صرفه‌جویی کلید پیشرفت خانواده‌ها

اساس تکامل جوامع بشری به رشد و تکامل خانواده مرتبط است بطوری که مهمترین ابعاد نظری، باورها، روش‌ها و کارکردها در این نهاد کوچک شکل می‌گیرد.با توجه به آنکه انتقال باورها از یک نسل به نسل‌های آینده توسط خانواده صورت می‌گیرد و به شکل فطری، آموزشی و عملی انتقال پیدا می‌کند، می‌توان گفت خانواده مهمترین نقش را در ایجاد هنجارها و فرهنگ‌ها از جمله صرفه‌جویی برعهده دارد.
● اصلاح فرهنگ
با توجه به این‌که جامعه ما دین‌مدار و ارزشی است، صرفه‌جویی نیز یک وظیفه همگانی تلقی می‌شود. همواره باید به این نکته توجه کرد که خداوند انسان‌ها را با نزول نعمت و گاهی با نبود آن امتحان می‌کند بنابراین می‌توان گفت زندگی متعادل و بدون اسراف می‌تواند کمک شایانی به پیشرفت‌ خانواده و در نهایت جامعه داشته باشد.
مهری سویزی، مشاور وزیر و مدیرکل امور زنان، در این رابطه می‌گوید: با توجه به آنکه امسال، تحت عنوان اصلاح الگوی مصرف نامگذاری شده است نیاز به تأمل بیشتری در این رابطه است تا سطح، عمق و ژرفا، تعدد و تنوع موضوعات آن مشخص شود. عنوان صرفه‌جویی به معنی توان‌بخشی است. در واقع این عنوان به آن معنی نیست که باید مصرف کم شود بلکه منظور آن است که با برقراری توازن بتوان برخی کمبودها را افزایش داد.
در این رابطه جامعه ما بشدت دچار بدمصرفی و کم و یا پرمصرفی است بنابراین باید بتوان در همه سطوح تعادل برقرار کرد. مهری سویزی در مورد نمونه برقراری تعادل در زندگی از تغذیه نامناسب خانواده‌ها می گوید و توصیه می‌کند افراد باید توازن و تعادل را در هر بخشی از زندگی خود جایگزین کنند. برای مثال در کشور ما ایران، مصرف سرانه ماهی بسیار کم است در حالی که باید خانواده‌ها بیش از گذشته از گوشت ماهی استفاده کنند. لذا نحوه صحیح مصرف نوعی صرفه‌جویی است بطوری که دیده شده است معمولاً چای پس از صرف غذا میل می‌شود در حالی که اگر در زمان خاص خود استفاده شود نه تنها ضرری ندارد بلکه می‌تواند خواصی به دنبال داشته باشد، لذا صرفه‌جویی به معنی مصرف نکردن نیست بلکه باید از هر چیزی به نحوه صحیح استفاده کرد. وی در ادامه می‌گوید: هفت عرصه برای صرفه‌جویی و مصرف درست تعریف شده است که خوراک، پوشاک، مسکن، انرژی، بهداشت، تفریح و ورزش و اثاثیه منزل و زندگی را شامل می‌شود که موضوعات ذکر شده دائماً در ارتباط با یکدیگر هستند.
تحقیقی که توسط مهری سویزی انجام شده است حاکی از آن بوده است که در ایران عمر وسایل خانگی از جمله یخچال ۱۴ سال کمتر از کشورهای سازنده است. وی دلیل این موضوع را اهمیت ندادن به دستور استفاده و نکات مهم هنگام استفاده از وسیله برقی می‌داند. از طرفی یکی از مهمترین جنبه‌های صرفه‌جویی، نگهداری صحیح از وسایل شخصی است که می‌تواند کمک زیادی به کاهش هزینه‌ها داشته باشد. در صورتی که یک لباس در نهایت سلیقه و برای مدت طولانی نگهداری شود می‌تواند آراستگی فرد را حفظ کند اما دیده می‌شود افرادی دائم در حال خرید لباس هستند ولی زیبایی و آراستگی ندارند.
● تغییر الگوها
الگوسازی و فرم‌دهی جامعه نقش مهمی در افزایش فرهنگ مردم دارد.
نهاد قانونگذار، نهاد اجرایی، فرهنگی، اقتصادی، رسانه‌ها، خانواده و نهاد نظارت عرصه‌های مختلفی در جامعه هستند که می‌توانند الگوهای رفتاری مناسبی را در جامعه بوجود ‌آورند.مهری سویزی در این باره می‌گوید: در هر جامعه‌ای، قانون قدرت خاموشی است که پس از تصمیم‌گیری الگوهایی را در افراد جامعه بوجود می‌آورد که برای نمونه می‌توان به الزامی شدن بستن کمربند ایمنی و رعایت قوانین رانندگی اشاره کرد. نهاد اجرایی نیز به وسیله نوع خدمات، نوع مصرف و تأمین سهم فرهنگی در الگوسازی جامعه نقش دارد.
● نقش خانواده
خانواده نیز که در یک کلام از پدر، مادر و فرزندان تشکیل شده است سهم بسزایی در الگوسازی دارد. به این ترتیب که پدر خانواده با برنامه‌ریزی می‌تواند خانواده را هدایت کند تا نه اسراف کنند و نه دچار کمبود شوند. مادر نیز که جنبه محور بودن دارد و رفتارهای خانواده از او الگوبرداری می‌شود، می‌تواند سطح فکر و عمل فرزندان را افزایش دهد تا با صرفه‌جویی و حذف هزینه‌های غیرضروری بتوانند آینده بهتری را برای خود رقم بزنند.
مینو اصلانی، مسئول بسیج بانوان کشور در این رابطه می‌گوید: جامعه ما یک جامعه اخلاقی، معنوی و دارای حدود الهی است که خانواده در آن نقش مهمی دارد. بطوری که مقام معظم رهبری در این رابطه فرموده‌اند: استفاده نادرست از نعمت‌های الهی باعث می‌شود خداوند آنها را از انسان سلب ‌کند تا به سختی دچار شود، زیرا اسراف کردن باعث از بین رفتن سرمایه‌ها و چشم و هم‌چشمی می‌شود.
اصلانی می‌افزاید: در صورتی که هر خانواده‌ای براساس درآمد خود هزینه‌هایش را تنظیم کند و در کنار آن مبالغی از درآمد خود را پس‌انداز و به سرمایه‌گذاری اختصاص دهد، باعث رشد اقتصادی جامعه نیز شده است.مینو اصلانی نقش زنان را در کاهش هزینه‌های خانواده، پررنگ‌تر می‌داند و می‌گوید: با توجه به آنکه فرزندان الفت بیشتری با مادر دارند، زنان می‌توانند با تدابیری مؤثر، فرزندانی صرفه‌جو تربیت کنند. بصیرت و نگاه زن به خانواده اهمیت زیادی دارد و در صورتی که مادران به فرزندان‌شان یاد دهند که چگونه از وسایل شخصی خود مراقبت بیشتری کنند و یا وسایلی را که هنوز قابل استفاده هستند به کار گیرند، می‌تواند فرهنگ صرفه‌جویی را در آنها تقویت کند. مادر خانواده با گفت‌وگو و مشورت به فرزندان می‌تواند بیاموزد که لباس، شخصیت‌ساز نیست بلکه ادب، علم و احترام به دیگران به انسان شخصیت می‌دهد. همچنین نپوشیدن لباس جدید نشان‌دهنده فقر نیست بلکه نگاه درستی است که از اسراف کردن جلوگیری می‌کند.
وی می‌افزاید: تغییر فرهنگ یک جامعه نیاز به صبر و استقامت دارد و نمی‌توان فرهنگ یک جامعه را در مدت زمان کوتاهی تغییر داد بنابراین علاوه بر خانواده، رسانه‌ها نیز کمک زیادی باید داشته باشند زیرا در صورتی که آموزش‌ها و فرهنگ‌سازی‌ها هم از طرف خانواده باشد و هم از جانب رسانه‌ها، بحث و اظهارنظر در مورد آن نتیجه بهتری خواهد داشت.
