سینمای ایران و راه های پیش رو گذر از دوران گذار

سینمای ایران، در ۴ سال اخیر، دارای وضعیتی بوده است که می توان از آن به عنوان «دوران گذار» یاد کرد؛ «دوران گذار» معمولا به یک مقطع زمانی اطلاق می شود که متصل کننده دو دوره متفاوت است؛ زمانی که در آن یک جامعه، یک ساختار یا یک شی ء خاص، به تدریج پوست می اندازد و متحول می شود. سینمای ایران هم از سال ۸۴ تا همین امروز، به نوعی، در حال پوست انداختن بوده است و برای اینکه به جایگاه والاتری برسد، نیازمند به فعل و انفعالاتی است تا هر چه زودتر از این دوره بگذرد. دولت نهم که ترسیم کننده این دوره سینمای ایران محسوب می شود، میراث دار یک دستگاه سینمایی رو به موت بود.
بنابر این مهم ترین رسالتی که بر عهده مدیران فرهنگی و سینمایی این دولت قرار داشت، ابتدا ممانعت از مرگ و دفن آن و سپس احیا و زنده کردن آن بود. در این راستا اقداماتی انجام شد: تلاش برای جلوگیری از تعطیلی سالن های سینما - که در اثر دوری مردم بر سینما تحمیل شده بود - و به جای آن بازسازی و نوسازی سالن ها، احیای اقتصادی سینما، اقدام برای آشتی دادن مردم با سینما از طریق ایجاد امنیت اخلاقی و روانی برای خانواده ها، زنده کردن ژانرهای فراموش شده و مظلوم که مهم ترین آنها، سینمای دفاع مقدس است و سعی برای پاک کردن سینما از فیلم های ناسالم اخلاقی و سیاسی که البته توفیق نسبی داشت. این کارها باعث شدند که سینمای ایران هم اکنون در یک وضعیت برزخی قرار گیرد؛ نجات از جهنم، انتظار برای رسیدن به بهشت.
به این معنی که با اجرای سیاست ها و برنامه هایی، که برخی از آنها ذکر شد، سینمای کشورمان از خطر مرگ فاصله گرفته است، اما هنوز به آن پویایی و جریان سازی مورد انتظار نرسیده است. در ۴ سال گذشته، سینمای ایران به نقاط قابل تقدیری رسیده است، اما هنوز نقص ها و کمبودهایی هم وجود دارد. از جمله این نقص ها عبارتند از:
۱) غالب بودن سینمای تجاری: آنچه به عنوان سینمای تجاری یا اسامی مترادف دیگری چون گیشه ای، عامه پسند، سرگرم کننده و... شناخته می شود هنوز هم جریان حاکم و غالب بر سینمای ایران است.
هر چند این گروه از آثار، در طول ۴ سال گذشته شرافتمندانه تر شده اند و رویکردی انسانی و اخلاقی یافته اند و ضمن سرگرم کردن تماشاگر، پیام هایی را هم ارائه نموده اند.
۲) سینمای ارزشی، با اینکه از انزوایی که در دوران دولت اصلاحات دچار شده بود خارج شده ، اما آن طور که بایسته و شایسته است، وارد میدان نشده ، مثلا در نوبت اکران همین روزها، هیچ فیلم ارزشی دیده نمی شود. باید طوری برنامه ریزی شود که در هر نوبت اکران، حداقل یک فیلم که از نظر فرهنگی و ارزشی قابل تأمل است دیده شود.
۳) کمرنگ بودن مضامین آرمانگرا: مضامینی چون عدالتخواهی، نقد و اعتراض به سرمایه داری، به چالش کشیدن ساختارها و احزاب ناسالم سیاسی، القای تفکر ضد آمریکایی و استعمار ستیز، تقبیح اشرافیت و تجمل گرایی و بیان آمال و مطالبات طبقات محروم، مفاهیمی هستند که می توان از آنها به عنوان مضامین آرمانگرا یاد کرد. این مضامین که در پیام امام خمینی (ره) به هنرمندان در سال ۶۷ بر آن تاکید شده است در دوران ریاست جمهوری خاتمی، در سینمای ایران سرکوب می شد و مسئولان دولتی وقت، با مواجهه با چنین مضامینی لرزه بر اندامشان می افتاد. در دوران گذار سینما، البته چنین برخورد نشده، اما برای پررنگ تر شدن این مضامین در سینما، اقدام ایجابی چندانی صورت نگرفت.
۴) انفعال سینمای ایران در عرصه بین الملل: خوشبختانه در ۴ سال اخیر، تعداد فیلم هایی که به جشنواره های خارجی می رفتند و تصویری غیرواقعی و سیاه از کشور عزیزمان ارائه می دادند بسیار اندک شد. اما آثاری هم که بتوانند بیان کننده مواضع صلح طلبانه و عدالتخواهانه جمهوری اسلامی ایران در جهان باشند نیز بسیار کم بود؛ به جز یکی دو مورد.
این در حالی است که در اطراف ما، طی سال های اخیر اتفاقات فراوانی رخ داده است که جا دارد سینمای ما به آن بپردازد؛ حمله آمریکا به عراق، افغانستان و پاکستان و کشتار میلیونی انسان های غیر نظامی در این کشورها، جنگ ۳۳ روزه رژیم صهیونیستی و لبنان، جنگ ۲۲ روزه غزه و... همه حوادثی هستند که سینمای ایران به عنوان یک دستگاه سینمایی مستقل، باید به آنها بپردازد. در واقع، فیلم هایی که از ایران، در کشورهای دیگر حضور می یابند، باید سفیر شایسته ای برای کشورمان باشند.
علاوه بر این، نمایش فیلم های ایرانی، نباید به جشنواره محدود شود، بلکه باید در سینماهای کشورهای گوناگون به اکران عمومی در بیایند. با این اوصاف سینمای ایران برای ارتقای جایگاه خودش، ضمن حفظ و استمرار برنامه ها و اقدامات مثبت ۴ سال گذشته - که موجب احیای سینما شد - باید برای رفع نقص های موجود - که برخی از آنها تشریح شد- برنامه ریزی و تلاش کند. بدون شک برای دست یابی به این مهم، به ساختار های جدیدتر و سیاستگذاری های پویاتر و موثرتری نیاز است.

آرش فهیم

منبع : روزنامه کیهان