قلیان

قلیان درجنوب شرقی آسیا و خاورمیانه رواج دارد و چندین قرن است که به تصور نادرست طریقه سالم و ایمن مصرف تنباکو مصرف می شود.
نامهای محلی آن bhang ، ,hookah narghile و shisha, می باشد . قلیان با طراحی های مختلف ساخته می شود و دود قبل از استنشاق ازآب رد می شود. تنباکو در کاسه کوچکی گذاشته می شود که در انتها دارای حفراتی می باشد و ازطریق این حفرات لوله هایی به آن متصل است و اجازه می دهد که دود از انتهای محفظه آبی عبور کند.
قلیان بطورشایع در میان خانواده ها ، کودکان و زنان درمناطقی که شکل رایج مصرف تنباکو در زنان میزان بسیار پائینی دارد مصرف می شود
تنباکو و دیگر مواد جداگانه نمی سوزند بلکه گرم شده و با اضافه کردن زغال داغ و خاکستر سوخته به کاسه بصورت ناقص می سوزند. یک یا چند لوله به بالای محفظۀ آبی متصل شده اند تا مصرف کننده بتواند دود را استنشاق کند و بدین وسیله دود را از کاسه از طریق آب به ریه های خود وارد کند .
این تصور نادرست که قلیان شکل ایمن مصرف تنباکو می باشد به قرن ۱۶ برمی گردد . زمانی که حکیمی بنام ابوالفتح پیشنهادکردکه دودباید اول از یک محفظۀ آبی بگذرد تا به شکل بی ضرردرآید این عقیده اولیه به منظور پوشاندن عوارض تنباکو انگیزه ای و هدفی خوب را دنبال می کرد ولی بدون هیچ گونه شواهد مبنی بر کاهش بیماری باعث تصور نادرست ایمن بودن مصرف تنباکو به شکل قلیان شد.
قلیان بطورشایع در میان خانواده ها ، کودکان و زنان درمناطقی که شکل رایج مصرف تنباکو در زنان میزان بسیار پائینی دارد مصرف می شود علاوه بر این با عرضه تنباکو طعم دارد معطر ، مصرف قلیان بطور چشمگیری در میان جوانان در خاور میانه رو به افزایش است و بعلت باور غلط ایمنی نسبی و اجتماعی بودن آن ( بعلت اینکه چندین مصرف کننده همزمان می توانند از آن استفاده کنند ) در اردوهای دانش آموزی و جاهای دیگر بصورت جهانی رواج زیادی پیدا کرده است . فقدان هشدارهای مناسب در مورد عوارض سیگار در بیشتر کشورها و مناطق مختلف دنیا به ذهنیت ایمن بودن نسبی دامن زده است .
ترکیبات مخصوص تنباکو که فروخته می شوند. اغلب با میوه ، عسل ، شهد و بعضی گیاهان با غلظت زیادی طعم دار شده اند. روی بعضی از این محصولات برچسب هایی ( بدون تار ) زده شده است که از نظرفنی دقیق بوده ولی بسیار گمراه کننده است . دقیق از نظر فنی، زیرا تار تنها هنگام سوختن تنباکو ایجاد می شود( قبل از سوختن در تنباکو وجود ندارد) . به هر حال ، چون کاسه قلیان حجم بسیار بیشتری از تنباکو را نسبت به سیگار در خود جای می دهد ، هنگام روشن کردن آن ، مقادیر حجیمی از تار ( دوده ) درضمن سوختن تنباکو و پیرولیز ( نوعی سوختن که بعلت حرارت بالا مواد جدیدی ایجاد می شود ) با سوختن آرام ذغال ایجاد می شود.
مواد سمی و سرطانزای برای ریه شاید هنگام گذر دود از آب کاهش یابند ،با این حال جذب مواد سمی قلب وعروق و مونوکسید کربن بعلت حجم زیاد دود استنشاق شده و با توجه به این نکته که منبع حرارتی بطور عمده از ذغال و خاکه ذغال است ( که مقادیر زیادی مونوکسید کربن تولید می کند ) می تواند بسیار زیاد باشد .