● مصرف صحیح
در هر جامعه‌ای روحیه تجمل‌گرایی مانع از تعالی جامعه می‌شود لذا فرهنگ‌سازی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. در جوامع غربی نیز مصرف بیش از اندازه، آنها را به نابودی کشانده است. در صورتی که نگاه درستی به صرفه‌جویی وجود داشته باشدو هر چیزی در جای خود قرار گیرد، کمک زیادی به اقتصاد جامعه می‌شود.
به گفته دکتر مینو اصلانی توجه بیشتری در نگهداری وسایل، عمر آن را افزایش می‌دهد و تأثیر بسزایی در کاهش مصرف دارد. محافظت از سلامت جسم نیز از مسئولیت‌هایی است که کوتاهی در آن، نوعی اسراف محسوب می‌شود در حالی که جامعه ما باید از فرهنگ غنی و ملی خود الگو گیرد.وی در مورد پیامدهای مصرف درست و بجا در خانواده می‌گوید: پرورش روحیه صرفه‌جو، جمع‌گرا و حضور اجتماعی خانواده در این حوزه باعث می‌شود که افراد تنها به سرنوشت خود نیندیشند بلکه خود را در همه موفقیت‌ها سهیم بدانند و روحیه کم‌مصرف و پرکار بودن را که از ارزش‌های الهی است و نزد خداوند جایگاه زیادی دارد، در آنها تقویت شود.
● صرفه‌جویی و اقتصاد جامعه
مصرف صحیح بازتابی از فرهنگی است که در خانواده‌ها شکل می‌گیرد و با توجه به آنکه جامعه ما نسبت به جوامع دیگر، مصرفی است فرهنگ‌سازی و آموزش والدین به فرزندان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
بطور طبیعی هرگونه آموزش خانواده به فرزندان به عنوان یک کانون مهم در شکل‌گیری شخصیت آنها، کمک زیادی به نسل‌های آینده می‌کند.دکتر حسین راغفر، دکترای اقتصاد و عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا مهم‌ترین عامل مصرفی بودن مردم جامعه را، تأثیر اقتصاد نفتی می‌داند و می‌گوید: استفاده از منابع نفتی در کشور ما ایران باعث شده است تا بسیاری از کالاها به قیمت ارزان عرضه شود در حالی که هزینه آن را نسل‌های بعدی باید بپردازند. نوع الگوی تولیدی و برقراری رفاه بیشتر باعث رواج فرهنگ چشم‌و هم‌چشمی و برقرار نشدن عدالت می‌شود که آثار مخربی خواهد داشت. بنابراین محصولات باید به گونه‌ای در اختیار مردم قرار گیرد که انرژی بین نسل‌های آینده به صورت عادلانه‌ای تقسیم شود.
دکتر راغفر در رابطه با علل کم‌مصرف بودن جوامع دیگر می‌گوید: عوامل متعددی در نوع الگوی مصرفی آنها نقش دارد. از جمله آنکه در چنین کشورهایی امکان پولدار شدن به سرعت و به اصطلاح یک شبه وجود ندارد و رشد اقتصاد آنها نیاز به زمان زیادی دارد بنابراین مردم برای پول‌شان ارزش بیشتری قائل هستند زیرا ناشی از تلاش خود آنهاست و همواره به فرزندان خود نیز می‌آموزند که برای بدست آوردن پول، لازم است تلاش کنند و در نتیجه در خرج کردن آن نیز دقت زیادی داشته باشند.
وی می‌افزاید: این نکته چنان برای آنها پراهمیت است که در خانواده‌ها حتی با داشتن سرمایه کافی، به فرزندان خود آموزش می‌دهند تا در سنین کم مشغول به کارهای سبک مانند توزیع روزنامه شوند. در واقع هدف آنها کسب درآمد نیست بلکه به آنها می‌آموزند تا اهمیت پولی را که بدست آورده‌اند و وقت خود را برای آن صرف کرده‌اند، بدانند. این طرز تفکر آنها باعث می‌شود تا فرزندان‌شان فقط مصرف‌کننده نباشند و ارزش پول خود را بیشتر از گذشته بدانند در نتیجه در نوع مصرف خود نیز توجه بیشتری خواهند کرد.

جوانه خانی

منبع : روزنامه اعتماد ملی