جهانی کمال در کالبدی روحانی

عصر روز بیست و دوم مهرماه، ستاره فروزانی از آسمان دانش به تیره خاک افول کرد و با فقدان خود، جامعه علمی شیعه را متأثر ساخت. یک هفته تمام حوزه علمیه این سامان به پاس سوک وی تعطیل گردید. صدها شخصیت علمی در پای جنازه اش اشک تأثر می ریخت تا این اشعه دانش را به روی دست توقیر، در کنف عنایت شمس الشموس قرار داد. دهها مجلس ترحیم در اکناف بلاد اسلامی از نجف و قم و تهران و دیگر شهرها به همت زعمای روحانیت، که فقدان این علامه فقید آنان را مصیب زده ساخته بود، به پا گردید.
این ورق دفتر دانش، شاخص کرسی تدریس فقه خراسان، آیةا... حاج شیخ هاشم مدرس قزوینی بود که ۶۹ سال پیش در یکی از قرای قزوین تولد یافت و با همت عالی پله های کاخ دانش را به قدم ثبات طی نمود و خود را در افقی بالاتر از گمان قرار داد .
علامه فقید از سنین کودکی به کسب مقدمات و علوم ادب پرداخت و پس از تکمیل ادبیات عرب نزد اساتید قزوین که در رأس آن حاج ملاعلی طارمی و آخوند ملا علی اکبر، که دو فقیه عالیقدر محل بودند، تا سطوح عالیه فقه و اصول تلمذ کرد.
در همین شهرستان، فلسفه اشراق و مشاء را نزد استاد عالیقدر مرحوم حاج سید موسی قزوینی که خود نادره زمان و در علم و عمل، اعجوبه دوران محسوب می شد آموخت. آن گاه برای تکمیل مدارج عالیه استنباط به اصفهان عزیمت و در آن جا نزد مرحوم کالباسی و فشارکی، که دو استوانه فقیه شیعه به شمار می رفتند، به تلمذ پرداخت و پس از شش سال اقامت به وطن بازگشت، طی این مدت وصف حوزه علمی مشهد، که در آن اوان سرآمد مجامع علمی ایران به شمار می آمد، طبع دانش پژوه وی را مایل به مهاجرت به این سامان ساخت و به شوق وصال این کانون معرفت، بار سفر بست.
در مشهد از محضر آیةا... حاج آقا حسین قمی و آیةا... زاده خراسانی، میرزا محمد آقازاده و آیةا... آقا میرزا مهدی اصفهانی، کسب کمال نمود. از دو استاد اخیر به اجازه اجتهاد با تمجیدی درخور جنابش، مفتخر گردید و همین اجازه از طرف زعیم دستگاه روحانیت تشیع آیةا... اصفهانی به توقیع: صدر عن اهله فی محله، نایل شد.
در سفر اولی که فیلسوف شرق، شادروان آقا میرزا مهدی آشتیانی به مشهد نمود و برای مدت محدودی در این شهرستان توقف فرمود، وی در معیت استاد خود مرحوم آقا میرزا مهدی اصفهانی و دو تن از خواص شاگردانش درسی خصوصی از کتاب مصباح الانس و الشهود، نزد حکیم نامبرده قرار دارند.
نیر دوره ای از هیأت قدیم در معیت استاد مزبور نزد چشم پزشک شهیر خراسان، مرحوم اعلم الممالک که در این فن نیز استاد بود، فرا گرفت و بدین ترتیب در تمامیت علوم متداوله حوزه های علمی قدیم تبحر پیدا نمود.
استاد علامه از بدو اقامت در خراسان به تربیت و تهذیب طلاب علوم دینی دامن همت به کمر زد و تا دم مرگ از این نیت پاک، عنان همت نپیچید. مخصوصاً نظر داشت سطوح عالیه فقه و اصول را چنان که بایست، طلاب درک کنند و بدین جهت با همه اصراری که تلامیذ وی در القاء دروس خارج استدعا داشتند، خارج را تحت الشعاع سطوح عنوان می فرمود و چنانچه حالت مزاجی وی اجازه به ادامه هر دو قسمت نمی داد فقط به تدریس قسمت سطوح می پرداخت.
همه ساله در تعطیلی ماه صیام به زادگاه خود، دهستان قلعه مسافرت می فرمود و در آن جا طی مجالس وعظ، مردم را ارشاد می نمود. ضمناً امور عمرانی مناطق مزبور به کف همت و پشتکار وی به وضع شایان توجهی ترقی کرد، آب انبار مهمی که در آن نواحی مشهور است بنا نمود و مساجد خرابه اطراف را آباد ساخت.
این مسافرت مرسومه تا یکی دو سال آخر حیات سعید فقید ادامه داشت و خود در وجه اصرار بر این مهم چنین می فرمود: هنگامی ضمن تلاوت کلام ا... به این آیت کریمه برخوردم که حق، جلت عظمته فرماید: «لولا نفر من کل فرقة طائفة لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم یحذرون» از آن زمان کمر عزم بستم که پس از رسیدن به مراتب عالیه علم از این امر غفلت نورزم و در مقام انذار قوم، کوتاهی روا ندارم. و چنان نمود که عقیدت داشت.
سعید فقید براستی جهانی کمال در کالبدی جمع بود و در اخلاق، جمع اضداد می نمود. با نهایت وقار بسیار متواضع و در عین انزوا، مردی اجتماعی بود.
با سلامت نفس شهامت و شجاعت داشت و گفتنیها را بی پرده می گفت. شمعی بود که می سوخت تا دلهای تاریک را روشن سازد. براستی برای محصلین پدری مهربان به شمار می رفت. حتی طی سال اخیر که بر اثر بیماری قلبی ناگزیر از تدریس عمومی ممنوع بود، از جواب معضلات علمی و ارشاد مراجعین مضایقت نداشت.
با این همه از تمامت تمتعات زندگی به اندک اکتفا نموده و پای همت در دامن قناعت کشیده بود. و هنگام بدرود جهان جز نامی نیک و آتش حسرتی بر دل دوستان چیزی نگذاشت زیرا از آنچه زیر چرخ کبود رنگ تعلق پذیرد آزاد بود.

نوشتاری از مرحوم استاد کاظم مدیرشانه چی

منبع : روزنامه قدس