صنایع تبدیلی حلقه مفقوده کشاورزی

یكی از بهترین روش های توسعه اشتغال و افزایش درآمدهای غیر كشاورزی در مناطق روستایی، ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تكمیلی كشاورزی و صنایع روستایی است.از سوی دیگر ایجاد صنایع تبدیلی و تكمیلی مؤثر ترین راهكار برای كاهش حجم ضایعات كشاورزی به شمار می رود.
هم اكنون ضایعات بخش كشاورزی حدود ۳۰ درصد است كه ارزش این حجم از ضایعات
۳ تا ۵ میلیارد دلار برآورد می شود.توسعه صنایع تبدیلی و تكمیلی و صنایع در دو دهه اخیر به صورت یك راهبرد مشخص در امر توسعه و برنامه ریزی روستایی در دستور كار بخش كشاورزی قرار گرفته است.
▪ گفت وگو با عباسعلی پاكنژاد مدیر كل صنایع تبدیلی و تكمیلی وزارت جهاد كشاورزی
● آقای مهندس پاكنژاد اگر اجازه بفرمایید در آغاز گفت وگو به تعریف جامع صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی و لزوم توسعه این صنایع بپردازیم؟
صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی به صنایعی گفته می شود كه به فرآوری و عمل آوری نباتی و حیوانی (زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع) می پردازد، فرآوری، در برگیرنده تغییرات فیزیكی، شیمیایی، نگهداری، بسته بندی و توزیع است.
همچنین در مورد لزوم وجود صنایع تبدیلی باید بگویم كه یكی از بهترین راهكارهای توسعه اشتغال در مناطق روستایی و جلوگیری از مهاجرت بی رویه، كاهش ضایعات محصولات كشاورزی، افزایش ارزش افزوده محصولات و توسعه اقتصادی، اجتماعی مناطق روستایی، توسعه صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی است.
● توسعه صنایع تبدیلی چه اثری بر كاهش ضایعات محصولات كشاورزی دارد؟
خب همانگونه كه می دانید تنها عاملی كه می تواند آسیب پذیری محصولات كشاورزی را كاهش دهد و ارزش افزوده آنها را زیاد كند و بهره وری از منابع را افزایش دهد، صنایع تبدیلی و تكمیلی است.
محصولات كشاورزی در كمترین زمان در معرض فساد قرار می گیرند و به همین دلیل، ما حتی اگر در تولید محصولات كشاورزی بهترین و با كیفیت ترین محصول را تولید كنیم باید با فرآوری، از ضایعات آن بكاهیم.
● در حال حاضر ضایعات محصولات كشاورزی در چه حد است؟
هم اكنون ضایعات بخش كشاورزی حدود ۳۰ درصد است كه ارزش این حجم از ضایعات ۳ تا ۵ میلیارد دلار برآورد می شود. این در حالی است كه با فرآوری این میزان ضایعات، می توان سالانه حدود ۱۵ میلیون نفر را تغذیه كرد. گسترش صنایع تبدیلی و تكمیلی یكی از مؤثر ترین گزینه های كاهش این حجم از ضایعات است.
● میزان توجه به صنایع تبدیلی و تكمیلی را در دولت نهم چگونه ارزیابی می كنید؟
باید بگویم دولت نهم بویژه شخص رئیس جمهور، عنایت خاصی به ایجاد ، توسعه و حمایت از صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی دارد. به گونه ای كه در دیدار با برترین های كشاورزی سال ۸۴ گفتند با توجه به اهمیت بخش كشاورزی اگر بخواهیم در مناطق مختلف كشور صنایع را توسعه دهیم در وهله اول صنایع وابسته به كشاورزی، صنایع تبدیلی و تكمیلی را توسعه می دهیم و برای آن هم صنایع ارزان قیمت در نظر می گیریم.
دولت نهم دستاوردهای خوبی در زمینه ایجاد، توسعه و حمایت از صنایع تبدیلی و تكمیلی داشته كه از آن جمله باید به صدور ۲ هزار و ۴۵۹ فقره جواز تأسیس صنایع تبدیلی و تكمیلی با پیش بینی سرمایه گذاری ۱۲ هزار و ۷۴۷ میلیارد ریال و اشتغال ۳۸ هزار و ۸۱۰ نفر اشاره كنم.
