مشارکت از تولد تا ۱۰ سالگی

در آذر ماه ۱۳۷۷، اندکی بیش از صد نفر از فعالان سیاسی بیانیه یی صادر کردند و تشکیل حزبی با نام حزب جبهه مشارکت ایران اسلامی را اعلام کردند. موسسان این حزب (امضاکنندگان بیانیه) پس از چندین نشست در اردوگاه منظریه بر چند اصل کلیدی توافق کردند و پایه گذار حزبی شدند که آذر ۸۷ ، ۱۰ سال از عمر پرفراز و نشیب آن خواهد گذشت؛ اول اینکه بر ضرورت فعالیت تشکیلاتی- سیاسی صحه گذاشته و ادامه فعالیت سیاسی جریان موسوم به خط امام (یا به تعبیر دیگر چپ) را در چارچوب حزب و تشکیلات میسر می دانستند. دوم تشکیلات سیاسی آهنین که سال ها مرسوم بود را مفید نمی دانستند و معتقد بودند با یک مرامنامه حداقلی ولی اساسنامه یی منسجم و مدون می توان جبهه یی از نیروهای خط امامی را گرد آورد، در جریان فعالیت سیاسی بر انسجام هرچه بیشتر این جبهه افزود و آن را به سمت یک حزب باانضباط پیش برد. سوم بر سر نام مشارکت و جبهه توافق شد و ایران اسلامی ، حوزه فعالیت آن.
(البته در زمان ثبت این تشکیلات کمیسیون ماده ۱۰ وزارت کشور، استفاده از کلمه حزب را الزامی دانست و لذا در نهایت آنچه ثبت شد «حزب جبهه مشارکت ایران اسلامی» بود.)
موسسین همگی از فعالان سیاسی قبل و بعد از انقلاب اسلامی بودند که بعضاً زندانی سیاسی در رژیم پهلوی بودند و عمده آنها در زمان پهلوی دانشجویان فعالی بودند که در داخل و خارج کشور علیه رژیم پهلوی فعالیت می کردند. پس از دوم خرداد سه مجموعه شامل تعدادی از یاران و همکاران قدیم آقای خاتمی در کیهان و وزارت ارشاد اسلامی و اعضای فعال ستادهای انتخاباتی آقای خاتمی در تهران و استان ها و جمع دیگری که درصدد راه اندازی حزب سیاسی بودند و الحاق و ادغام تحت لوای جبهه مشارکت را مطلوب تر و موثرتر دانستند، دور هم جمع شدند و پس از چندین جلسه فشرده نهایتاً بیانیه تاسیس را امضا کردند. بنده عضوی از مجموعه یی بودم که درصدد راه اندازی یک حزب سیاسی بودیم . بیان خاطراتی از آن دوره پس از یک دهه فعالیت حزب جبهه مشارکت ایران اسلامی خالی از لطف نیست. اندکی پس از پیروزی جناب آقای خاتمی در انتخابات دوره هفتم ریاست جمهوری، پس از رایزنی با برخی صاحب نظران سیاسی، راه اندازی تشکیلاتی سیاسی ضروری تشخیص داده شد.
اولین جلسه برای بررسی راهکارهای عملی برقراری چنین تشکیلاتی در روز یکشنبه ۲۳/۶/۱۳۷۶ برگزار شد. در این نشست آقایان میردامادی، حجاریان ، عبدی، مزروعی ، نعیمی پور، وفاتابش، عباس سروش، بهروز صحابه و مرحوم رحمان دادمان حضور داشتند و آقایان هادی خانیکی، رضا خاتمی، حمید امامی و رحیم باطنی برای جلسه بعد اضافه شدند. در هر جلسه با اجماع تعدادی دیگر به مجموعه اضافه شدند به طوری که از دهمین جلسه به بعد حدود ۴۰ نفر گردهم آمدند. جلسات اولیه هر بار در منزل یکی از اعضای مجموعه تشکیل شد اما پس از مدتی منزل یکی از دوستان به طور ثابت محل تجمع قرار گرفت و بعد که نفرات نزدیک به ۴۰ نفر شدند، آپارتمانی برای فعالیت تهیه شد که صاحب آن موافقت کرد برای مدت شش ماه بدون دریافت اجاره آن را در اختیار ما قرار دهد. در این جلسات ابتدا در خصوص اهداف ، شکل ، اعضای هسته اولیه و ضرورت حضور شخصیت های محوری در تشکیلات گفت وگو شد. اما بعد از مدتی پاره یی مباحث تئوریک نیز در جلسات مطرح می شد و تبادل نظر صورت می گرفت. برخی مطالب مطروحه در این جلسات که از صورتجلسات آن نقل می شود جهت گیری و تفکر این جمع در سال ۷۶ را مشخص می کند.
- با دو فرضیه:
۱)شروع با جمع محدودتر و سپس گسترش
۲) شروع در یک جمع بزرگ تر و سپس با طی مراحل به جمعی متناسب و منسجم رسیدن می توان تشکیلات را ایجاد کرد. پس از بحث فرض اول پذیرفته شد. (جلسه ۲۳/۶/۷۶)
- به شکل های مختلف تشکیلاتی و آموزه های گوناگون در کشورهای مختلف اشاره شد مثلاً شبه حزب ( مثل حزب رفاه ترکیه ) ، جبهه ، محفل سیاسی و... (جلسه ۲۳/۶/۷۶)
- باید اول بحث کرد که در چه نقطه یی قرار داریم. نیروهای چپ تا سال ۶۸ سه دوره را طی کرده اند و از ۶۸ تا انتخابات و پس از آن دوره جدید که در آن هستیم. در همه مراحل قبل نیروهای چپ انفعالی عمل کرده اند و دلیل آن نداشتن نظریه بوده ، لذا اکنون جناح چپ نیاز دارد نظریه پردازی کند. چون در مورد مسائل مختلفی که جامعه با آن درگیر است نظریه یی نداریم منفعل هستیم. اگر بخواهیم انفعالی عمل نکنیم ، باید جمعی عمل کنیم. (جلسه ۲۵/۶/۷۶)
- شهروند ایرانی هستیم، هویت انقلابی و اسلامی داریم و به جناح چپ متعلق هستیم، پس باید اثر و عمل داشته باشیم. (جلسه ۲۵/۶/۷۶)
- مشکل ساختاری قدرت، مهم ترین معضلی است که اکنون در کشور وجود دارد. در واقع قدرت بدون نظارت نهادهای مدنی مشکل آفرین است. (جلسه ۲۵/۶/۷۶)
- روش هایی مد نظر بود که کنگره یی سراسری ایجاد شود و در آنجا افرادی مسوول پیگیری تشکیلات سیاسی بشوند. این نظریه رد شد.
- روش موتور کوچک (خودمحفلی) مطرح شد که طی آن افرادی جریان را راه اندازی می کنند و سپس به یک جمع بزرگ تر ارائه خواهند داد، آن جمع بزرگ که کار را شروع کرد، جمع کوچک تر کنار می رود و در واقع جمع کوچک به عنوان یک موتور کوچک کار را راه اندازی می کند تا موتور بزرگ تر روشن شود.
- اکثر افراد نظر داشتند که کار نباید تحریک آمیز باشد و باید سنجیده و پخته مطرح شود، در عین حال با یک زمانبندی کارهای تشکیلاتی پیش برود تا زمانی که علنی خواهد شد. (جلسه ۲۵/۶/۷۶)
- ضمناً تاکید شد هرگونه رابطه مرید و مرادی و رابطه بر مبنای تبعیت محکوم به شکست است و این جمع هیچ گونه تمایلی به این کار ندارد. (جلسه ۱/۷/۷۶)
- دموکراسی از نوع لیبرالی مورد نظر جمع نیست، در واقع دموکراسی همراه با عدالت اجتماعی مورد نظر است.
- هدف اصلی ما آرمان های انقلاب اسلامی است، مردمسالاری، عدالتخواهی، قانون اساسی و...
- اصلاح طلبی نیز می تواند هدف خوبی باشد، خصوصاً پس از تجاربی که به وجود آمده است. (جلسه ۱۱/۷/۷۶)
- در پاسخ به اینکه اساساً کار حزبی بشود یا نه، گفته شد ؛ مجموعه یی از افراد انقلابی از زمان انقلاب تا حیات حضرت امام با رفتار نسبتاً مشابه عمل کردند و بعد از رحلت امام دچار رخوت شده اند که مجدداً بعد از انتخابات دوم خرداد جان بیشتری گرفته اند و الان ضروری است به هر نحو با هم جمع شوند. قبل از اینکه اهدافی مثل قانون اساسی و آرمان های انقلاب را تعقیب کنیم باید جمع شویم و اجازه ندهیم شرایطی به وجود آورند تا این جمع و این تفکر حذف شود. البته بعد از اینکه این اراده محقق شد باید نسبت به روابط و شکل تشکیلاتی تعریف های لازم بشود.
- برای تعیین مرزهای هویت باید اهداف مشخص شود.
- شعارهای کلی مرزهای هویتی را نمی توانند مشخص کنند ، لذا باید راجع به جزئیات بیشتری صحبت کرد. (جلسه ۱۱/۷/۷۶)
- تصویب شد در مسیر کاری که انجام می دهیم، بحث های نظری نیز انجام شود . همچنین تصویب شد آقایان مزروعی، عبدی و حجاریان روی بحث آزادی کار کنند و به جلسه ارائه کنند. (جلسه۱۹/۴/۷۶)
۱) حزب ایدئولوژیک است یا کارکردی است؟
- کارکردها منافاتی با شرع نخواهد داشت. ما حزب دینداران درست می کنیم. عرف متشرعه مصدر تشریع حزب است.
- حزب دستگاه ایدئولوژیک و کنترلر ایدئولوژیک نخواهد داشت.
۲) آیا حزب فقط کارکرد سیاسی دارد یا کارکردهای دیگری هم دارد؟
- سیاسی حرفه یی است اما نهادسازی می کند و هر کار دیگر به عنوان پشتیبانی خواهد بود و نه کار صف.
۳) گروه ذی نفوذ است یا حزب رسمی؟
- حزب رسمی است.
۴) حزب سراسری است یا مرکزی است؟
- سراسری است و به تناسب توان تشکیلات توسعه می یابد.
۵) آیا حزب نهادهای مدنی را می بلعد یا به آنها کمک می کند و خودش نهادسازی می کند؟
- نهادسازی می کند.
۶) تشکیلات رای جمع کن است یا مستمر است؟
- مستمر است.
۷) تشکیلات مخفی است یا علنی است؟
- علنی است.
۸) متمرکز است یا غیر متمرکز؟
- دموکراتیک است.
۹) آیا فراکسیونیسم را می پذیرد یا وحدت گراست؟
- برای تداوم کار باید ابتدا وحدت گرا باشد ضمن اینکه در شکل گیری طبیعی فراکسیونیسم مانع نیست اما آن را ترغیب و تشویق نمی کند.

محمد نعیمی پور

منبع : روزنامه اعتماد