پیش به سوی انقلاب الکترونیکی در موسیقی

كسانی‌ چون‌ جان‌ كیج‌۱، پی‌یر شائف‌ فر‌۲، پی‌یرهنری‌۳و میلتون‌ باب‌ بیت‌۴ در این‌ زمینه‌ زحمات‌ فراوانی‌ را متقب‍ّل‌ شدند و عرصه‌ جدید‌ی‌ را به‌ نام‌ موسیقی‌ معاصر (موسیقی‌ نوین‌) فراهم‌ آوردند كه‌ نهایتاً به‌ موسیقی‌ الكترو آكوستیك‌ و موسیقی‌ كانكریت‌۵ منجر شد.
در این‌ دوران‌ تولید‌كنندگان‌ نوارهای‌ موسیقی‌، نقشی‌ اساسی‌ را در این‌ زمینه‌ به‌ عهده‌ گرفتند. ضبط‌ انواع‌ صداها، میكس‌ كردن‌ آنها و تولید مجدد آنها با در سرعتهای‌ متفاوت‌، نوعی‌ تحریف‌ صدایی‌ را پدید آورد. حتی‌ دستگاههای‌ ضبطی‌ هم‌ برای‌ این‌ تحریف‌ صدایی‌ اختراع‌ شدند كه‌ با نوعی‌ انتخابگر‌۶، می‌توانست‌ گامهای‌ موسیقی‌ را تغییر دهد و آن‌ را با نتهای‌ موسیقایی‌ متداول‌ هماهنگ‌ سازد.
ارگهای‌ الكترونیكی‌ حضور رشد یا‌بنده‌ای‌ پیدا كردند و با كمك‌ دستگاههای‌ ضبط‌، به‌ محققان‌، این‌ امكان‌ را دادند كه‌ صداهای‌ غیرزمینی‌ را نیز تجربه‌ كنند.
سپس‌ گیتار برقی‌ اختراع‌ شد. هر چند امكانات‌ صدایی‌ این‌ ساز، تجربه‌ صدایی‌ عمیقی‌ را ممكن‌ نمی‌ساخت‌، ولی‌ امكانات‌ این‌ ساز، بسیار فراتر از سازهایی‌ بود كه‌ تا آن‌ روز وجود داشتند. مهم‌ترین‌ تأثیر گیتار برقی‌، جهش‌ ناگهانی‌ در موسیقی‌ راك‌ بود. بدون‌ گیتار برقی‌، موسیقی‌ راك‌ قطعاً در سطح‌ امروزی‌ خود نبود.
در سالهای‌ پنجاه‌، انواع‌ اولیه‌ سینتی‌سایزرها اختراع‌ شدند. این‌ سازها ابتدا یك‌ اتاق‌ را اشغال‌ می‌كردند. از انواع‌ مهم‌ آنها می‌توان‌ به‌ مارك‌ دوم‌۷ از كمپانی‌ RCA اشاره‌ كرد. انواع‌ دیگر سینتی‌سایزرها، از جمله‌ ANS در روسیه‌ توسط‌ اوژن‌ مورزین‌‌۸ و اندكی‌ پس‌ از RCA اختراع‌ شدند.
یكی‌ از مهم‌ترین‌ اتفاقاتی‌ كه‌ در زمینه‌ موسیقی‌ الكترونیك‌ پیش‌ آمد، موسیقی‌ فیلم‌ سی‍ّاره‌ ممنوعه‌۹ بود كه‌ در سال‌ ۱۹۵۶ توسط‌ لوئیس‌ باررون‌۱۰ ساخته‌ شد. حتی‌ امروز هم‌ این‌ اثر با هیاهوی‌ كركننده‌ سینتی‌سایزرهایش‌، شنونده‌ را به‌شد‍‌‌ّّت‌ تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد. سازهای‌ الكترونیك‌، امكانات‌ صوتی‌ فراوانی‌ را در اختیار آهنگساز قرار می‌دهند و در نتیجه‌ به‌مرور زمان‌ گسترش‌ بیشتری‌ پیدا می‌كنند.
