شهید حجت الاسلام محمد منتظری (به روایت اسناد ساواک)

پس از آزادیش در سال ۴۷ و به دلیل ادامه مبارزات، ساواك مرتب در پی وی بود اما به دلیل فرار وی از ایران موفق به دستگیری او نشد. وی در دمشق و لبنان و عراق توانست پایگاهی برای فعالیت جوانان مبارزی كه از ایران می‌آمدند، ایجاد كند. تشكیلات وی در دمشق و لبنان، محل استقرار بسیاری از جوانان مبارز بود.
وی در بازجویی‌ها جسور بود و حتی در دادگاه هم با كمال جرأت شرحی از شكنجه‌های خود را نوشت و عرضه كرد. در جایی در باره شكنجه‌هایش می‌نویسد: ازغندی وارد شد... با زور شلوار مرا كند و نشیمنگاه مرا به بخاری كه بدنه آن سرخ بود چسباند. می‌گفت: خودت بچسبان، اما چون خودم آن طور كه مراد او بود نمی چسباندم، جلوی من ایستاد و دستان مرا می‌گرفت و با وضعی كه ناگفتنی است آن عمل را اجرا می‌ساخت... بعد از آن اجازه داد كه شلوار خود را بپوشم سپس همان تاكتیك‌ها را از اول شروع می‌كرد و دوباره شلوار مرا می‌كند و به همان تفصیل در مرتبه دوم هم فیلم را اجراء می‌كرد. بعد از آن آنقدر سیلی به سر و صورتم زد كه سرم گیج رفت... در آن روز آن قدر انگشتان و دستان مرا مثل روزهای قبل بر خلاف حركت طبیعی تكان داده و حركت دادند و خلاصه یك مالش ناگفتنی و غیر قابل بیان به من روا داشتند... آن چنان سر مرا گرفتند و كشیدند و چنان شلاق و لگد بر جاهای مختلف بدن و سیلی‌های زیاد به صورت و سر و گردن من نواختند كه زبان یارای گفتن و قلم یارای نوشتن آن را ندارد. (ص ۵۱ - ۵۳)
محمد منتظری متولد سال ۱۳۲۳ ش یكی از روحانیون مبارزی است كه از آغاز جریان نهضت روحانیت یكسره به مبارزه ای فعال و جدی مشغول بود. وی در سال ۴۴ و سپس در سال ۴۵ دستگیر و در نوبت دوم به سه سال حبس محكوم شد. پس از آزادی در اواخر سال ۴۷ بار دیگر به مبارزات خود ادامه داد.
پس از آزادیش در سال ۴۷ و به دلیل ادامه مبارزات، ساواك مرتب در پی وی بود اما به دلیل فرار وی از ایران موفق به دستگیری او نشد. وی در دمشق و لبنان و عراق توانست پایگاهی برای فعالیت جوانان مبارزی كه از ایران می‌آمدند، ایجاد كند. تشكیلات وی در دمشق و لبنان، محل استقرار بسیاری از جوانان مبارز بود. به خصوص پس از آن كه سازمان مجاهدین خلق گرفتار كودتای كمونیست‌ها شد جوانان مسلمانی كه از ایران می‌رفتند در حاشیه شهید محمد منتظری به فعالیت می‌پرداختند. اكنون خاطرات فراوانی از آن افراد در باره آن روزها در دست است.
كتاب حاضر مجموعه اسناد ساواك در پرونده محمد منتظری است كه نشانگر بخشی از مبارزات اوست كه ساواك توانسته است از طرق مختلف به آن دسترسی پیدا كند. وی در دوران مبارزه مخفی‌اش در ایران، بسیاری از اوقات در خانه شهید مرتضی مطهری یا آقای آیت‌الله سید علی غیوری پنهان می‌شده است.
اسناد این كتاب از نیمه به بعد، مربوط به پس از سال ۱۳۵۰ است و توسط گزارشگران ساواك در بیروت و عراق و دمشق تهیه و برای ساواك ارسال شده است. این اسناد می‌تواند گوشه‌هایی از مبارزات نیروهای انقلابی و مسلمان را در این دوره نشان دهد. در آن دوره سخت كوشی محمد منتظری بیش از هرچیز نظر جوانانی را كه به آن دیار می رفتند جلب می‌كرد. وی كاملا به اصول مبارزه آشنا بود و علاوه بر مبارزات سیاسی كارهای فرهنگی نیز داشت.
ساواك در یك گزارش كه در صفحه ۳۰۴ همین كتاب آمده است، می‌نویسد: پس از نخستین انشعاب گروه به اصطلاح مجاهدین خلق ایران به دو شاخه مذهبی و ماركسیستی عده زیادی از اعضای این گروه كه متعصب مذهبی بوده و رهبری درستی نداشتند، در بلاتكلیفی و سرگردانی عجیبی گرفتار شده و چون حاضر به پذیرفتن خط مشی شاخه ماركسیستی نشده‌اند، لذا از كمك های مادی و معنوی آنان نیز محروم شده و در نتیجه از تنگدستی و نداشتن رهبری مشخص و درست و همچنین از بیم لو رفتن توسط رقبای خود مجبور شده‌اند به خارج از ایران بگریزند و طبق اطلاع حدود ۲۵۰۰ نفر از این افراد به خارج متواری شده اند. این اشخاص پس از خروج از كشور بلافاصله با محمد منتظری فرزند شیخ حسینعلی منتظری كه در سوریه و لبنان بسر می برد تماس گرفته، مشارالیه به منظور پیشگیری از پراكندگی و قطع تماس آنان با گروه، كمكهای زیادی به آنان نموده و دستور داده به كشورهای دیگر از جمله كویت، پاكستان، افغانستان و اروپا عزیمت و رابطه خود را كماكان با او حفظ كنند تا در فرصت مناسب بار دیگر به ایران اعزام شوند.
وی در تمام سالهای مبارزه ارادت كامل به امام خمینی داشت و این مطلب در بازجویی ها پیش از دستگیری و گزارش هایی كه مربوط به فعالیت او در دوران مبارزه است، كاملا مشهود است.
یك نفر از كسانی كه محمد منتظری با او در ارتباط بوده در بازجویی ساواك می‌نویسد: منتظری از افراد اصلی طرفدار [امام] خمینی است و خیلی از برنامه‌ها را او عمل می‌كند و تمام مسافرت‌هایی كه می‌رود و می‌آید، با خمینی در میان می‌گذارد و تمام كارهایی كه می‌كند با عقیده و فرمان اوست. (ص ۲۷۰)
از مهمترین اقدامات وی، ترتیب تحصن در كلیسای «سان ماری» پاریس در سال ۵۶ بود كه نظر جهانیان را به مبارزات گسترده مردم ایران جلب كرد. اخبار این تحصن در سطحی گسترده در رسانه‌های غربی انعكاس یافت و دردسر زیادی برای رژیم پهلوی ایجاد كرد.
گفتنی است، شهید منتظری كه از چهره‌های مبارز پیش از انقلاب به شمار می‌رفت، در مقطعی از ماه‌های پس از انقلاب اختلافاتی با شهید دكتر بهشتی پیدا نمود، اما این اختلافات مدتی بعد برطرف شد و روابط وی با شهید بهشتی و حزب جمهوری اسلامی آنچنان گسترده شد كه وی در جمع ۷۲ تن شهید حزب در هفتم تیرماه ۶۰ به شهادت رسید.
كتاب مزبور از سوی مركز بررسی اسناد تاریخی به بازار نشر عرضه شده است.

منبع: كتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران