست و پا حرکت نمی کنند. در این مرحله از خواب است که می توان خواب های روشن و واضح دید.
پژوهش ها نشان می دهد که نوجوانان به ۵/۸ الی۹ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. اما بسیاری از نوجوانان نمی توانند زود بخوابند و این مساله به دلیل نخواستن خود آنها نیست، بلکه به این دلیل است که مغز آنها به طور طبیعی تا دیر وقت کار می کند و در نتیجه آنها آمادگی خواب پیدا نمی کنند. در دوره نوجوانی ریتم شبانه روزی بدن(به نوعی ساعت بیولوژیکی بدن) دوباره تنظیم می شود.
در دوره نوجوانی مغز هورمون ملاتونین را نسبت به دوره کودکی و بزرگسالی دیرتر یعنی در ساعات آخر شب تولید می کند که در نتیجه آن خوابیدن نوجوان مشکل می شود و دیرتر به خواب می رود و دیرتر هم بیدار می شود. این تاخیر خواب نوجوانان پدیده پزشکی بسیار شایعی است، اما همه نوجوانان را دربرنمی گیرد. تغییر در آهنگ شبانه روزی بدن تنها دلیل بیخوابی نیست. بسیاری از بزرگسالان هم دچار «بیخوابی» هستند یعنی برای به خواب رفتن و خوابیدن نسبتاً طولانی، مشکل دارند.
دلیل اصلی این «بیخوابی» استرس است، اما بسیاری از عوامل دیگر مانند ناراحتی های جسمی(مثل گرفتگی بینی، سرماخوردگی، سردرد و...) یا ناراحتی های احساسی(مثل مشکلات خانوادگی، مشکلات ارتباطی، کاری و...) یا حتی محیط خواب(مثل اتاق خوابی که بیش از حد سرد، گرم، شلوغ و... باشد) هم می تواند به «بیخوابی» منجر شود. هر کسی ممکن است گاهی دچار بیخوابی شود، اما اگر بیخوابی یک ماه، بیشتر طول بکشد، «بیخوابی مزمن» است که می تواند منشاء بسیاری از مشکلات مانند افسردگی باشد. گاهی نگرانی فرد از بیخوابی اش، سبب تشدید بیخوابی می شود؛ بنابراین یک دوره کوتاه مدت بیخوابی با اضطراب فرد که ناشی از افکار نگران کننده او در خصوص خستگی روز بعد، یا اینکه چرا نمی تواند بخوابد؛ به یک دوره طولانی تبدیل می شود.
پزشکان به این مشکل بیخوابی روان- فیزیولوژی (Psychophy siologic insomnia) می گویند. حرکت های دوره یی پا و سندرم پای بی قرار از دیگر مشکلات خواب است. افرادی با این وضعیت، اغلب به دلیل حرکت پاهای شان دچار اختلال خواب می شوند و در نتیجه دائماً به خاطر کمبود خواب کافی، احساس خستگی می کنند. این افراد بسیار زودرنج و تحریک پذیرند. حرکات پا در اختلال حرکات دوره یی پا یا PLMD کاملاً غیرارادی است و خود فرد نسبت به این حرکات آگاه نیست و هیچ کنترلی بر آن ندارد. افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار (RLS) اغلب در پاهای شان احساس سوزش، خارش، گرفتگی عضله و داغ شدن می کنند و تنها راهی که می تواند آنها را از این احساسات نجات دهد حرکت پاها یا گاهی هم دستان است. هم مشکل PLMD و هم RLS قابل درمان است.
پزشکان معتقدند که سندرم پای بی قرار در اغلب موارد به دلیل کمبود آهن است که با تجویز آهن برطرف می شود.
▪ آپنه خواب
این اختلال سبب می شود شخص هنگام خواب موقتاً دچار قطع تنفس شود، یکی از دلایل اصلی این اختلال داشتن لوزه سوم یا کلاً لوزه های بزرگ است و یکی دیگر از دلایل شایع آن چاقی است. افرادی که دچار این اختلال هستند، در طول روز به شدت احساس خواب آلودگی می کنند و بسیار زودرنج و حساس هستند. نشانه هایی نظیر خروپف های بلند یا خواب آلودگی مفرط در طول روز باید توسط دکتر ارزیابی شود.
▪ ریفلاکس
ناراحتی ریفلاکس یعنی برگشتن اسید معده به مری که موجب احساس سوزشی به نام سوزش سردل یا ترش کردگی می شود. این ناراحتی با دراز کشیدن بدتر می شد حتی اگر خود شخص هنگام خواب احساس سوزش یا ترش کردگی نکند، این ناراحتی موجب بر هم زدن چرخه خوابش می شود.
▪ کابوس های شبانه
گاهی افراد در شرایطی خاص دچار کابوس می شوند، اما کابوس می تواند بارها موجب مختل کردن خواب و بیدار شدن از خواب شبانه شود، یکی از دلایل شایع کابوس های شبانه استرس و اضطراب است. در این موارد بهتر است به یک پزشک یا مشاور مراجعه کرد.
▪ راه رفتن در خواب
راه رفتن درخواب بیشتر در کودکان مشاهده می شود. به ندرت نیز در نوجوانان هم اتفاق می افتد. آنهایی که در خواب راه می روند، معمولاً چیزی به یاد نمی آورند زیرا اغلب این مورد در مراحل ۳ و ۴ خواب که خواب عمیق است، رخ می دهد. اگر در آن حال آنها را بیدار کنید، بسیار یکه می خورند و می ترسند. پس بهتر است فقط به آرامی آنها را به سوی تختخواب هدایت کرد.
اگر با وجود خواب کافی در شب، باز هم احساس خستگی می کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین به خاطر داشته باشید که بازی های کامپیوتری و تماشای تلویزیون قبل از خواب می تواند مانند نوشیدنی های کافئین دار سبب بیخوابی شود.

ترجمه؛ فرانک باجلان

منبع : روزنامه اعتماد