آغاز انقلاب‌ موسیقایی‌
دهه‌ پنجاه‌، مرحله‌ پیشرفت‌ انقلاب‌ موسیقایی‌ای‌ كه‌ در سیصدسال‌ قبل‌ از آن‌ هم‌، كم‌ و بیش‌ ادامه‌ داشت‌. نقطه‌ آغازین‌ این‌ انقلاب‌، موسیقی‌ راك‌ بود. همه‌ می‌دانند كه‌ با خیزش‌ این‌ موج‌ جهانی‌، نه‌ تنها عرصه‌ موسیقی‌ كه‌ عرصه‌‌های‌ اجتماعی‌، فرهنگی‌، روان‌شناختی‌، هنری‌ و حتی‌ سیاسی‌ نیز دستخوش‌ تغییرات‌ اساسی‌ شد‌ند و پایه‌های‌ مفاهیم‌ دوره‌ ویكتوریایی‌ در فرهنگ‌ غرب‌ لرزید و حاصل‌، اینكه‌ در عرصهٔ موسیقی‌، موسیقی‌ الكترونیك‌ به‌ جهان‌ عرضه‌ شد . بنابراین‌ موسیقی‌ راك‌ به‌طور اخص‌ و موسیقی‌ پاپ‌ به‌طور اعم‌، تأثیر شگفت‌آوری‌ بر مخاطب‌، به‌خصوص‌ جوانان‌ گذاشتند و راه‌ را بر پذیرفته‌ شدن‌ موسیقی‌ الكترونیك‌ توسط‌ نسل‌ جوان‌ فراهم‌ آوردند.
در اواسط‌ سالهای‌ ۶۰ ، با ظهور بیتلها۱۱ توده‌های‌ مردم‌ سراپا لرزیدند و گیتار برقی‌ تبدیل‌ به‌ ب‍ُتی‌ قدرتمند شد. در همین‌ دوران‌ یك‌ جهش‌ تكنولوژیكی‌ حیرت‌آور در موسیقی‌ ایجاد شد و آن‌ هم‌ اینكه‌ موسیقی‌دانها و تكنسینها با تفاهم‌ كامل‌ به‌ همكاری‌ با یكدیگر پرداختند و حتی‌ گاهی‌، هر دوی‌ آنها یكی‌ بودند.
كاشفان‌ كهكشان‌ الكترونیك‌ هر روز بیشتر می‌شدند. كارل‌ ژینز اشتوكهاوزن‌ ۱۲، موری‌چیو كاگل‌۱۳، ژان‌ ـ كلود ریس‌ سه‌ ۱۴ و كریستف‌ پندركی‌۱۵ راههای‌ هیجان‌انگیز جدیدی‌ را به‌ روی‌ موسیقی‌ الكترونیك‌ گشودند.یكی‌ از كسانی‌ كه‌ تأثیر تعیین‌كننده‌ای‌ بر موسیقی‌ الكترونیك‌ دارد، كنراد اشنایت‌ زیلر۱۶ است‌. اهمیت‌ تاریخی‌ خارق‌العاده‌ او در انقلاب‌ الكترونیكی‌ در موسیقی‌ تا بدان‌ پایه‌ است‌ كه‌ او را «پدربزرگ‌ موسیقی‌ الكترونیكی‌ اروپای‌ معاصر» می‌دانند. او در سال‌ ۱۹۵۱ و در سن‌ چهارده‌ سالگی‌ متوجه‌ شد كه‌ علائق‌ موسیقایی‌‌اش‌ او بر چیزی‌ ورای‌ موسیقی‌ سنّتی‌ متمركز شده‌اند. او به‌ عنوان‌ نوازنده‌ پیانو و ویولن‌، در زمینه‌ استفاده‌ از سینتی‌سایزرها پیشگام‌ بود، همان‌گونه‌ كه‌ چند سال‌ بعد د ر استفاده‌ از كامپیوتر هم‌ چنین‌ بود. او در همه‌ سبكهای‌ موسیقی‌ الكترونیك‌ پیشگام‌ بود و در فاصله‌ سه‌ دهه‌ و با انتشار آثار دلپذیر فراوان‌، تجربه‌های‌ انتزاعی‌ را با فرمهای‌ مردمی‌ تكنو یا پاپ‌ درهم‌آمیخت‌.در اواسط‌ دهه‌ شصت‌، در انگلستان‌، رویداد شگفت‌آور دیگری‌ كه‌ انقلاب‌ موسیقایی‌ الكترونیكی‌ را به‌ سوی‌ عرصه‌ها و مفاهیم‌ جدی‌تری‌ هدایت‌ كرده‌ است‌، رخ‌ داد و آن‌ هم‌ چیزی‌ نبود جز تشكیل‌ گروه‌ پینك‌ فلوید، شامل‌ نیك‌ میسون‌ ۱۷، ریچارد رایت‌۱۸ و راجر واترز ۱۹.