معمولاٌ سیگار در عرض ۵ دقیقه کشیده می شود و ۳۰۰ تا ۵۰۰ سی سی دود استنشاق می شود در حالیکه طول یک جلسه قلیان کشیدن براحتی به ۲۰ تا ۶۰ دقیقه می رسد و در این مدت به میزان ۱۰ لیتر یا بیشتر دود وارد ریه می شود . اینکه بعضی مواد قابل جذب در آب بصورت ناقصی در آب جذب شوند واز غلظت آنها کاسته شود خوب است ، ولی اینکه واقعاٌ سمیت مواد به حدی کم شود که عوارض تهدید کننده ی سلامت آن کاهش یابد نامشخص است . کاهش غلظت نیکوتین درقلیان چیز خوبی است ولی درعوض حجم بسیار بالایی دود وارد ریه افراد خواهد شد . این موضوع آثار بهداشتی منفی در پی خواهد داشت چرا که نیکوتین به اندازه کافی جذب خواهد شد تا موجب اعتیاد گردد و این در حالی است که غلظت کمتر منجر به افزایش جذب مواد سرطانزا و سمی ( بواسطۀ بیشتر بودن طول مدت و تعداد پک ها ) خواهد شد . بیماری سخت ریه ، سرطان و دیگر عوارض بر روی سلامت بواسطۀ مصرف قلیان به اثبات رسیده است . با این حال اطلاعات در مورد الگوی مصرف و اثرات آن برسلامت نسبت به سیگار محدودتر است .
با تمام این احوال قلیان یک شکل از مصرف تنباکو می باشد و شواهد روزافزون دال برآن است که عوارض آن بر سلامت تقریباٌ همان اثرات مواجهه با دود تنباکو از جمله بیماری ریه ، بیماری قلبی عروقی و سرطان است . بطور نمونه ، مطالعه اخیر در مصر نشان داد که مصرف کنندگان قلیان نسبت به غیرسیگاری ها اختلالات ریوی بیشتری (ارزیابی توسط اسپیرومتری) نشان می دهند. این اختلالات احتمالاٌ خود را با میزان بروز بیشتر بیماری انسدادی ریوی در مصرف کنندگان قلیان نسبت به غیر سیگاری ها بروز می دهد . درمورد بیماری قلبی عروقی یک گزارش اولیه در ۲۹۲ مصرف کننده قلیان و ۲۳۲ نفر غیر سیگاری با بیماری عروق کرونر نشان داد که ۳۱ درصد از بیماران قلیان مصرف می کرده اند ولی این رقم درگروه شاهد ۱۹ درصد بود. ارتباط بالقوه میان مصرف قلیان و بیماری قلبی عروقی نیاز به تحقیقات بیشتر دارد . مصرف قلیان با سرطان برونکوژیک( ریه ) و سرطانهای مثانه و ریه در ارتباط است.
علاوه بر بیماریهای مرتبط با تنباکو ، مصرف اشتراکی قلیان می تواند منجر به افزایش احتمال میکروب سل و ویروسهایی مثل هرپس و هپاتیت شود.موارد دیگری که با مصرف قلیان ارتباط دارد مثل اگزمانی دست ، مشکلات دندان بدنبال کشیدن دندان ( آلوئولیت متعاقب کشیدن دندان - dry socket ) و تحلیل استخوانی بصورت عمودی در ناحیه پری اودنتال .
مصرف قلیان غیر سیگاری هایی مجاور فرد مصرف کننده قلیان و جنین مادران باردار را نیز با خطر مواجه می کند . در مطالعه ای بر روی کودکان لبنانی در مورد ۵/۸ درصد کودکانی که تنها در خانه با دود قلیان مواجهه داشته اند ، نسبت شانس بیماریهای تنفسی نسبت به کودکانی که مواجهه با دود نداشته اند ۵/۲ بوده است ، این نسبت شانس مشابه کودکانی است که تنها با دود سیگار مواجهه داشته اند .
مواجهه با مونوکسید کربن در طی حاملگی ممکن است برای جنین خطرناک باشد و تصور می شود که علت وزن کم هنگام تولد و نمره آپگار پایین( سندرم تنباکو – جنین ) مشاهده شده در نوزادان مادران سیگاری به همین علت باشد. سندرم تنباکو جنین مسلماٌ خطری برای زنانی که قلیان هم مصرف می کنند خواهد بود ، این زنان با افزایش خطر داشتن کودکانی با وزن کم هنگام تولد مواجه می باشند .