ما در این مدت صادرات فرآورده های صنایع تبدیلی و تكمیلی را به ۱۰۵ میلیون دلار رسانده ایم. همچنین ۶۰ طرح برای استفاده از حساب ذخیره ارزی به میزان ۱۵۰ میلیون دلار معرفی شدند و ۹ ناحیه صنعتی روستایی به بهره برداری رسیده است.
● در طول فعالیت دولت نهم چند واحد تولیدی به بهره برداری رسیده است؟
۳۸۹ واحد تولیدی صنایع تبدیلی و تكمیلی در این مدت به بهره برداری رسید كه میزان سرمایه گذاری برای راه اندازی آنها بالغ بر یكهزارو ۲۳۸ میلیارد ریال است كه زمینه اشتغال ۴ هزار و ۳۷۷ نفر را در كانون وقطب های عمده تولید محصولات كشاورزی فراهم كرده است.
● این واحد ها قابلیت جذب چه میزان محصول كشاورزی را دارند؟
ظرفیت جذب آنها بالغ بر ۱‎/۵ میلیون تن محصول خام كشاورزی است.
● هم اكنون شمار طرح های در دست اجرا و نیمه تمام صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی چه میزان است؟
تعداد طرح های نیمه تمام كه دارای مجوز از وزارت جهاد كشاورزی هستند جمعاً ۳ هزار و ۷۶۵ طرح است كه این طرح ها دارای پیشرفت فیزیكی بالای ۲۰ درصد هستند. با تكمیل و به بهره برداری رسیدن طرح های مذكور پیش بینی می شود ۸ هزار و ۸۵۲ میلیارد ریال سرمایه گذاری انجام و زمینه اشتغال ۵۲ هزار و ۹۷۷ نفر فراهم شود.
این طرح ها در زمینه صنایع تبدیلی و تكمیلی باغی، دام و طیور، زراعت، شیلات و آبزیان است.
● در سال جاری چه اقدام هایی برای توسعه صنایع كوچك تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی انجام داده اید؟
جواز تأسیس ۶۶۷ واحد صنعتی كوچك تبدیلی و تكمیلی با سرمایه گذاری ۳ هزار و ۵۶۶ میلیارد ریال صادر شد كه انتظار می رود اشتغال زایی این طرح ها به ۱۰ هزار نفر برسد.
همچنین امسال ۱۱۶ واحد تولیدی با سرمایه گذاری ۲۷۳ میلیارد ریال و ۸۳۵ نفر اشتغال جدید به بهره برداری رسید.
● وضع اعتبارات در نظر گرفته شده برای ایجاد، توسعه و حمایت از صنایع كوچك تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی در سال ۸۵ چگونه است؟
امسال از محل بند «د» تبصره ۲ قانون بودجه سال ۸۵ مبلغ ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال یارانه برای طرح های باغداری، دامپروری و صنایع تبدیلی منظور شده كه پس از تلفیق با منابع نظام بانكی به صورت تسهیلات در اختیار طرح ها قرار خواهد گرفت. پیش بینی می شود سهم صنایع تبدیلی حداقل ۲۰ درصد از اعتبارات یاد شده باشد.
باید بگویم كه این نخستین باری است كه در قانون بودجه اعتبارات ویژه ای برای صنایع تبدیلی و تكمیلی در یكی از تبصره های قانون بودجه دیده شده است.
همچنین براساس بند «۱۶» تبصره ۲ قانون بودجه سال ۸۵ دولت موظف است به منظور توسعه صادرات غیرنفتی، اشتغال روستاییان بویژه كشاورزان و جلوگیری از مهاجرت، تسهیلات ارزانقیمت موردنیاز صنایع غذایی را تأمین كند.
در همین حال در سالجاری مبلغ ۴۴‎/۴۵ میلیارد ریال اعتبارات كمك های فنی و اعتباری در اختیار دفتر صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی قرار دارد كه با تلفیق با منابع داخلی بانك ها در اختیار طرح های صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش گذاشته خواهد شد. اشاره كنم كه، حدود ۵۰ درصد اعتبارات كمك های فنی و اعتباری یاد شده، در سال جاری توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور تخصیص یافته است. همچنین مبلغ ۳۵۰ میلیارد ریال سرمایه در گردش از محل منابع داخلی بانك ها نیز برای واحدهای صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی پسته، زیتون، بسته بندی حبوبات و... اختصاص یافته است.
● مهم ترین برنامه های اجرایی شما در سال جاری چیست؟
ایجاد صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی دارای توجیه اقتصادی، فنی و مالی در قطب های عمده تولید محصولات كشاورزی با رویكرد صادرات و مشاركت هرچه بیشتر بهره برداران بخش درجهت بازگشت ارزش افزوده محصولات كشاورزی به آنها یكی از محورهای مهم ما است.
همچنین بنا داریم ظرفیت فرآوری محصولات كشاورزی را ۲ میلیون و ۳۷۰ هزار تن افزایش دهیم كه از این میزان ۷۶۵ هزار تن در بخش باغداری، ۲۷۵ هزار تن در بخش زراعت، یك میلیون و ۲۴۵ هزار تن در بخش دام و ۸۷ هزار تن در بخش شیلات است.
امسال همچنین با تمهیدات اندیشیده شده صادرات محصولات صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی به ۱۱۳ میلیون دلار خواهد رسید.
● با بهره برداری از واحدهای جدید امسال چند شغل در بخش ایجاد می شود؟
با بهره برداری از این واحدها ۱۴ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد می شود.
● افق بخش صنایع تبدیلی كشاورزی برای سال پایانی برنامه چهارم چیست؟
در مجموع پیش بینی می شود حدود ۹‎/۲ میلیون تن ظرفیت سازی جدید در زمینه فرآوری محصولات كشاورزی از طریق به بهره برداری رساندن ۴ هزار و ۲۰۰ واحد تولیدی با پیش بینی سرمایه گذاری ۲۲ هزار و ۶۷۹ میلیارد ریال و ایجاد اشتغال ۷۷ هزار و ۷۰۰ نفر در طول برنامه چهارم انجام شود در همین حال صادرات این بخش در سال پایانی برنامه چهارم به ۶۴۸ میلیون دلار می رسد.
● آقای مهندس پاكنژاد عمده ترین مشكلات شما در این بخش چیست؟
پیش بینی نشدن اعتبارات موردنیاز برای اجرایی كردن طرح های محوری، برخوردار نبودن صنایع تبدیلی از معافیت های مالیاتی و مزایای دیگر مانند تخفیف تعرفه های آب و برق مانند بخش كشاورزی. بالا بودن قیمت تمام شده با توجه به این كه ۷۰ درصد قیمت تمام شده محصولات فرآوری شده را مواد اولیه تشكیل می دهد، ناكافی بودن تسهیلات سرمایه در گردش، فرسودگی ماشین آلات و روند طولانی مدت بررسی طرح های متقاضیان صنایع تبدیلی در بانك ها بویژه متقاضیان استفاده از صندوق ذخیره ارزی كشور.
● به نظر شما برای برون رفت از این چالش ها چه باید كرد؟
خب ببینید ما باید در بخش توسعه مكانیزاسیون و اصلاح نظام بهره برداری تلاش بیشتری كنیم، توسعه مكانیزاسیون می تواند موجب كاهش قیمت تمام شده شود، از سوی دیگر لازم است صنایع تبدیلی به عنوان جزئی از زنجیره تولید بخش كشاورزی در مصوبه ها و قوانین منظور شود.
همچنین باید ضمن بالا بردن سطح علمی مدیریت در واحدهای صنایع تبدیلی، مراكز تصمیم گیری در رابطه با این صنعت را از طریق وضع قوانین مربوطه و جذب قوانین و مقررات تشدیدكننده كاهش دهیم.
یكی دیگر از راهكارهای جلب سرمایه گذاری خارجی در ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی است. همچنین باید سازوكاری را فراهم كرد تا كشاورزان و تولیدكنندگان مواد خام كشاورزی در ارزش افزوده ایجاد شده ناشی از فرآوری محصولات كشاورزی سهیم شوند. از سوی دیگر باید بستر لازم برای سرمایه گذاری تأسیسات زیربنایی مانند نواحی صنعتی و مجتمع های صنایع كشاورزی فراهم شود.

گفت وگو: زهره افشار

منبع : روزنامه ایران