با حضور این‌ گروه‌، موسیقی‌ الكترونیك‌ جهش‌ خارق‌العاده‌ای‌ كرد. هم‌زمان‌، در آلمان‌، نظریه‌ها و كارهای‌ موسیقایی‌ آوانگارد‌ی‌ به‌ شكلی‌ انفجاری‌ پدید آمدند و گروه‌ تانجرین‌دریم۲۰، اشرا تمپل‌‌۲۱، گروه‌ كرافت‌ ورك‌۲۲، كلاستر‌۲۳، پوپول‌ و‍‌ُه‌‌۲۴، آمون‌ دوئل‌۲۵، و كن‌‌۲۶، تأثیرات‌ اعجاب‌آوری‌ بر روند موسیقی‌ الكترونیك‌ نهادند. در عین‌ حال‌ موسیقی‌دانهایی‌ كه‌ در انزوا به‌ كار مشغول‌ و از این‌ هسته‌ مركزی‌ سوزان‌ به‌ دور بودند، آرزو داشتند دریچه‌هایی‌ را به‌ سوی‌ عرصه‌های‌ صوتی‌ كشف‌ نشده‌، بگشایند، از جمله‌ ونجلیز‌۲۷كه‌ در این‌ دوره‌ در گروه‌ فورمینكس‌‌۲۸ نوازنده‌ بود و چندان‌ زمانی‌ نگذشت‌ كه‌ از نواختن‌ ارگ‌ الكترونیك‌ به‌ سینتی‌سایزری‌ كه‌ خود طراحی‌ كرده‌ بود، روی‌ آورد.
پینك‌ فلوید، اولین‌ گروهی‌ بودند كه‌ به‌ شهرت‌ جهانی‌ رسیدند، زیرا خوب‌ می‌دانستند كه‌ چگونه‌ سبك‌ موسیقایی‌ خود را بیان‌ كنند. تحول‌ در گروههای‌ آلمانی‌، دشوارتر و طولانی‌تر بود، زیرا آنها هدف‌ سخت‌تری‌ را مد‌ّ نظر قرار داده‌ بودند و می‌خواستند پیوندهای‌ خود را با موسیقی‌ سنّتی‌، از جمله‌ راك‌ حفظ‌ كنند.
پس‌ از اختراع‌ سینتی‌سایزر موگ‌‌۲۹ در امریكا و خرید آن‌ توسط‌ بزرگ‌ترین‌ موسیقیدانهای‌ پیشرو جهان‌، جهان‌ علم‌ و موسیقی‌ به‌طور هم‌زمان‌، تواناییهای‌ سازهای‌ الكترونیك‌ را دریافت‌. وندی‌ كارلوس‌۳۰ با اجرای‌ شگفت‌انگیز آثار باخ‌ با این‌ ساز، به‌ آن‌ اعتبار و شأن‌ بی‌نظیری‌ بخشید.
اریك‌ سی‌دی‌۳۱ در آگهیهای‌ بازرگانی‌ به‌طرز گسترده‌ای‌ از این‌ ساز استفاده‌ كرد و نخستین‌ گامها را در مسیر امروزی‌ موسیقیهای‌ تلویزیونی‌ برداشت‌. كیت‌ امرسون‌۳۲ برای‌ نخستین‌ بار از سینتی‌سایزر برای‌ اجرای‌ زنده‌ استفاده‌ و ثابت‌ كرد كه‌ این‌ ساز، یك‌ ماشین‌ آزمایشگاهی‌ نیست‌، بلكه‌ با استفاده‌ از تواناییهای‌ آن‌ می‌توان‌، اجراهای‌ زنده‌ و بدیعی‌ را به‌ نمایش‌ گذاشت‌.

۱. John Cage
۲. Pierre Schaeffer
۳. Pierre Henry
۴. Milton Babbitt
۵. Concrete Music
۶. Selector
۷. Mark II
۸. Eugene Murzin
۹. Forbidden Planet
۱۰. Louis Barron
۱۱. Beatles
۱۲. Karlzheinz Stockhausen
۱۳. Mauricio Kagel
۱۴. Jean -Claude Risset
۱۵. Krzysztof Penderecki
۱۶. Conrad Schnitzler
۱۷. Nick Mason
۱۸. Richard Wright
۱۹. Roger Waters
۲۰. Tangerine Dream
۲۱. Ashra Temple
۲۲. Krafwerk
۲۳. Cluster
۲۴. Popol Vuh
۲۵. Amon Duul
۲۶. Can
۲۷. Vangelis
۲۸. Formynx
۲۹. Moog
۳۰. Wendy Carlos
۳۱. Eric Siday
۳۲. Keith Emerson

نوشته : جی .ام .سی /مترجم: بابک شهرکی

منبع : پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر